Ένα πλοίο που μετέφερε 500 πρόσφυγες βυθίστηκε στη θάλασσα. Η ιστορία δύο επιζώντων

Μια νεαρή γυναίκα που επέβαινε σ' ένα υπερφορτωμένο πλοίο που μετέφερε πάνω από 500 πρόσφυγες, έγινε απρόσμενα ηρωίδα. Αυτή η δυνατή ιστορία που την διηγείται η Μελίσα Φλέμινγκ της Υπηρεσίας για τους Πρόσφυγες του ΟΗΕ, δίνει την ανθρώπινη διάσταση στους απρόσωπους αριθμούς των ανθρώπων που προσπαθούν να διαφύγουν προς μια καλύτερη ζωή, με πλοία προσφύγων που συνεχίζουν να έρχονται...

Καθημερινά ακούω οδυνηρές ιστορίες

ανθρώπων που τρέχουν
για να σώσουν τη ζωή τους,

διασχίζοντας επικίνδυνα σύνορα
και αφιλόξενες θάλασσες.

Υπάρχει όμως μία ιστορία
που με κρατάει ξύπνια τις νύχτες.

Είναι αυτή της Ντόα,
μιας Σύριας πρόσφυγoπούλας 19 ετών,

που επιβίωνε δουλεύοντας
για το μεροκάματο στην Αίγυπτο.

Ο πατέρας της σκεφτόταν διαρκώς
την επιτυχημένη επιχείρηση του στη Συρία,

που είχε ανατιναχτεί από μια βόμβα.

Ο πόλεμος που τους είχε οδηγήσει εκεί,

μαινόταν ήδη τέσσερα χρόνια

και είχαν αρχίσει να γίνονται βάρος

στην κοινότητα που κάποτε
τους είχε καλωσορίσει.

Μια μέρα, άντρες με μοτοσυκλέτες
προσπάθησαν να την απαγάγουν.

Κάποτε ήταν μια φιλόδοξη μαθήτρια
που σκεφτόταν μόνο το μέλλον της

και τώρα φοβόταν διαρκώς.

Όμως ήταν και γεμάτη ελπίδα

επειδή ήταν ερωτευμένη
με τον πρόσφυγα συμπατριώτη της, Μπάσεμ.

Ο Μπάσεμ πάλευε κι αυτός στην Αίγυπτο
και είπε στη Ντόα,

«Πάμε στην Ευρώπη να βρούμε
άσυλο και ασφάλεια.

Εγώ θα δουλεύω,
εσύ μπορείς να σπουδάσεις».

Η υπόσχεση μιας καινούργια ζωής...

Ζήτησε το χέρι της από τον πατέρα της.

Ήξεραν πως για να φτάσουν στην Ευρώπη
θα διακινδύνευαν τη ζωή τους

διασχίζοντας τη Μεσόγειο
στα χέρια λαθρεμπόρων

που φημίζονταν για τη σκληρότητά τους.

Η Ντόα έτρεμε το νερό.

Πάντα το φοβόταν.
Δεν έμαθε ποτέ να κολυμπάει.

Ήταν Αύγουστος της ίδιας χρονιάς
και ήδη 2.000 άνθρωποι είχαν πεθάνει

προσπαθώντας να διασχίσουν τη Μεσόγειο,

όμως η Ντόα ήξερε για έναν φίλο της

που είχε καταφέρει να φτάσει
στη Βόρεια Ευρώπη και σκέφτηκε,

«Ίσως να τα καταφέρουμε κι εμείς».

Έτσι, ρώτησε τους γονείς της
αν μπορούσαν να φύγουν

και έπειτα από μια επώδυνη συζήτηση,
έδωσαν τη συγκατάθεσή τους

και ο Μπάσεμ έδωσε όλες
τις οικονομίες του στους λαθρεμπόρους.

2.500 χιλιάδες δολάρια
για τον καθένα τους.

Ήταν Σάββατο πρωί
όταν χτύπησε το τηλέφωνο

και τους πήγαν με λεωφορείο
σε μια παραλία με εκατοντάδες ανθρώπους.

Τους πήγαν με μικρά σκάφη
σε ένα παλιό ψαράδικο,

500 άτομα στριμωγμένα πάνω στο πλοίο,

300 κάτω, 500 πάνω.

Υπήρχαν Σύριοι, Παλαιστίνιοι, Αφρικανοί,
μουσουλμάνοι και χριστιανοί,

100 παιδιά, συμπεριλαμβανομένης
και της Σάντρα, έξι ετών

και της Μάσα, 18 μηνών.

Υπήρχαν οικογένειες σ' αυτό το πλοίο,
στριμωγμένες πλάτη με πλάτη,

με τα πόδια τους ν' ακουμπάνε.

Η Ντόα καθόταν με τα πόδια της
διπλωμένα στο στήθος της

και ο Μπάσεμ της κρατούσε το χέρι.

Τη δεύτερη μέρα στη θάλασσα
είχαν αρρωστήσει από ανησυχία

και είχαν ναυτία λόγω
της φουρτουνιασμένης θάλασσας.

Την τρίτη μέρα η Ντόα είχε ένα προαίσθημα
και είπε στον Μπάσεμ,

«Φοβάμαι πως δεν θα τα καταφέρουμε.

Φοβάμαι πως θα βουλιάξει το πλοίο».

Και ο Μπάσεμ της είπε,
«Σε παρακαλώ, κάνε υπομονή.

Θα φτάσουμε στη Σουηδία,
θα παντρευτούμε

και θα έχουμε μέλλον».

Την τέταρτη μέρα άρχισε να επικρατεί
εκνευρισμός στους επιβάτες.

Ρώτησαν τον καπετάνιο,
«Πότε φτάνουμε;»

Τους είπε να το βουλώσουν
και τους πρόσβαλε.

Τους είπε, «Σε 16 ώρες φτάνουμε
στις ακτές της Ιταλίας».

Ήταν αδύναμοι και αποκαμωμένοι.

Μετά από λίγο
είδαν ένα σκάφος να πλησιάζει.

Ήταν ένα μικρότερο σκάφος με 10 άντρες
που άρχισαν να τους φωνάζουν,

να εκτοξεύουν προσβολές,
να τους πετάνε ξύλα

και να λένε σε όλους να αποβιβαστούν

και να επιβιβαστούν στο μικρότερο σκάφος
που δεν ήταν αξιόπλοο.

Οι γονείς έτρεμαν για τα παιδιά τους

και όλοι μαζί αρνήθηκαν να αποβιβαστούν.

Έτσι, αυτοί με το σκάφος έφυγαν θυμωμένοι

και μισή ώρα αργότερα επέστρεψαν

και άρχισαν να εμβολίζουν
το πλοίο της Ντόα,

ακριβώς κάτω από εκεί
που καθόταν η ίδια κι ο Μπάσεμ.

Τους άκουσε να φωνάζουν,

«Ας φάνε τα ψάρια τις σάρκες σας!»

Και άρχισαν να γελούν
καθώς το πλοίο έγερνε και βυθιζόταν.

Οι 300 άνθρωποι κάτω από το κατάστρωμα
ήταν καταδικασμένοι.

Η Ντόα κρατιόταν από τα πλαϊνά του πλοίου
καθώς αυτό βυθιζόταν

και παρακολουθούσε έντρομη ένα παιδάκι
να κομματιάζεται από την προπέλα.

Ο Μπάσεμ της είπε, «Σε παρακαλώ,
σταμάτα να κρατιέσαι,

αλλιώς θα παρασυρθείς
και η προπέλα θα σκοτώσει κι εσένα».

Θυμηθείτε πως δεν ξέρει κολύμπι.

Όμως το άφησε και άρχισε να κουνάει
τα χέρια και τα πόδια της

και σκεφτόταν, «Έτσι κολυμπάει κανείς».

Ως εκ θαύματος,
ο Μπάσεμ βρήκε ένα σωσίβιο.

Ήταν ένα από αυτά τα παιδικά σωσίβια

με τα οποία παίζει κανείς στις πισίνες
και στις ήρεμες θάλασσες.

Η Ντόα σκαρφάλωσε στο σωσίβιο

με τα χέρια και τα πόδια της
να κρέμονται στο πλάι.

Ο Μπάσεμ ήταν καλός κολυμβητής

έτσι, της κρατούσε το χέρι
και ταυτόχρονα κολυμπούσε.

Γύρω τους υπήρχαν πτώματα.

Περίπου 100 άνθρωποι επέζησαν τελικά

και άρχισαν να μαζεύονται σε ομάδες
και να προσεύχονται για τη σωτηρία τους.

Όμως όταν πέρασε μια μέρα
και κανείς δεν ήρθε,

κάποιοι σταμάτησαν να ελπίζουν

και η Ντόα και ο Μπάσεμ
παρακολουθούσαν ανθρώπους

να βγάζουν τα σωσίβια τους
και να βυθίζονται στο νερό.

Τους πλησίασε ένας άντρας
με ένα μωρό στους ώμους του,

την εννέα μηνών Μάλεκ.

Κρατούσε ένα μπιτόνι
για να επιπλέει και τους είπε,

«Φοβάμαι πως δεν θα επιβιώσω.

Είμαι πολύ αδύναμος.
Δεν έχω άλλο κουράγιο».

Και έδωσε τη μικρή Μάλεκ
στον Μπάσεμ και στην Ντόα

και εκείνοι την ανέβασαν στο σωσίβιο.

Οπότε τώρα ήταν τρεις.
Η Ντόα, ο Μπάσεμ και η μικρή Μάλεκ.

Επιτρέψτε μου να κάνω μια παύση
ακριβώς εδώ για να σας ρωτήσω:

Γιατί παίρνουν τέτοια ρίσκα
οι πρόσφυγες σαν τη Ντόα;

Εκατομμύρια πρόσφυγες
ζουν στην εξορία, στο κενό.

Πηγαίνουν σε άλλες χώρες
για να ξεφύγουν από έναν πόλεμο

που μαίνεται εδώ και τέσσερα χρόνια.

Ακόμα κι αν ήθελαν
να επιστρέψουν, δεν μπορούν.

Τα σπίτια τους, οι επιχειρήσεις τους,

τα χωρία τους και οι πόλεις τους
έχουν καταστραφεί ολοσχερώς.

Αυτή είναι μια πόλη, μνημείο παγκόσμιας
πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουνέσκο,

η Χομς της Συρίας.

Έτσι, οι άνθρωποι συνεχίζουν
να διαφεύγουν προς γειτονικές χώρες

κι εμείς δημιουργούμε γι' αυτούς,
καταυλισμούς προσφύγων στην έρημο.

Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι
ζουν σε καταυλισμούς σαν κι αυτούς

και πολλές χιλιάδες ακόμα, εκατομμύρια,
ζουν σε χωριά και πόλεις.

Και οι κοινότητες,

οι γείτονες χώρες
που κάποτε τους καλωσόριζαν

με ανοιχτές καρδιές και ανοιχτές αγκάλες,

είναι καταβεβλημένες.

Απλά, δεν υπάρχουν αρκετά σχολεία,
συστήματα ύδρευσης και υγειονομία.

Ακόμα και οι πλούσιες Ευρωπαϊκές χώρες

δεν θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν
μια τέτοια μαζική εισροή

χωρίς να κάνουν τεράστιες επενδύσεις.

Ο πόλεμος στη Συρία οδήγησε περίπου
τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους

να περάσουν τα σύνορα,

όμως πάνω από επτά εκατομμύρια άνθρωποι
είναι υπό διωγμό μέσα στη Συρία.

Αυτό σημαίνει πως πάνω από το μισό
του πληθυσμού της Συρίας

αναγκάστηκε να διαφύγει.

Πάμε πίσω στις γειτονικές χώρες
που φιλοξενούν τόσους.

Αισθάνονται ότι οι πιο εύπορες χώρες
δεν τους έχουν στηρίξει αρκετά.

Οι μέρες έγιναν μήνες και οι μήνες χρόνια.

Η διαμονή των προσφύγων
υποτίθεται πως είναι προσωρινή.

Πίσω στην Ντόα και τον Μπάσεμ στο νερό.

Ήταν η δεύτερη μέρα
και ο Μπάσεμ έχανε τις δυνάμεις του.

Τώρα ήταν η σειρά της Ντόα
να πει στον Μπάσεμ,

«Αγάπη μου, σε παρακαλώ,
μη χάνεις την ελπίδα σου.

Σκέψου το μέλλον μας.
Θα τα καταφέρουμε».

Κι εκείνος της είπε,

«Λυπάμαι αγάπη μου που σε έβαλα
σε αυτή την κατάσταση.

Δεν αγάπησα κανέναν περισσότερο
απ' όσο αγαπώ εσένα».

Και μετά αφέθηκε και βυθίστηκε στο νερό

και η Ντόα είδε την αγάπη της ζωής της
να πνίγεται μπροστά στα μάτια της.

Αργότερα την ίδια μέρα,

μια μητέρα πήγε προς τη Ντόα
με την 18μηνη κόρη της, τη Μάσα.

Είναι το μικρό κοριτσάκι της φωτογραφίας
που σας έδειξα νωρίτερα με τα σωσίβια.

Η μεγαλύτερα αδερφή της
η Σάντρα είχε μόλις πνιγεί

και η μητέρα της ήξερε πως έπρεπε
να κάνει ό,τι μπορούσε

για να σώσει την κόρη της.

Είπε στη Ντόα,
«Σε παρακαλώ πάρε αυτό το παιδί.

Άσε την να είναι μαζί σου.
Εγώ δεν θα ζήσω».

Και μετά απομακρύνθηκε και πνίγηκε.

Έτσι, η Ντόα, η 19χρονη πρόσφυγας
που έτρεμε το νερό,

που δεν μπορούσε να κολυμπήσει,

βρέθηκε να είναι υπεύθυνη
για δύο μωρά παιδιά.

Διψούσαν, πεινούσαν
και ήταν αναστατωμένα

και προσπαθούσε να κάνει
ό,τι μπορούσε για να τα διασκεδάσει,

να τους τραγουδήσει,
να τους πει λόγια από το Κοράνι.

Γύρω τους τα πτώματα
φούσκωναν και μελάνιαζαν.

Ο ήλιος έκαιγε κατά τη διάρκεια της μέρας,
τη νύχτα είχε κρύο και ομίχλη.

Ήταν πολύ τρομακτικά.

Την τέταρτη μέρα στο νερό
η Ντόα θα ήταν κάπως έτσι

πάνω στο σωσίβιο με τα δύο παιδιά.

Μια γυναίκα την πλησίασε την τέταρτη μέρα

και της ζήτησε να πάρει κι άλλο ένα παιδί,

ένα μικρό αγόρι τεσσάρων ετών.

Όταν η Ντόα πήρε το μικρό αγόρι
και η μητέρα του πνίγηκε,

είπε στο παιδί που έκλαιγε,
«Έφυγε για να σου φέρει νερό και φαγητό».

Όμως σύντομα η καρδιά του
σταμάτησε να χτυπάει

και η Ντόα αναγκάστηκε να αφήσει
το αγόρι στο νερό.

Αργότερα την ίδια μέρα
κοίταξε ψηλά στον ουρανό με ελπίδα

επειδή είδε δύο αεροπλάνα
να διασχίζουν τον ουρανό.

Κούνησε τα χέρια της,
ελπίζοντας πως θα την έβλεπαν,

όμως μετά από λίγο τα αεροπλάνα έφυγαν.

Όμως το ίδιο απόγευμα,
καθώς έδυε ο ήλιος,

είδε ένα πλοίο, ένα εμπορικό πλοίο,

και είπε, «Σε παρακαλώ Θεέ μου,
ας με σώσουν».

Κουνούσε τα χέρια της και της φάνηκε
πως φώναζε για περίπου δύο ώρες.

Είχε σκοτεινιάσει,
αλλά τελικά οι προβολείς την εντόπισαν

και της πέταξαν ένα σκοινί,

έκπληκτοι που είδαν μια γυναίκα
να κρατάει σφιχτά δύο μωρά.

Τους τράβηξαν πάνω στο σκάφος,
είχαν οξυγόνο και κουβέρτες

και ένα ελληνικό ελικόπτερο
ήρθε να τους πάρει

και να τους πάει στην Κρήτη.

Όμως η Ντόα κοιτούσε κάτω και ρωτούσε,
«Τι απέγινε η Μάλεκ;»

Και της είπαν ότι το μικρό μωρό
δεν είχε επιβιώσει,

ότι είχε αφήσει την τελευταία της πνοή
στην κλινική του πλοίου.

Όμως η Ντόα ήταν βέβαιη πως όταν
τους ανέβαζαν στο πλοίο που τους έσωσε,

η μικρούλα χαμογελούσε.

Μόνο 11 άνθρωποι από τους 500
επιβίωσαν σ' αυτό το ναυάγιο.

Δεν έγινε ποτέ καμία
διεθνής έρευνα για τα αίτια.

Υπήρξαν κάποια ρεπορτάζ περί
μαζικής δολοφονίας στη θάλασσα,

περί μιας τρομερής τραγωδίας,

αλλά αυτό μόνο για μία μέρα,

μετά, ο κύκλος των ειδήσεων προχώρησε.

Στο μεταξύ, σε μια παιδιατρική
κλινική στην Κρήτη,

η μικρή Μάσα βρισκόταν
στο όριο του θανάτου.

Ήταν εντελώς αφυδατωμένη,
στα όρια νεφρικής ανεπάρκειας.

Τα επίπεδα του σακχάρου
ήταν επικίνδυνα χαμηλά.

Οι γιατροί έκανα ό,τι μπορούσαν
για να γλυτώσουν τα νεφρά,

και οι Ελληνίδες νοσοκόμες
δεν έφυγαν στιγμή απ' το πλευρό της,

την κρατούσαν, την αγκάλιαζαν
και της τραγουδούσαν λογάκια.

Την επισκέφτηκαν και συνάδελφοι μου
και της είπαν όμορφα λόγια στα Αραβικά.

Ως εκ θαύματος, η μικρή Μάσα επέζησε.

Σύντομα, ο ελληνικός τύπος έκανε
ρεπορτάζ για το μωρό-θαύμα

που είχε επιζήσει τέσσερις μέρες στο νερό,

χωρίς φαγητό και χωρίς κάτι να πιει,

και άνθρωποι απ' όλη τη χώρα
ήθελαν να την υιοθετήσουν.

Στο μεταξύ, η Ντόα ήταν
σε ένα άλλο νοσοκομείο της Κρήτης,

αδύνατη, αφυδατωμένη.

Μια οικογένεια Αιγυπτίων την πήρε
σπίτι τους μόλις βγήκε από το νοσοκομείο.

Σύντομα κυκλοφόρησε η είδηση
της σωτηρίας της Ντόα

και ένας τηλεφωνικός αριθμός
ανέβηκε στο Facebook.

Άρχισαν τα μηνύματα.

«Ντόα, ξέρεις τι απέγινε ο αδερφός μου;

Η αδερφή μου; Οι γονείς μου;
Οι φίλοι μου; Ξέρεις αν επέζησαν;»

Ένα από αυτά τα μηνύματα έλεγε,

«Πιστεύω πως έσωσες
τη μικρή μου ανιψιά, τη Μάσα».

Και είχε αυτή τη φωτογραφία.

Την έστειλε ο θείος της Μάσα,

ένας Σύριος πρόσφυγας που είχε φτάσει
στη Σουηδία με την οικογένειά του

και τη μεγαλύτερη αδελφή της Μάσα.

Ελπίζουμε ότι σύντομα
θα τον συναντήσει η Μάσα στη Σουηδία

και μέχρι τότε, τη φροντίζουν σε ένα
όμορφο ορφανοτροφείο στην Αθήνα.

Και η Ντόα;

Κυκλοφόρησε η είδηση
και της δικής της σωτηρίας.

Και τα ΜΜΕ έγραψαν
για αυτή τη μικροκαμωμένη γυναίκα

που δεν μπορούσαν να καταλάβουν
πώς επιβίωσε τόσες μέρες,

υπό αυτές τις συνθήκες στη θάλασσα

και παράλληλα έσωσε και άλλες ζωές.

Η Ακαδημία των Αθηνών,

ένα από τα πιο διακεκριμένα
ιδρύματα της Ελλάδας,

της απέμεινε το Αριστείο Ανδρείας

και της αξίζουν όλοι αυτοί οι έπαινοι

και της αξίζει μια δεύτερη ευκαιρία.

Όμως εξακολουθεί
να θέλει να πάει στη Σουηδία.

Θέλει να επανενωθεί με την οικογένειά της.

Θέλει να πάρει από την Αίγυπτο
τη μητέρα της, τον πατέρα της

και τα μικρότερα αδέρφια της
και να τους πάει κι αυτούς εκεί

και πιστεύω πως θα τα καταφέρει.

Θέλει να γίνει δικηγόρος ή πολιτικός

ή κάτι όπου θα μπορεί να βοηθήσει
στην καταπολέμηση της αδικίας.

Είναι μια ασυνήθιστη επιζώσα.

Όμως πρέπει να ρωτήσω:

Τι θα γινόταν αν δεν είχε χρειαστεί
να πάρει αυτό το ρίσκο;

Γιατί έπρεπε να τα περάσει όλα αυτά;

Γιατί δεν υπήρχε κάποιος νόμιμος τρόπος
για να σπουδάσει στην Ευρώπη;

Γιατί δεν μπορούσε η Μάσα να είχε πάει
αεροπορικώς στη Σουηδία;

Γιατί δεν μπορούσε ο Μπάσεμ
να έχει βρει δουλειά;

Γιατί δεν υπάρχει ένα εκτεταμένο πρόγραμμα

για την επανεγκατάσταση
των Σύριων προσφύγων,

που είναι τα θύματα του χειρότερου
πολέμου της εποχής μας;

Αυτό το κάναμε για τους Βιετναμέζους
τη δεκαετία του '70.

Γιατί όχι και τώρα;

Γιατί βοηθάμε τόσο λίγο
τις γειτονικές χώρες

που φιλοξενούν τόσους πολλούς πρόσφυγες;

Και γιατί -η βασική ερώτηση-
γίνονται τόσα λίγα

για να σταματήσουν οι πόλεμοι,
οι διώξεις και η ανέχεια

που οδηγούν τόσους ανθρώπους
στις ακτές τις Ευρώπης;

Μέχρι να επιλυθούν αυτά τα ζητήματα,

οι άνθρωποι θα συνεχίσουν
να βγαίνουν στη θάλασσα

και να αναζητούν ασφάλεια και άσυλο.

Και τι γίνεται μετά;

Λοιπόν, αυτό είναι κυρίως
επιλογή της Ευρώπης.

Κατανοώ τους φόβους του κόσμου.

Οι άνθρωποι φοβούνται
για την ασφάλειά τους,

τις οικονομίες τους,
τις αλλαγές στον πολιτισμό τους.

Όμως είναι αυτά πιο σημαντικά
από τις ανθρώπινες ζωές;

Γιατί υπάρχει κάτι ουσιώδες εδώ

που νομίζω ότι υπερβαίνει όλα τα υπόλοιπα

και έχει να κάνει
με τον συλλογικό ανθρωπισμό μας.

Κανένας άνθρωπος που προσπαθεί να ξεφύγει
από τον πόλεμο ή από διωγμό

δεν θα έπρεπε να πεθαίνει διασχίζοντας
τη θάλασσα για να φτάσει στην ασφάλεια.

(Χειροκρότημα)

Ένα είναι σίγουρο:

Κανένας πρόσφυγας δεν θα ανέβαινε
σε αυτά τα επικίνδυνα πλοία

αν μπορούσε να ευημερήσει
εκεί που βρίσκεται.

Κανένας μετανάστης δεν θα έκανε
αυτό το επικίνδυνο ταξίδι

αν είχε αρκετό φαγητό για τον εαυτό του
και την οικογένειά του.

Κανένας δεν θα έβαζε
τις οικονομίες μιας ζωής

στα χέρια διαβόητων λαθρεμπόρων,

αν υπήρχε ένας νόμιμος τρόπος
για να μεταναστεύσουν.

Έτσι, εκ μέρους της μικρής Μάσα

και εκ μέρους της Ντόα

και του Μπάσεμ

και των 500 ανθρώπων
που πνίγηκαν μαζί του,

μπορούμε να διασφαλίσουμε
ότι δεν πέθαναν άδικα;

Μπορούμε να εμπνευστούμε
από όσα συνέβησαν

και να πάρουμε θέση για έναν κόσμο
στον οποίο κάθε ζωή θα είναι σημαντική;

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)