Return to Video

Kim jestem? Pytanie filozoficzne – Amy Adkins

  • 0:06 - 0:09
    Od zarania ludzkości
  • 0:09 - 0:12
    trzy słowa skłaniały poetów do pióra,
  • 0:12 - 0:14
    filozofów prowadziły na agorę,
  • 0:14 - 0:17
    a ciekawskich do stóp wyroczni:
  • 0:17 - 0:19
    "Kim jestem?"
  • 0:19 - 0:23
    Od starożytnych Greków,
    którzy wypisali na świątyni Apolla
  • 0:23 - 0:24
    "Poznaj samego siebie"
  • 0:24 - 0:27
    po The Who, śpiewających "Who Are You?"
  • 0:27 - 0:30
    filozofowie, psychologowie, badacze,
  • 0:30 - 0:34
    naukowcy, artyści, teologowie i politycy
  • 0:34 - 0:38
    zastanawiali się nad kwestią tożsamości.
  • 0:38 - 0:43
    Ich hipotezy różnią się
    tak bardzo, że nie można ich uzgodnić.
  • 0:43 - 0:45
    Tacy bystrzy, twórczy ludzie
  • 0:45 - 0:49
    chyba nie powinni mieć kłopotu
    z odkryciem prawidłowej odpowiedzi?
  • 0:49 - 0:52
    Jednym z problemów jest na pewno
  • 0:52 - 0:56
    złożoność pojęcia trwałej tożsamości.
  • 0:56 - 0:58
    O którym "tobie" mowa?
  • 0:58 - 1:00
    Tym, którym jesteś dzisiaj?
  • 1:00 - 1:01
    O tobie sprzed pięciu lat?
  • 1:01 - 1:03
    O tym, kim będziesz za 50?
  • 1:03 - 1:05
    I kiedy właściwie "jesteś"?
  • 1:05 - 1:07
    W tym tygodniu?
  • 1:07 - 1:08
    Dzisiaj?
  • 1:08 - 1:09
    W tej godzinie?
  • 1:09 - 1:10
    W tej sekundzie?
  • 1:10 - 1:13
    A który aspekt ciebie stanowi "ja"?
  • 1:13 - 1:15
    Jesteś swoim ciałem?
  • 1:15 - 1:16
    Myślami i uczuciami?
  • 1:16 - 1:18
    Działaniami?
  • 1:18 - 1:22
    Trudno obrać kurs na mętnych wodach
    tej abstrakcyjnej logiki,
  • 1:22 - 1:26
    więc może to nie przypadek,
  • 1:26 - 1:31
    że grecki historyk Plutarch przedstawia
    tę złożoność na przykładzie statku.
  • 1:31 - 1:34
    W jaki sposób jesteś "tobą"?
  • 1:34 - 1:39
    Legenda głosi, że Tezeusz,
    mityczny król-założyciel Aten,
  • 1:39 - 1:43
    własną ręką zabił
    złego Minotaura na Krecie,
  • 1:43 - 1:46
    a potem wrócił do domu okrętem.
  • 1:46 - 1:48
    Żeby uczcić ten wyczyn,
  • 1:48 - 1:54
    przez następne 1000 lat Ateńczycy
    troskliwie przechowali okręt w porcie,
  • 1:54 - 1:58
    co roku powtarzając jego rejs.
  • 1:58 - 2:01
    Kiedy jakaś część statku
    zużyła się albo zniszczyła,
  • 2:01 - 2:06
    wymieniano ją na identyczną,
    z tego samego materiału,
  • 2:06 - 2:09
    aż w końcu nie została
    ani jedna oryginalna część.
  • 2:09 - 2:11
    Plutarch zauważył, że okręt Tezeusza
  • 2:11 - 2:14
    jest przykładem filozoficznego paradoksu
  • 2:14 - 2:17
    odnoszącego się do trwałości tożsamości.
  • 2:17 - 2:20
    Jak to możliwe, że każda część czegoś
    została wymieniona,
  • 2:20 - 2:24
    a to nadal jest tym samym?
  • 2:24 - 2:26
    Wyobraźmy sobie dwa statki:
  • 2:26 - 2:29
    okręt A, którym Tezeusz
    wylądował w Atenach,
  • 2:29 - 2:35
    i okręt B, którym Ateńczycy
    płyną na Kretę 1000 lat później.
  • 2:35 - 2:40
    Pytanie jest proste: czy A równa się B?
  • 2:40 - 2:45
    Niektórzy twierdzą, że przez 1000 lat
    istniał tylko jeden okręt Tezeusza,
  • 2:45 - 2:48
    a ponieważ zmiany następowały stopniowo,
  • 2:48 - 2:54
    nigdy nie przestał być okrętem z legendy.
  • 2:54 - 2:56
    Choć nie mają ani jednej wspólnej części,
  • 2:56 - 3:01
    te dwa statki są numerycznie identyczne,
    czyli są jednym statkiem,
  • 3:01 - 3:04
    to jest A równa się B.
  • 3:04 - 3:09
    Inni jednak twierdzą,
    że Tezeusz nigdy nie wsiadł na statek B,
  • 3:09 - 3:13
    a jego obecność
    na pokładzie to istotna jakość
  • 3:13 - 3:15
    okrętu Tezeusza.
  • 3:15 - 3:17
    Bez niego nie może być takiego okrętu.
  • 3:17 - 3:20
    Dlatego,
    choć statki są identyczne numerycznie,
  • 3:20 - 3:23
    różnią się jakościowo.
  • 3:23 - 3:26
    Zatem A nie równa się B.
  • 3:26 - 3:29
    A co będzie,
    jeśli wprowadzimy dodatkowy element?
  • 3:29 - 3:34
    Jeśli każda wyrzucona
    część oryginalnego statku
  • 3:34 - 3:38
    została zebrana
    i ktoś odbudował z nich oryginał?
  • 3:38 - 3:43
    Kiedy go skończył,
    fizycznie istniały dwa statki:
  • 3:43 - 3:46
    ten w ateńskim doku
  • 3:46 - 3:48
    i ten na czyimś podwórku.
  • 3:48 - 3:52
    Każdy można by nazwać "okrętem Tezeusza",
  • 3:52 - 3:55
    ale tylko jeden byłby nim faktycznie.
  • 3:55 - 3:56
    Który?
  • 3:56 - 4:00
    A co ważniejsze, co to ma do ciebie?
  • 4:00 - 4:02
    Jak okręt Tezeusza,
  • 4:02 - 4:05
    jesteś zbiorem stale wymienianych części:
  • 4:05 - 4:12
    twoje fizyczne ciało, umysł, uczucia,
    okoliczności życiowe, nawet dziwactwa
  • 4:12 - 4:17
    stale się zmieniają, a mimo to
    jakimś cudem, może wbrew logice,
  • 4:17 - 4:19
    pozostajesz sobą.
  • 4:19 - 4:24
    Między innymi dlatego
    pytanie "Kim jestem?" jest takie trudne.
  • 4:24 - 4:26
    A żeby na nie odpowiedzieć,
  • 4:26 - 4:28
    musisz, jak wiele wspaniałych
    umysłów przed tobą,
  • 4:28 - 4:34
    zanurkować w bezdennym
    oceanie paradoksów filozoficznych.
  • 4:34 - 4:35
    Chyba, że po prostu powiesz:
  • 4:35 - 4:40
    jestem bohaterem, który wyrusza
    wspaniałym statkiem na wielką wyprawę.
  • 4:40 - 4:42
    To też jest odpowiedź.
Title:
Kim jestem? Pytanie filozoficzne – Amy Adkins
Speaker:
Amy Adkins
Description:

Pełna wersja lekcji: http://ed.ted.com/lessons/who-am-i-a-philosophical-inquiry-amy-adkins

Od początku dziejów kwestia tożsamości popychała poetów do pióra, filozofów na agorę, a ciekawskich do wyroczni. Niełatwo jest żeglować po mętnych wodach tego abstrakcyjnego pytania, więc może nic w tym dziwnego, że grecki historyk Plutarch przedstawił jego złożoność na przykładzie statku. Amy Adkins wyjaśnia Plutarcha paradoks okrętu Tezeusza.

Autorką lekcji jest Amy Adkins, animacji – Stretch Films, Inc.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:59

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.