Một cách khiêu khích để tài trợ cho cuộc chiến chống lại biến đổi khí hậu

Liệu chúng ta có làm hết sức mình để chống lại biến đổi khí hậu không? Trở lại năm 2008, sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, chính phủ các nước trên thế giới thỏa thuận cam kết "làm bất cứ điều gì" để phục hồi tiền tệ, phát hành đồng tiền quốc tế với trị giá 250 tỷ đô nhằm ngăn chặn sự sụp đổ của nền kinh tế. Trong cuộc nói chuyện lý thú này, Chuyên gia Tài chính Michael Metcalfe gợi ý việc chúng ta có thể sử dụng công cụ tiền tệ bất thường tương tự này để gây quỹ cam kết toàn cầu về một tương lai xanh.

Liệu chúng ta có làm hết sức mình

để chống lại biến đổi khí hậu không?

Tôi đặt ra câu hỏi này

dù không phải người làm chiến dịch xanh

thực tế là,

tôi còn chẳng biết tái chế ra sao nữa.

Tôi đặt vấn đề với cái nhìn một chuyên gia

quan sát việc tạo các chính sách tài chính

và một người trăn trở rằng

lịch sử sẽ đánh giá chúng ta như thế nào.

Một ngày nào đó,

chiếc nhẫn này của ông nội tôi

sẽ được trao cho con trai tôi, Charlie.

Và tôi không biết liệu thế hệ của nó

hay thế hệ tiếp sau đó nữa

liệu có làm được điều mà chiếc nhẫn này

làm làm với 2 thế hệ trước đó không.

Ông tôi là thợ mỏ.

Vào thời đó,

đốt nhiên liệu hóa thạch để tạo năng lượng

và thúc đẩy nền kinh tế phát triển

là điều nên làm.

Giờ thì không phải vậy nữa

bởi khí nhà kính do than tạo ra.

Nhưng ngày nay,

tôi lo rằng ngành mà tôi đang làm việc

sẽ bị đánh giá khắt khe hơn

vì ảnh hưởng của nó tới khí hậu toàn cầu--

thậm chí lớn hơn ngành ông tôi làm việc.

Tất nhiên ngành tôi làm việc

chính là ngành ngân hàng,

và nó sẽ được nhớ tới

vì cuộc khủng hoảng năm 2008 --

một cuộc khủng hoảng đẩy tâm điểm chú ý

lên tài chính và chính phủ

xa thật xa, khỏi những lời hứa quan trọng,

như lời hứa

tại Hội nghị Khí hậu Copenhagen 2009

về việc dành ra 100 tỷ đô hàng năm

giúp các nước đang phát triển

bớt phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch

và chuyển qua dùng năng lượng sạch.

Lời hứa đó đang dần bị bóp méo rồi.

Và đây là vấn đề thực tế,

bởi sự chuyển đổi

dùng năng lượng sạch cần phải xảy ra

càng sớm càng tốt.

Lí do thứ nhất là,

bởi khí nhà kính khi thải ra,

bị giữ lại ở tầng khí quyển rất lâu.

Và lí do thứ hai,

ngày nay nếu một quốc gia đang phát triển

chỉ sử dụng nhiên liệu hóa thạch,

sau này việc chuyển đổi

sẽ tốn kém hơn rất nhiều.

Vậy nên trên phương diện khí hậu,

lịch sử sẽ nói rằng

cuộc khủng hoảng tài chính đã xảy ra

sai thời điểm.

Câu chuyện này không đến nỗi u ám quá thế.

3 năm về trước,

Tôi cho rằng chính phủ

có thể sử dụng các công cụ

với mục đích cứu thoát hệ thống tài chính

để đối đầu với thách thức trên toàn cầu

Và những lý lẽ đó

ngày càng rõ rệt chứ không yếu đi.

Hãy cùng nhắc lại xem

các công cụ đó trông như thế nào nhé.

Khi khủng hoảng tài chính 2008 xảy ra,

các ngân hàng trung tâm tại Mỹ và Anh

bắt đầu mua lại trái phiếu chính phủ

dưới chính sách

mang tên "Nới lỏng định lượng."

Tùy vào những gì xảy ra

với những trái phiếu đó khi chúng đến kỳ,

đây chính là một dạng khác của in tiền.

Và quả thực là họ in tiền.

Chỉ mình Mỹ đã tạo ra giá trị

tới 4 ngàn tỷ đô-la.

Điều này không thể thực hiện đơn lẻ được.

Mà phải là tinh thần hợp tác tuyệt vời,

của 188 quốc gia

tạo nên Quỹ Tiền tệ Quốc Tế, IMF,

chấp nhận phát hành đồng tiền riêng

trị giá tới 250 tỷ đô-la --

chính là Quyền rút vốn đặc biệt --

để tăng nguồn tiền trên toàn thế giới.

Khi khủng hoảng lan tới Châu Âu,

Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Châu Âu,

ông Mario Draghi,

đã tuyên bố "sẽ làm mọi điều có thể."

Và họ làm vậy thật.

Ngân hàng Nhật Bản lặp lại tương tự --

cùng một lời cam kết ấy --

là làm "bất cứ điều gì"

để nền kinh tế hồi phục trở lại.

Trong cả 2 trường hợp,

"mọi điều có thể" nghĩa là hàng ngàn tỷ đô

được tung ra thêm nhờ chính sách in tiền

cho tới ngày hôm nay.

Điều này cho thấy rằng

khi đối mặt với thách thức toàn cầu,

những người tạo ra chính sách

có thể nhanh chóng hành động cùng nhau,

để đưa ra những chính sách mạo hiểm

như việc in tiền.

Quay trở lại câu hỏi ban đầu:

Có thể in tiền hỗ trợ chống BĐKH không?

3 năm về trước,

ý tưởng dùng tiền theo cách này

bị coi là cấm kỵ.

Khi mổ xẻ vấn đề

và thấy rằng tiền là nguồn hữu hạn,

chính phủ sẽ dễ bị choáng ngợp

bởi yêu cầu từ người dân của họ

để in nhiều tiền hơn nữa cho nhiều việc:

giáo dục, y tế, phúc lợi --

kể cả quốc phòng.

Có những ví dụ rất tồi tệ

trong quá khứ về việc in tiền --

in tiền không kiểm soát --

dẫn tới siêu lạm phát.

Ví dụ: Cộng hòa Weimar năm 1930;

Gần đây là Zimbabwe, 2008,

giá cả nhu yếu phẩm như bánh mỳ

tăng gấp đôi mỗi ngày.

Nhưng tất cả những vấn đề này

càng làm cuộc tranh luận tiến xa hơn,

đến nỗi việc in tiền cho người dân

giờ được bàn bạc công khai

trên truyền thông tài chính

thậm chí trong cả tuyên ngôn chính trị nữa

Nhưng quan trọng hơn

là tranh luận không dừng lại ở đó

với việc in tiền tệ quốc gia.

Bởi biến đổi khí hậu

là vấn đề toàn cầu,

có vài lý do rất thuyết phục

vì sao ta nên tiếp tục in

loại tiền tệ quốc tế

được IMF phát hành,

để làm quỹ hỗ trợ.

Quyền rút vốn đặc biệt (SDR),

chính là đơn vị kế toán điện tử của IMF

giúp chính phủ các nước

trao đổi các loại quỹ với nhau.

Nghĩ tới nó như là

mạng lưới giao dịch ngang hàng,

giống Bitcoin cho chính phủ vậy.

Và nó mang tính toàn cầu thực sự.

Mỗi 1 trong 188 thành viên của IMF

đều có mức SDR riêng

sử dụng như vốn trao đổi ngoại tệ.

Đây chính là nguồn tài sản quốc gia

mà mỗi nước dùng

để tránh không bị khủng hoảng tiền tê.

Và bản chất đó chính là lí do vì sao,

trong cơn cao trào

của khủng hoảng tài chính năm 2009,

IMF phát hành thêm 250 tỷ đô-la --

như là một hành động thống nhất toàn cầu

để bảo vệc các quốc gia lớn hay nhỏ

đã chẳng may sa cơ lỡ bước.

Nhưng đây --

đây mới là phần đáng để lưu tâm.

Hơn một nửa số tiền SDR in vào năm 2009 đó

trị giá 150 tỷ đô-la --

phần lớn vào tay các quốc gia phát triển,

những nước có ít nhu cầu

sử dụng nguồn trao đổi ngoại tệ này,

bởi họ có tỷ giá trao đổi linh hoạt.

Vì thế nguồn tiền

được in năm 2009 đó,

rơi hết vào tay các thị trường phát triển,

là thực sự không cần thiết.

Và tới nay nó vẫn chưa được đụng tới.

Có một ý tưởng thế này.

Bước đầu tiên,

sao ta không dùng tới chỗ tiền đó,

cái nằm trong SDR năm 2009 đó,

dùng để chống biển đổi khí hậu?

Chúng có thể được dùng

để mua trái phiếu được Quỹ Khí hậu

của Liên Hợp Quốc phát hành.

Quỹ này thành lập năm 2009,

sau thỏa thuận về khí hậu ở Copenhagen.

Nó được xây dựng nhằm mục đích kết nối

quỹ cho các quốc gia đang phát triển

giúp họ thực hiện các sự án về khí hậu.

Đây là quỹ thành công nhất

trong các quỹ có dạng tương tự,

nó gây được gần 10 tỷ đô-la.

Nhưng nếu ta dùng

chỗ tiền SDR dư đã được phát hành đó,

nó có thể vực dậy các chính phủ,

giúp họ thực hiện lời hứa

về 100 tỷ đô-la 1 năm

đã đi lệch hướng do khủng hoảng tài chính.

Nó cũng có thể --

cũng có thể được dùng như một thử nghiệm.

Nếu hệ quả lạm phát

của việc sử dụng SDR là không đáng kể,

đó sẽ là tiền đề để tiếp tục sử dụng

quỹ tiền SDR được phát hành thêm

5 năm 1 lần chẳng hạn,

với cam kết rằng

các nước trong khu vực phát triển

sẽ trích ra một phần

trong nguồn được cấp của họ

cho Quỹ Khí hậu Xanh.

In tiền tệ quốc tế

theo cách này có một số lợi thế

so với việc in tiền tệ quốc gia.

Thứ nhất rằng rất dễ nhận ra là

sử dụng tiền để chống lại biến đổi khí hậu

là việc có lợi cho tất cả mọi người.

Không ai hưởng lợi hơn ai cả.

Vậy là mâu thuẫn hơn thua không phát sinh.

Công bằng mà nói

bởi vì cần thống nhất quá nhiều quốc gia

để phát hành thêm quỹ SDR,

việc in tiền khó mà không bị kiểm soát.

Cái cuối cùng ta đạt được

là sự thống nhất hành động toàn cầu

hướng tới -- và là hành động

được kiểm soát trên toàn cầu --

hướng tới lợi ích chung của thế giới.

Và,

điều ta học được từ việc in tiền này là,

các mối lo ngại có thể

được kìm hãm nhờ ban hành luật.

Ví dụ như,

việc phát hành thêm SDR mỗi 5 năm

có thể được giới hạn,

khiến tổng số tiền tệ quốc tế

không bao giờ vượt quá 5%

của nguồn ngoại tệ trao đổi toàn cầu.

Điều đó quan trọng vì nó làm giảm bớt

mối quan ngại kì cục

mà nước Mỹ có thể có

rằng SDR có thể thách thức

sự thống trị của đồng đô-la Mỹ

trên thị trường tài chính thế giới.

Và thực tế là,

tôi nghĩ điều duy nhất mà đồng SDR

có thể tước khỏi đồng đô-la Mỹ

với kế hoạch này

chỉ là biệt danh của nó, "đồng tiền xanh."

Bởi vì dù cho có giới hạn đó đi chằng nữa,

IMF cũng có thể tiếp tục phát hành thêm --

sau lượng tiền SDR khổng lồ năm 2009 đó --

khoảng 200 tỷ đô-la SDR nữa vào năm 2014.

Vậy giả sử rằng,

điều đó nghĩa là các quốc gia phát triển

sẽ đóng góp vào

tới 300 tỷ đô-la tiền SDR

vào Quỹ Khí hậu Xanh.

Gấp 30 lần giá trị quỹ hiện tại.

Và bạn biết đó,

nghe hoành tránh như vậy,

nó mới chỉ bắt đầu giống như

là "mọi điều có thể" thôi.

Và để thấy rằng với số tiền đó

ta có thể làm những điều kì diệu gì,

thế này nhé:

vào năm 2009,

Nauy hứa sẽ cấp cho Brazil 1 tỷ đô-la

nếu họ thực hiện được mục tiêu

chống nạn chặt phá rừng.

Kể từ đó chương trình này

đã giúp giảm 70% rừng bị chặt phá

trong thập kỉ vừa qua.

đó là giảm khoảng 3.2 tỷ tấn

lượng khí CO2 thải ra,

bằng với việc Mỹ không có ôtô trên đường

trong 3 năm liền.

Vậy ta có thể làm gì

với thêm 300 dự án được tài trợ

vì khí hậu như vậy nữa,

được tổ chức trên phạm vi toàn cầu?

Ta có thể loại bỏ xe hơi cho cả 1 thế hệ.

Vì vậy,

hãy thôi lý sự xem liệu ta có thể

cùng gây quỹ chống biến đổi khí hậu không.

Câu hỏi thực tế ở đây là:

Ta có lo lắng đủ tới thế hệ tương lai

để đặt cược với các chính sách như đã làm

khi cứu hệ thống tài chính không?

Suy cho cùng,

ta có thể làm được,

ta đã làm nó rồi,

và giờ đây cũng vậy.

Ta buộc, buộc phải làm "mọi điều có thể."

Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)