Kadınlar neden regl olur?

Dersin tamamı: http://ed.ted.com/lessons/why-do-women-have-periods

Dünya üzerindeki birkaç tür gizemli bir ortak özelliğe sahip: menstrüal döngü. Biz de regl olan az sayıda memeli hayvanlardan biriyiz. Hem de besin kaybı ve fiziksel rahatsızlık anlamına gelmesine rağmen diğer türlerden daha sık regl oluyoruz. Peki nedir bu pek de yaygın olmayan fiziksel sürecin anlamı? TED-Ed menstrüasyonun tarihçesini ve evrimini ele alıyor.

Ders: TED-Ed, animasyon: TED-Ed.

Dünya’da ki bir avuç tür
gizemli gibi görünen bir şeyi paylaşırlar:

adet döngüsünü.

Biz de bu seçilmiş azınlığın içindeyiz.

Maymunlar, insansı maymunlar,
yarasalar, insanlar

ve büyük ihtimalle fil fareleri

Dünya’da regl olan tek memeli türleri.

Ayrıca insanlar bunu diğer
hayvanlardan daha sık yaparlar.

Her ne kadar besinleri boşa harcama
ve fiziksel zorluk anlamına gelse de.

Peki bu pek yaygın olmayan
biyolojik sürecin ne mantığı var?

Cevap hamilelik ile başlıyor.

Bu süreçte, vücudun kaynakları fetüs için

uygun bir ortam oluşturacak
şekilde kullanılır.

Annenin büyüyen çocuğu besleyebilmesi
için bir iç sığınak oluşturulur.

Bu açıdan hamilelik
inanılmaz bir süreçtir.

Ama bu hikayemizin sadece yarısı.

Diğer yarısına baktığımızda
hamileliğin anne ve çocuğu

garip durumlara soktuğunu görüyoruz.

Bütün yaratıklar gibi

insan vücudu da genlerinin yayılımını
arttıracak şekilde evrimleşmiştir.

Bu, anne için bütün yavrularına

eşit şekilde besin
sağlamak demektir.

Ama anne ve fetüs tam olarak
aynı genleri paylaşmazlar.

Fetüs babasından da gen almıştır.

Ve bu genler kendi hayatta kalma
şanslarını arttırmak için

annenin kaynaklarından paylarına
düşenden fazlasını almaya çalışırlar.

Bu evrimsel çatışma
anneyi ve doğmamış çocuğu

rahimde gerçekleşen

biyolojik bir halat çekme yarışına sokar.

Bu boğuşmaya katkısı olan
şeylerden biri de plasenta.

Plasenta fetüs büyürken onu besleyen,

annenin kan akımına bağlı
olan fetal organdır.

Bir çok memelide plasenta

anneye ait hücrelerin arkasında
hapsolmuş haldedir.

Anneye ait bu hücre duvarı

fetüse giden besinleri
annenin kontrol etmesini sağlar.

Ama insanlarda ve birkaç başka türde

plasenta, annenin dolaşım sistemine

yani kan akışına direkt bağlıdır.

Plasentası aracılığı ile fetüs
annesinin atardamarına hormon salgılar.

Bu hormonlar damarları açık tutarak

daimi bir besin oranı yüksek
kan akışı sağlar.

Böyle sınırsız bir erişime sahip fetüs,
annenin kan şekerini arttıracak

hormonlar üreterek,
annenin atardamarlarını genişletir,

kan basıncını yükseltir.

Bir çok memeli anne
gerekli olduğu takdirde

embriyoları atabilir
ya da absorbe edebilir.

Ama insanlarda fetüs
bir kere kan akışına bağlandı mı,

bu bağlantıyı bozmak kanamaya,
kan kaybına sebep olabilir.

Eğer fetüs iyi bir şekilde
gelişemezse ya da ölürse

annenin sağlığı tehlikeye girer.

Fetüs büyüdükçe artan
kaynak ihtiyaçları, annede

yoğun yorgunluk
yüksek kan basıncı,

diyabet ve pre-eklampsi gibi
durumlara yol açabilir.

Bütün bu riskler yüzünden

hamilelik her zaman çok büyük
ve bazen de tehlikeli bir yatırımdır.

İşte bu yüzden vücudun
embriyoları dikkatlice gözden geçirmesi

ve hangisinin bu zorluklara

değeceğine bakması çok mantıklı.

İşte burada menstürasyon devreye giriyor.

Hamilelik yerleştirme denilen
bir süreçle başlıyor.

Bu süreçte embriyo, rahim içini saran

endometriyum yani
dölyatağı iç zarına kendini gömer.

Endometriyum yerleştirme sürecini
zorlaştıracak şekilde evrimleşmiştir.

Böylelikle sadece yeterince sağlıklı
embriyolar hayatta kalabilir.

Böyle yaparak

aynı zamanda en istilacı
embriyoyu da seçmiş olur

ve evrimsel geri besleme döngüsü yaratır.

Ebriyo karmaşık ve zamanlanmış
hormonal bir diyaloğa girer

bu sayede endometriyum
yerleştirmeye izin verir.

Peki, embriyo testi geçemezse ne olur?

Kendini tutturmayı hatta belki

endometriyuma
biraz gömülmeyi bile başarabilir.

Yavaşça ölürken ise
anneyi enfeksiyonlara açık hale getirir

ve belki de annenin dokularını bozacak
şekilde hormonal sinyaller gönderebilir.

Vücut bu gibi problemlerden
olabilecek her riski yok ederek kaçıyor.

Yumurtlamanın sağlıklı bir hamilelikle
sonuçlanmadığı her seferde

rahim, endometriyal doku ile birlikte

döllenmemiş yumurtalardan

hasta, ölmekte olan ya da
ölü embriyolardan kurtuluyor.

Korumaya yönelik bu sürece
menstrüasyon deniyor.

Bu da adet döngüsüne sebep oluyor.

Bu biyolojik özellik,
her ne kadar garip de olsa

bizi insan ırkının devamına hazırlıyor.