Return to Video

Jonathan Haidt: Làm thế nào để những mối đe dọa phổ biến có thể tạo nên lí tưởng chung

  • 0:01 - 0:02
    Nếu như các bạn vẫn theo dõi tin tức
  • 0:02 - 0:05
    bạn hẳn đã nghe về 1 nhóm thiên thạch khổng lồ
  • 0:05 - 0:06
    ...chuẩn bị lao vào nước Mỹ...
  • 0:06 - 0:09
    ... trong vòng 50 năm tới.
  • 0:09 - 0:13
    Ý tôi không phải là thiên thạch thật bằng đá và kim loại .
  • 0:13 - 0:14
    Đó thực sự không phải là 1 vấn đề,..
  • 0:14 - 0:16
    vì nếu tất cả sẽ chết thật...
  • 0:16 - 0:19
    thì chúng ta sẽ gạt những khác biệt sang 1 bên
  • 0:19 - 0:21
    dành thời gian cho nó
    và chúng ta sẽ tìm ra cách để làm chệch hướng nó.
  • 0:21 - 0:24
    Tôi đang nói tới những vấn đề chúng ta đang đối mặt,
  • 0:24 - 0:26
    nhưng chúng lại được bao bọc trong một trường năng lượng đặc biệt
  • 0:26 - 0:31
    điều đó làm phân cực chúng ta
    và vì thế làm chúng ta bị tê liệt
  • 0:31 - 0:32
    Tháng 3 vừa qua, tôi có tham gia một hội nghị TED,
  • 0:32 - 0:35
    và tôi nghe Jim Hansen diễn thuyết, một nhà khoa học NASA
  • 0:35 - 0:38
    người đầu tiên đưa ra cảnh báo về hiện tượng nóng lên toàn cầu trong những năm 1980,
  • 0:38 - 0:41
    và có vẻ như những dự đoán của ông ấy lúc đó
  • 0:41 - 0:42
    đang trở thành sự thật
  • 0:42 - 0:46
    Đây là biểu đồ cho thấy sự
    gia tăng nhiệt độ của trái đất,
  • 0:46 - 0:48
    và nếu cứ tiếp tục như thế này,
  • 0:48 - 0:51
    nhiệt độ trái đất sẽ tăng thêm 4- 5 độ C
  • 0:51 - 0:52
    vào cuối thế kỉ này.
  • 0:52 - 0:56
    Hansen cũng cho biết mực nước biển sẽ tăng thêm 5 mét
  • 0:56 - 0:59
    Đây là những gì sẽ xảy ra khi mực nước biển tăng thêm 5 mét
  • 0:59 - 1:02
    Những thành phố có địa thế thấp trên toàn thế giới sẽ biến mất
  • 1:02 - 1:06
    chỉ trong một đời người của những đứa trẻ nếu chúng được sinh ra hôm nay.
  • 1:06 - 1:09
    Hansen kết thúc bài diễn thuyết của mình với câu nói,
  • 1:09 - 1:13
    "Hãy tưởng tượng một thiên thạch khổng lồ va chạm với Trái Đất.
  • 1:13 - 1:15
    Và đó là điều mà chúng ta đang phải đối mặt lúc này.
  • 1:15 - 1:19
    Tuy nhiên, chúng ta do dự, vẫn chưa có hành động nào để làm chệch hướng thiên thạch cả,
  • 1:19 - 1:20
    mặc dù biết rằng đợi càng lâu,
  • 1:20 - 1:24
    thì mọi thứ sẽ càng khó khăn và đắt đỏ hơn."
  • 1:24 - 1:25
    Tất nhiên, một bên muốn hành động,
  • 1:25 - 1:29
    nhưng một bên lại phủ nhận những vấn đề đang tồn tại
  • 1:29 - 1:30
    Tôi trở về từ phiên hội nghị
  • 1:30 - 1:33
    và một tuần sau đó, tôi được mời đến dự một buổi tiệc tối
  • 1:33 - 1:36
    tại Washington, D.C., nơi mà tôi biết là mình sẽ gặp
  • 1:36 - 1:38
    rất nhiều nhà trí thức bảo thủ, bao gồm Yuval Levin,
  • 1:38 - 1:42
    và để chuẩn bị cho cuộc gặp gỡ này, tôi đã đọc một bài viết của Levin
  • 1:42 - 1:45
    tại Bộ Nội Vụ có tựa đề "Vượt ra ngoài chính sách phúc lợi"
  • 1:45 - 1:49
    Levin viết rằng trên khắp thế giới
  • 1:49 - 1:51
    nhiều quốc gia đang nhìn nhận sự thật đó là
  • 1:51 - 1:53
    phúc lợi ở các nước xã hội dân chủ
  • 1:53 - 1:57
    đang trở nên bất ổn và mất khả năng thanh toán,
  • 1:57 - 1:59
    phụ thuộc vào
    tình hình kinh tế mơ hồ
  • 1:59 - 2:03
    và mô hình dân số từ những thời kì xa xưa
  • 2:03 - 2:05
    Được rồi, điều này nghe có vẻ
    không kinh dị như thiên thạch,
  • 2:05 - 2:08
    nhưng hãy nhìn những
    biểu đồ mà Levin đưa ra.
  • 2:08 - 2:11
    Biểu đồ này nói về nợ công
  • 2:11 - 2:14
    như một tỉ lệ phần trăm của GDP ở Mỹ
    và như bạn thấy ở đây,
  • 2:14 - 2:16
    nếu các bạn quay trở lại thời kì khởi đầu,
  • 2:16 - 2:18
    chúng ta đã vay mượn rất nhiều tiền
    để chống lại Các cuộc chiến tranh cách mạng.
  • 2:18 - 2:21
    Chiến tranh rất tốn kém.
    Nhưng sau đó, chúng ta đều có thể trả hết nợ nần.
  • 2:21 - 2:24
    sau đó, ồ, chuyện gì thế này? Nội chiến.
    Thậm chí còn tốn kém hơn.
  • 2:24 - 2:27
    Vay rất nhiều tiền, trả nợ, trả nợ,
    trả nợ,
  • 2:27 - 2:30
    trả đến khi gần hết nợ, thì, bang!
    Thế Chiến I.
  • 2:30 - 2:31
    Quá trình trên một lần nữa lặp lại.
  • 2:31 - 2:33
    Bây giờ thì ta có cuộc Đại khủng hoảng
    và Thế Chiến II.
  • 2:33 - 2:38
    Chúng ta đã đat đến mức độ khá cao
    với chỉ số GDP vào khoảng 118%
  • 2:38 - 2:41
    rất không bền vững và nguy hiểm.
  • 2:41 - 2:46
    Nhưng chúng đã trả nợ, trả nợ, trả nợ,
    và sau đó là gì?
  • 2:46 - 2:49
    Tại sao số nợ lại tăng lên
    từ những năm 70?
  • 2:49 - 2:52
    Một phần là do cắt giảm thuế
    mà không được cấp thêm vốn,
  • 2:52 - 2:54
    nhưng chủ yếu là do sự gia tăng chi tiêu cho các quyền lợi con người,
  • 2:54 - 2:57
    đặc biệt là về Y tế.
  • 2:57 - 3:00
    Chúng ta đang tiến gần đến
    thời kì nợ nần như trong Thế chiến II,
  • 3:00 - 3:03
    Các thế hệ trước thậm chí còn chưa nghỉ hưu
  • 3:03 - 3:06
    và đến khi họ về hưu, đây là những gì sẽ xảy ra
  • 3:06 - 3:08
    Số liệu này lấy từ văn phòng Ngân sách Quốc hội Hoa kỳ
  • 3:08 - 3:11
    đưa ra dự báo thực tế nhất
    về những điều có thể xảy ra
  • 3:11 - 3:15
    nếu tình hình hiện tại và những kì vọng
    và những xu hướng này kéo dài.
  • 3:15 - 3:18
    Được rồi, bây giờ bạn có thể nhìn thấy
    hai biểu đồ này
  • 3:18 - 3:22
    giống hệt nhau,
    nếu không nói về chiều x-y
  • 3:22 - 3:23
    hoặc về những dữ liệu mà chúng thể hiện,
  • 3:23 - 3:28
    mà nói về hàm ý đạo đức và chính trị,
    chúng thể hiện những điều giống nhau.
  • 3:28 - 3:30
    Để tôi giải thích lại cho các bạn nghe.
  • 3:30 - 3:33
    "Chúng ta sẽ phải chịu số phận bi đát
    trừ khi chúng ta hành động ngay bây giờ."
  • 3:33 - 3:36
    Có chuyện gì với những người
    ở phía bên kia chiến tuyến vậy?
  • 3:36 - 3:41
    "Các bạn không nhìn thấy hiện thực kia sao?
    Nếu không muốn giúp đỡ, làm ơn tránh ra đi"
  • 3:41 - 3:43
    Chúng ta có thể làm chệch hướng những thiên thạch này.
  • 3:43 - 3:46
    Những vấn đề này đều có thể xử lí được về mặt kĩ thuật
  • 3:46 - 3:49
    Vấn đề và cũng chính là bi kịch của chúng ta -
    trong những lần gặp gỡ của những siêu đảng phái
  • 3:49 - 3:52
    có một thực tế xảy ra đó là khi một bên nói rằng,
    "Nhìn xem, chúng ta tìm thấy một thiên thạch "
  • 3:52 - 3:54
    thì bên kia sẽ nói,
    "Hả? Cái gì cơ?
  • 3:54 - 3:57
    Không đâu. Tôi thậm chí sẽ không tìm kiếm nó. Không đời nào."
  • 3:57 - 4:00
    Để biết tại sao
    việc này lại xảy đến với chúng ta,
  • 4:00 - 4:04
    và chúng ta có thể làm được gì,
    chúng ta cần phải tìm hiểu nhiều hơn về tâm lí đạo đức.
  • 4:04 - 4:07
    Vì vậy, tôi, một nhà tâm lí học xã hội,
    và tôi nghiên cứu về đạo đức
  • 4:07 - 4:09
    và một trong những nguyên tắc
    quan trọng nhất của đạo đức
  • 4:09 - 4:12
    đó là đạo đức rằng buộc và mù quáng.
  • 4:12 - 4:15
    Nó ràng buộc ta vào một vòng tròn
    với những giá trị thiêng liêng
  • 4:15 - 4:19
    nhưng qua đó cũng làm chúng ta mù mờ
    trước thực tế khách quan.
  • 4:19 - 4:20
    Hãy nghĩ như thế này.
  • 4:20 - 4:24
    Việc liên kết qui mô lớn cực kì hiếm trên hành tinh này.
  • 4:24 - 4:26
    Chỉ có một vài giống loài có thể làm được điều này.
  • 4:26 - 4:29
    Đó là một tổ ong, Đó là một gò mối.
    Một gò mối khổng lồ.
  • 4:29 - 4:32
    Và khi bạn tìm kiếm điều này ở những
    loài động vật khác, câu chuyện cũng tương tự vậy.
  • 4:32 - 4:37
    Chúng luôn là con cháu của một con chúa đầu đàn duy nhất,
  • 4:37 - 4:39
    vì vậy chúng cùng hội cùng thuyền.
  • 4:39 - 4:42
    Chúng phát triển hoặc giảm thiểu,
    chúng sống hay chết, như một tổng thể.
  • 4:42 - 4:45
    Chỉ có duy nhất một giống loài duy nhất
    trên hành tinh có thể làm được điều này
  • 4:45 - 4:47
    mà không cần quan hệ thân thích,
    và đó là, dĩ nhiên rồi, là chúng ta.
  • 4:47 - 4:49
    Đây là công trình trùng tu di tích Babylon,
  • 4:49 - 4:52
    và đây là Tenochtilan.
  • 4:52 - 4:54
    Bây giờ xem chúng ta đã làm như thế nào vậy?
    Chúng ta đã thay đổi như thế nào
  • 4:54 - 4:57
    từ chỉ biết săn bắn hái lượm 10,000 năm trước
  • 4:57 - 5:01
    đến xây dựng những thành phố khổng lồ như thế này
    chỉ trong vòng mấy nghìn năm?
  • 5:01 - 5:04
    Đó là điều kì diệu, và để lý giải
  • 5:04 - 5:08
    cho điều này chính là khả năng khoanh vùng những giá trị thiêng liêng.
  • 5:08 - 5:12
    Như bạn thấy, những ngôi đền và các vị thần đóng vai trò quan trọng trong tất cả các nền văn minh cổ đại
  • 5:12 - 5:16
    Đây là bức ảnh của người Hồi Giáo
    xung quanh Kaaba ở Mecca.
  • 5:16 - 5:19
    Đây là một hòn đá thiêng, và khi mọi
    người cùng nhau đứng xung quanh nó
  • 5:19 - 5:23
    họ kết nối với nhau, tin tưởng lẫn nhau, và
    họ trở thành một.
  • 5:23 - 5:26
    Như khi bạn cho dòng điện chạy qua một cuộn dây
  • 5:26 - 5:28
    trong cuộn dây sẽ xuất hiện từ trường
  • 5:28 - 5:31
    Khi con người đứng thành vòng tròn,
    họ tao ra dòng điện.
  • 5:31 - 5:32
    Chúng ta thích đứng vòng tròn
    xung quanh một thứ gì đó.
  • 5:32 - 5:36
    Chúng ta đứng vòng tròn quanh quốc kì
    và sau đó chúng ta có thể tin tưởng nhau.
  • 5:36 - 5:39
    Chúng ta có thể chiến đấu
    như một đội, một khối.
  • 5:39 - 5:42
    Nhưng thậm chí khi đạo đức ràng buộc
    con người lại với nhau,
  • 5:42 - 5:46
    thành một nhóm, vòng tròn này cũng che mắt họ.
  • 5:46 - 5:48
    Nó làm họ xuyên tạc hiện thực.
  • 5:48 - 5:52
    Chúng ta bắt đầu phân chia
    thành phe tốt với xấu.
  • 5:52 - 5:56
    Quá trình đó khá thú vị.
    Thật sự thấy thỏa mãn.
  • 5:56 - 6:00
    Nhưng nó lại là biến dạng tổng thể của thực tại.
  • 6:00 - 6:03
    Bạn có thể thấy từ trường đạo đức
    hoạt động trong Quốc hội Mỹ,
  • 6:03 - 6:05
    Đây là biểu đồ chỉ ra mức độ bầu cử
  • 6:05 - 6:08
    tại Quốc hội giảm mạnh về phía trục trái-phải
  • 6:08 - 6:11
    vì vậy nếu bạn biết ai theo Đảng cộng
    hòa hoặc Đảng bảo thủ,
  • 6:11 - 6:14
    bạn sẽ biết chính xác cách họ bầu cử
    về những vấn đề trọng đại.
  • 6:14 - 6:16
    Và điều bạn có thể nhìn thấy là,
  • 6:16 - 6:19
    hàng thập kỉ sau Nội Chiến,
  • 6:19 - 6:21
    Quốc hội bị phân chia rõ ràng,
  • 6:21 - 6:24
    như bạn có thể đoán được,
    tăng cao hết mức có thể.
  • 6:24 - 6:27
    Nhưng sau Thế Chiến thứ 2, mọi thứ đều tuột dốc
  • 6:27 - 6:30
    và chúng ta đạt đến mức độ thấp lịch sử
    của sự phân cực
  • 6:30 - 6:31
    Đó đã từng là thời kì hoàng kim
    của đa đảng,
  • 6:31 - 6:35
    ít nhất về khả năng hợp tác của các đảng
  • 6:35 - 6:38
    và giải quyết những vấn đề quốc gia
  • 6:38 - 6:42
    Nhưng trong những năm 1980, 1990,
    trường điện từ xuất hiện trở lại.
  • 6:42 - 6:45
    Sự phân cực tăng lên.
  • 6:45 - 6:48
    Ngày trước thường là đảng bảo thủ, ôn hòa và tự do
  • 6:48 - 6:50
    cùng làm việc tại Quốc hội.
  • 6:50 - 6:52
    Họ có thể tự sắp xếp, thành lập ủy ban đa đảng
  • 6:52 - 6:56
    nhưng trường điện từ đạo đức
    đã làm đảo lộn tất cả
  • 6:56 - 6:58
    trường lực tăng lên,
  • 6:58 - 7:01
    Đảng Dân Chủ và Cộng Hòa hình thành.
  • 7:01 - 7:03
    Điều này làm cho việc kết giao,
  • 7:03 - 7:04
    hay việc hợp tác càng trở nên khó khăn hơn.
  • 7:04 - 7:09
    Những người đã nghỉ hưu cho rằng điều này
    giống như cuộc chiến giữa các băng đảng vậy.
  • 7:09 - 7:13
    Có ai chú ý đến việc có đến 2 trên 3 cuộc tranh luận
  • 7:13 - 7:16
    mà Obama đeo cà vạt xanh
    còn Romney dùng màu đỏ?
  • 7:16 - 7:18
    Bạn có biết tại sao họ lại làm vậy không?
  • 7:18 - 7:22
    Để cho Bloods và Crips biết nên bầu cho bên nào mà thôi
    (Cười lớn)
  • 7:22 - 7:25
    Sự phân cực mạnh mẽ nhất xảy ra giữa
    những nhà chính trị ưu tú của chúng ta.
  • 7:25 - 7:27
    Không ai nghi ngờ về việc điều này đang xảy ra tại Washington.
  • 7:27 - 7:31
    Nhưng có một số người nghi ngờ rằng
    nó có đang xảy ra trong xã hội hay không.
  • 7:31 - 7:32
    Trong 12 năm gần đây,
  • 7:32 - 7:34
    điều này càng trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết.
  • 7:34 - 7:37
    Hãy nhìn vào số liệu được lấy từ
    Cuộc khảo sát bầu cử quốc gia tại Mỹ.
  • 7:37 - 7:40
    Trong cuộc khảo sát này,
    họ hỏi về một thứ
  • 7:40 - 7:42
    được gọi là mức độ cảm giác nhiệt kế.
  • 7:42 - 7:46
    Bạn cảm thấy sự ấm áp hay lạnh lùng
  • 7:46 - 7:49
    về người Mỹ bản địa hoặc quân sự, hay Đảng Cộng Hòa
  • 7:49 - 7:52
    Đảng Dân Chủ, tất cả mọi thứ về cuộc sống ở Mỹ.
  • 7:52 - 7:54
    Dòng màu xanh miêu tả về mức độ ấm áp mà
    những người thuộc Đảng Dân Chủ cảm nhận
  • 7:54 - 7:57
    về đảng Dân Chủ, và người ta yêu thích họ.
  • 7:57 - 8:00
    Mức độ đánh giá là 70 trên 100.
  • 8:00 - 8:03
    Người thuộc Đảng Cộng Hòa thích Đảng Cộng Hòa.
    Cũng không ngạc nhiên lắm.
  • 8:03 - 8:05
    Nhưng nếu bạn nhìn vào mức độ đánh giá chéo các Đảng,
  • 8:05 - 8:07
    bạn sẽ thấy mức độ thấp hơn, nhưng thật ra
  • 8:07 - 8:09
    khi tôi nhìn thấy những dữ liệu này lần đầu
    tôi cũng rất ngạc nhiên.
  • 8:09 - 8:13
    Thật ra nó không tệ lắm. nhưng nếu bạn quay về thời kì
    quản lí của Carter, thậm chí Reagan,
  • 8:13 - 8:17
    người ta đánh giá những đảng khác nhau ở mức 43,45.
    Cũng không tệ lắm.
  • 8:17 - 8:19
    Nó chỉ hạ xuống rất nhẹ nhàng thôi,
  • 8:19 - 8:23
    nhưng nhìn xem điều gì đã xảy ra vào
    thời kì George W.Bush và Obama.
  • 8:23 - 8:26
    Tuột dốc không phanh.
    Có điều gì đó đã xảy ra ở đây.
  • 8:26 - 8:28
    Ý thức phân cực lại trở lại,
  • 8:28 - 8:31
    và hiện nay, gần đây nhất,
  • 8:31 - 8:33
    Người Đảng Dân chủ không thích người Đảng Cộng Hòa.
  • 8:33 - 8:36
    Người Đảng Cộng Hòa không ưa người Đảng Dân Chủ.
    Chúng ta đang thay đổi.
  • 8:36 - 8:39
    Ý thức phân cực đang ảnh hưởng tới chúng ta.
  • 8:39 - 8:43
    Tương tự như việc hình thành hai đại dương
    và chia rẽ toàn đất nước,
  • 8:43 - 8:47
    chia lãnh thổ làm hai miền
  • 8:47 - 8:50
    như Bloods và Crips vậy.
  • 8:50 - 8:53
    Có rất nhiều lí do giải thích cho việc này,
  • 8:53 - 8:56
    và có nhiều điều ta không thể thay đổi được.
  • 8:56 - 8:58
    Chúng ta sẽ không bao giờ được tham dự lớp học chính trị
  • 8:58 - 9:02
    được rèn luyện bởi kinh nghiệm chiến đấu
    cùng nhau
  • 9:02 - 9:04
    trong Thế Chiến II chống lại kẻ thù chung.
  • 9:04 - 9:08
    Chúng ta sẽ không bao giờ có lại thời kì
    chỉ có ba đài truyền hình duy nhất,
  • 9:08 - 9:11
    tất cả đều rất hòa thuận với nhau.
  • 9:11 - 9:16
    Và chúng ta sẽ không bao giờ còn một nhóm lớn
    các đảng viên Đảng Dân Chủ phía nam
  • 9:16 - 9:20
    và các đảng viên Đảng Cộng hòa phía bắc
    làm mọi chuyện đơn giản đi,
  • 9:20 - 9:24
    những sự kết hợp giữa các đảng với nhau.
  • 9:24 - 9:27
    Vì rất nhiều lí do, mà những thập kỉ sau Thế Chiến II
  • 9:27 - 9:29
    đã trở thành thời kì lịch sử bất thường.
  • 9:29 - 9:32
    Chúng ta sẽ không bao giờ trở lại được thời kì
    sự phân cực ở mức thấp nhất nữa. Tôi tin như vậy.
  • 9:32 - 9:35
    Nhưng chúng ta cũng có thể làm được nhiều thứ.
    Có hàng tá
  • 9:35 - 9:38
    hàng tá những cải cách mà chúng ta có thể làm
    để giúp mọi thứ trở nên tốt đẹp hơn,
  • 9:38 - 9:40
    vì có rất nhiều sự rối loạn có thể
    được tìm ra trực tiếp
  • 9:40 - 9:44
    những điều mà Quốc hội đã làm
    vào những năm 1990
  • 9:44 - 9:49
    đó là tạo ra một tổ chức phân cực mạnh mẽ hơn
    rối loạn hơn.
  • 9:49 - 9:51
    Những thay đổi này được nhắc đến trong rất nhiều cuốn sách.
  • 9:51 - 9:54
    Có hai quyển sách mà tôi muốn giới thiệu,
  • 9:54 - 9:56
    và chúng liệt kê rất nhiều cái cách.
  • 9:56 - 9:59
    Tôi sẽ nhóm chúng vào ba nhóm lớn ở đây.
  • 9:59 - 10:02
    Nếu bạn nghĩ rằng đây là vấn đề của sự rối loạn,
  • 10:02 - 10:05
    siêu phân cực, thì bước đầu tiên chính là
  • 10:05 - 10:10
    làm những gì bạn có thể làm để càng ít
    những siêu đảng phái được bầu cử lần đầu tiên,
  • 10:10 - 10:12
    và khi bạn đóng lại bầu cử đảng sơ bộ,
  • 10:12 - 10:15
    và chỉ có những đảng viên của Đảng Cộng hòa và Dân chủ được bầu cử,
  • 10:15 - 10:19
    bạn đang đề cử và lựa chọn những người
    thuần túy theo đảng phái đó.
  • 10:19 - 10:22
    Vì vậy bầu cử sơ bộ sẽ làm cho vấn đề bớt nghiêm trọng đi rất nhiều.
  • 10:22 - 10:27
    Nhưng vấn đề không đơn giản là chúng ta sẽ chọn những người xấu cho Quốc hội.
  • 10:27 - 10:30
    Theo kinh nghiệm bản thân, và từ những gì tôi nghe được từ những thành viên trong Quốc hội,
  • 10:30 - 10:33
    phần lớn mọi người làm việc ở Quốc hội
    là những người tốt, chăm chỉ,
  • 10:33 - 10:36
    và thông minh, họ thật sự muốn giải quyết mọi vấn đề
  • 10:36 - 10:39
    nhưng một khi họ tới được đó
    họ thấy mình bị ép buộc
  • 10:39 - 10:42
    chơi một trò chơi với phần thưởng là siêu đảng phái
  • 10:42 - 10:43
    và trừng phạt những tư tưởng độc lập.
  • 10:43 - 10:46
    Bạn bước ra khỏi ranh giới, bạn bị trừng phạt.
  • 10:46 - 10:48
    Có rất nhiều cải cách mà chúng ta có thể làm
  • 10:48 - 10:49
    để đảo ngược lại vấn đề này.
  • 10:49 - 10:52
    Ví dụ như Quyền" Công Dân" là một tai họa,
  • 10:52 - 10:54
    vì điều này đồng nghĩa với việc dí khẩu súng bằng tiền vào đầu bạn,
  • 10:54 - 10:57
    và nếu bạn bước ra khỏi ranh giới,
    nếu bạn cố gắng chạm tới phía bên kia,
  • 10:57 - 10:59
    sẽ có hàng tấn tiền được trả cho đối thủ của bạn
  • 10:59 - 11:05
    để làm cho mọi người nghĩ rằng bạn là một người tồi tệ
    bằng những cách quảng cáo tiêu cực.
  • 11:05 - 11:07
    Nhưng lớp thứ ba của cái cách chính là việc
    chúng ta phải thay đổi
  • 11:07 - 11:10
    bản chất mối quan hệ xã hội trong Quốc hội.
  • 11:10 - 11:15
    Những chính trị gia mà tôi từng gặp là những người thực sự hướng ngoại,
  • 11:15 - 11:18
    thân thiện, và là những người có kĩ năng xã hội tuyệt vời
  • 11:18 - 11:21
    và đó là bản chất của chính trị.
    Bạn phải tạo dựng được mối quan hệ,
  • 11:21 - 11:24
    hợp tác làm ăn, và bạn phải biết nịnh hót,
    tâng bốc
  • 11:24 - 11:27
    bạn phải sử dụng kĩ năng của bản thân,
  • 11:27 - 11:29
    và đó là luôn là cách mà chính trị hoạt động.
  • 11:29 - 11:32
    Nhưng từ đầu những năm 1990,
    khi Hạ viện lần đầu tiên
  • 11:32 - 11:34
    thay đổi lịch trình pháp lí
  • 11:34 - 11:38
    vì vậy các công việc về cơ bản phải hoàn thành
    vào giữa tuần.
  • 11:38 - 11:40
    Ngày nay, các Nghị sĩ làm việc vào sáng thứ Ba,
  • 11:40 - 11:43
    họ chiến đấu trong 2 ngày, sau đó trở về nhà vào
    chiều thứ Năm.
  • 11:43 - 11:45
    Họ không chuyển gia đình tại các Quận lớn.
  • 11:45 - 11:47
    Họ không gặp gỡ vợ chồng hoặc con cái của người khác.
  • 11:47 - 11:50
    Không có thêm một mối quan hệ nào cả.
  • 11:50 - 11:54
    Và khi cố gắng gia nhập Quốc hội
    mà không có mối quan hệ xã hội nào
  • 11:54 - 11:57
    thì cũng giống như việc chạy một chiếc xe mà không có xăng vậy.
  • 11:57 - 11:59
    Chúng ta có nên thấy bất ngờ khi tất cả những việc này
    đều đóng băng
  • 11:59 - 12:03
    bị tê liệt và phân cực?
  • 12:03 - 12:05
    Chỉ cần một thay đổi đơn giản trong lịch trình pháp lí
  • 12:05 - 12:07
    ví dụ như có công việc xảy ra trong 3 tuần lễ
  • 12:07 - 12:09
    và họ có 1 tuần nghỉ ngơi và về nhà,
  • 12:09 - 12:12
    có thể làm thay đổi mối quan hệ cơ bản trong Quốc hội.
  • 12:12 - 12:15
    Có rất nhiều việc ta có thể làm,
    nhưng ai là người sẽ thúc đẩy mọi người thực hiện?
  • 12:15 - 12:18
    Có một vài nhóm đang làm điều này.
  • 12:18 - 12:20
    Nhóm No Labels và Common Cause,
  • 12:20 - 12:22
    có những ý tưởng rất hay về những thay đổi chúng ta cần thực hiện
  • 12:22 - 12:25
    làm cho chế độ dân chủ trở nên có trách nhiệm
    và Quốc hội trở nên hiệu quả hơn.
  • 12:25 - 12:27
    Nhưng tôi muốn bổ sung thêm những việc làm của họ
  • 12:27 - 12:31
    với một chút mẹo tâm lí như thế này.
  • 12:31 - 12:34
    Không có điều gì có thể kéo con người
    lại gần nhau như một mối đe dọa chung cả
  • 12:34 - 12:38
    hoặc một cuộc tấn công, và đặc biệt là
    cuộc tấn công từ kẻ thù nước ngoài,
  • 12:38 - 12:43
    trừ khi, dĩ nhiên rồi, mối đe dọa đó tấn công cái gọi là
    phân cực tâm lí của chúng ta,
  • 12:43 - 12:46
    trong trường hợp, như tôi đã nói, nó có thể kéo chúng ta ra xa nhau hơn.
  • 12:46 - 12:49
    thỉnh thoảng một mối đe dọa có thể phân chia chúng ta, như ta đã thấy.
  • 12:49 - 12:52
    Nhưng nếu trong trường hợp chúng ta đối mặt không chỉ một
  • 12:52 - 12:54
    mà thực ra nhiều mối đe dọa như vậy
  • 12:54 - 12:55
    khi mà có rất nhiều thứ khó khăn nhào đến,
  • 12:55 - 12:58
    như kiểu "Chuẩn bị bắn, nào mọi người,
  • 12:58 - 13:00
    chúng ta phải làm điều này với nhau, bắt đầu bắn."
  • 13:00 - 13:02
    Bởi vì, thực tế rằng, chúng ta cùng nhau đối mặt với vấn đề.
  • 13:02 - 13:05
    Ở đó chúng ta là một quốc gia.
  • 13:05 - 13:07
    Và đây là một vấn đề khác nữa.
  • 13:07 - 13:09
    Chúng ta cùng nhìn những phiên bản khác nhau của biều đồ này
  • 13:09 - 13:13
    đúng vậy, nó chỉ ra những thay đổi về mức độ giàu có từ năm 1979,
  • 13:13 - 13:15
    và như bạn thấy ở đây, tất cả những thành quả này
  • 13:15 - 13:20
    đạt tới top 20%, và đặc biệt hơn là top 1%.
  • 13:20 - 13:22
    Sự mất bình đẳng phát triển có liên quan đến
  • 13:22 - 13:25
    rất nhiều vấn đề đối với nền dân chủ quốc gia.
  • 13:25 - 13:28
    Đặc biệt, nó phá hủy khả năng tin tưởng người khác của con người,
  • 13:28 - 13:31
    khả năng cảm nhận rằng chúng ta ở cùng một con thuyền, vì rõ ràng là chúng ta không như thế.
  • 13:31 - 13:34
    Một vài người đang ngồi ở đó một cách an toàn
    trong chiếc du thuyền tư nhân to tướng.
  • 13:34 - 13:36
    Những người khác thì đang cố bám vào những mảnh gỗ nhỏ.
  • 13:36 - 13:38
    Chúng ta không cùng một con thuyền,
    nghĩa là
  • 13:38 - 13:43
    không ai sẵn sàng hy sinh vì lí tưởng chung.
  • 13:43 - 13:46
    Phía cánh tả đang gào thét về vấn đề này trong 30 năm ròng,
  • 13:46 - 13:51
    còn phía cánh hữu thì nói" Hả? Cái gì cơ? Ô chẳng có vấn đề gì. Không có vấn đề gì."
  • 13:51 - 13:53
    Bây giờ,
  • 13:53 - 13:56
    Tại sao điều này lại xảy đến với chúng ta?
    Tại sao sự bất bình đẳng lại gia tăng?
  • 13:56 - 13:59
    Một trong những lí do lớn nhất, sau sự toàn cầu hóa,
  • 13:59 - 14:02
    thực ra là vấn đề thứ tư rồi,
  • 14:02 - 14:04
    đó là gia tăng tỉ lệ sinh con ngoài giá thú.
  • 14:04 - 14:07
    Biểu đồ này chỉ ra sự tăng nhẹ trong tỉ lệ sinh con ngoài giá thú
  • 14:07 - 14:09
    từ những nhăm 1960,
  • 14:09 - 14:12
    Phần lớn những đứa trẻ gốc Tây Ban Nha hoặc da đen được sinh ra bởi những người mẹ chưa kết hôn.
  • 14:12 - 14:15
    Những đứa trẻ da trắng rồi cũng sẽ như vậy.
  • 14:15 - 14:17
    Trong một thập kỉ, hoặc là hai, phần lớn trẻ em Hoa Kỳ
  • 14:17 - 14:20
    được sinh ra trong một gia đình không có người cha.
  • 14:20 - 14:22
    Nghĩa là gia đình này có ít tiền hơn.
  • 14:22 - 14:26
    Nhưng không chỉ vấn đề tiền bạc.
    Đó cũng là cuộc chiến giữa ổn định và hỗn loạn.
  • 14:26 - 14:28
    Theo tôi được biết với những trẻ em
    đường phố ở Brazil,
  • 14:28 - 14:34
    bạn trai của những người Mẹ rất nguy hiểm đối với bọn trẻ.
  • 14:34 - 14:38
    Bây giờ phía cánh hữu đang gào thét về vấn đề này từ những năm 1960,
  • 14:38 - 14:41
    và phía bên cánh tả thì nói "Đó không phải là vấn đề. Không phải là một vấn đề."
  • 14:41 - 14:43
    Phía bên trái đã rất miễn cưỡng nói rằng,
  • 14:43 - 14:47
    việc hôn nhân thực ra là tốt cho phụ nữ và trẻ em.
  • 14:47 - 14:49
    Để tôi nói rõ nhé. Tôi không đổ lỗi cho những người phụ nữ.
  • 14:49 - 14:50
    Tôi phê bình những người đàn ông nhiều hơn.
  • 14:50 - 14:52
    những người không có trách nhiệm với những đứa con của mình
  • 14:52 - 14:55
    và cả hệ thống kinh tế làm cho điều này
    càng khó khăn hơn
  • 14:55 - 14:58
    cho người đàn ông kiếm đủ tiền
    để nuôi con của họ.
  • 14:58 - 15:03
    Nhưng ngay cả khi bạn không đổ lỗi cho ai cả
    thì nó vấn đề cấp quốc gia,
  • 15:03 - 15:06
    và một bên thì quan tâm nhiều hơn so với bên còn lại.
  • 15:06 - 15:09
    Tờ New York Times cuối cùng cũng đã chú ý
    đến vấn đề này
  • 15:09 - 15:11
    với câu chuyện được đăng trên trang đầu vào tháng 7 vừa rồi
  • 15:11 - 15:15
    nói về việc suy giảm hôn nhân dẫn đến sự bất bình đẳng.
  • 15:15 - 15:19
    Chúng ta đang trở thành một quốc gia với hai tầng lớp.
  • 15:19 - 15:21
    Khi người Mỹ học đại học và cưới một người khác,
  • 15:21 - 15:24
    tỉ lệ họ li hôn là rất thấp.
  • 15:24 - 15:27
    Họ kiếm được nhiều tiền hơn, họ đầu tư chúng vào những đứa con của mình,
  • 15:27 - 15:29
    một vài người trở thành hổ mẹ,
  • 15:29 - 15:30
    những đứa trẻ được nuôi dạy với tất cả khả năng của họ,
  • 15:30 - 15:33
    và bọn trẻ tiếp tục trở thành
  • 15:33 - 15:37
    2 dòng trên cùng của biểu đồ này.
  • 15:37 - 15:40
    Và sau cùng những người khác:
  • 15:40 - 15:43
    bọn trẻ không được hưởng lợi ích từ những cuộc hôn nhân ổn định,
  • 15:43 - 15:45
    những đứa trẻ không được đầu tư
  • 15:45 - 15:46
    không được lớn lên trong môi trường ổn định,
  • 15:46 - 15:51
    và chúng trở thành ba dòng cuối cùng của biểu đồ đó.
  • 15:51 - 15:55
    Một lần nữa, chúng ta nhìn hai biểu đồ này và cùng nói về một vấn đề.
  • 15:55 - 15:58
    Trước đó chúng ta đã tìm ra vấn đề, chúng ta bắt đầu làm việc với nó
  • 15:58 - 16:00
    chúng ta đã làm được một số thứ,
  • 16:00 - 16:03
    và có vấn đề gì không khi mọi người không nhìn thấy nỗi lo lắng của tôi?
  • 16:03 - 16:06
    Nhưng nếu tất cả mọi người đều bỏ qua sự mù quáng trong quan điểm đảng phái,
  • 16:06 - 16:09
    chúng ta có thể nhìn thấy rõ ràng hai vấn đề này
  • 16:09 - 16:12
    thực sự đã được đề cập đến cùng môt lúc.
  • 16:12 - 16:14
    Nhưng nếu bạn thật sự quan tâm đến đầu vào của sự bất bình đẳng,
  • 16:14 - 16:16
    ban có thể muốn nói chuyện hợp với một số
    nhóm truyền giáo Đạo Thiên Chúa
  • 16:16 - 16:19
    đang làm việc để thúc đẩy hôn nhân.
  • 16:19 - 16:21
    Nhưng sau khi bạn được dẫn đến một vấn đề rằng,
  • 16:21 - 16:24
    phụ nữ không muốn cưới một ai đó
  • 16:24 - 16:26
    không có việc làm.
  • 16:26 - 16:28
    Nếu bạn thật sự quan tâm đến việc củng cố gia đình,
  • 16:28 - 16:30
    bạn có thể muốn nói chuyện với ai trong nhóm cộng hòa
  • 16:30 - 16:33
    những người đang đẩy mạnh sự bình đẳng trong giáo dục,
  • 16:33 - 16:35
    những người đang làm gia tăng những làn sóng nhỏ nhất
  • 16:35 - 16:38
    những người đang tìm cách ngăn cản những người đàn ông
  • 16:38 - 16:40
    bị mắc kẹt trong hệ thống tư pháp hình sự và
  • 16:40 - 16:43
    bị đưa ra khỏi thị trường hôn nhân
    trong suốt cuộc đời mình.
  • 16:43 - 16:49
    Kết luận lại, có ít nhất bốn vấn đề đang ở trước mắt chúng ta.
  • 16:49 - 16:52
    Bao nhiêu người có thể nhìn ra bốn vấn đề đó?
  • 16:52 - 16:54
    Hãy giơ tay lên ngay bây giờ nếu bạn sẵn sàng thừa nhận
  • 16:54 - 16:57
    rằng cả bốn đều là những vấn đề quan trọng.
  • 16:57 - 16:59
    Làm ơn hãy giơ tay lên ạ.
  • 16:59 - 17:01
    Vậy là phần lớn mọi người đều nghĩ như vậy.
  • 17:01 - 17:04
    Vậy thì xin chúc mừng, các bạn là những thành viên đương nhiệm
  • 17:04 - 17:07
    của câu lạc bộ Asteriods, nơi mà
  • 17:07 - 17:10
    tất cả những người Mỹ sẵn sàng thừa nhận
  • 17:10 - 17:13
    rằng có một bên đã thực sự chỉ ra vấn đề.
  • 17:13 - 17:16
    Trong câu lạc bộ Asteroids này, chúng ta không bắt đầu bằng việc tìm kiếm một sân chơi chung
  • 17:16 - 17:18
    Ý kiến chung rất khó để tìm thấy.
  • 17:18 - 17:20
    Không, chúng ta sẽ bắt đầu bằng việc tìm ra những mối đe dọa chung
  • 17:20 - 17:24
    vì những mối đe dọa này tạo nên sân chơi chung.
  • 17:24 - 17:28
    Tôi quá ngây thơ sao? Quá ngây thơ để nghĩ rằng
  • 17:28 - 17:29
    mọi người có thể bỏ thanh kiếm của họ xuống
  • 17:29 - 17:33
    và phía cánh tả cũng như phía cánh hữu đồng lòng làm việc với nhau?
  • 17:33 - 17:35
    Tôi không nghĩ như vậy, vì nó đang xảy ra,
  • 17:35 - 17:39
    không thường xuyên, nhưng có rất nhiều ví dụ để chỉ ra điều này.
  • 17:39 - 17:40
    Có một việc ta có thể làm.
  • 17:40 - 17:44
    Bởi vì người Mỹ dù ở bên nào cũng quan tâm đến sự giảm sút về lễ nghi
  • 17:44 - 17:46
    và họ đã tạo ra cả tá tổ chức
  • 17:46 - 17:48
    ở tất cả các cấp, ví dụ như,
  • 17:48 - 17:50
    xuống tới những tổ chức địa phương,
  • 17:50 - 17:52
    ví dụ như To the Village Square ở Tallahassee, bang Florida,
  • 17:52 - 17:55
    nơi đang cố gắng mang những người dẫn đầu của bang cùng nhau tạo điều kiện
  • 17:55 - 17:58
    sắp xếp lại mối quan hệ giữa người với người
  • 17:58 - 18:01
    để giải quyết những vấn đề ở Florida.
  • 18:01 - 18:06
    Người Mỹ ở cả hai bên đều quan tâm đến nạn đói toàn cầu và bệnh AIDS,
  • 18:06 - 18:09
    và rất nhiều vấn đề nhân đạo,
  • 18:09 - 18:12
    tự do và truyền giáo thực sự là những đồng minh tự nhiên,
  • 18:12 - 18:13
    và lúc đó mọi người thực sự làm việc với nhau
  • 18:13 - 18:15
    để giải quyết những vấn đề này.
  • 18:15 - 18:18
    Và bất ngờ hơn, họ có khi còn để mắt
  • 18:18 - 18:20
    công lí tội phạm.
  • 18:20 - 18:24
    Ví dụ, tỉ lệ bắt giữ, dân số tù nhân
  • 18:24 - 18:28
    tại đất nước đã tăng gấp 4 lần kể từ năm 1980.
  • 18:28 - 18:31
    Và bây giờ là thảm họa xã hội,
  • 18:31 - 18:33
    và những người đảng cộng hòa thực sự quan tâm đến vấn đề này.
  • 18:33 - 18:35
    Trung tâm luật dành cho người nghèo ở phía nam
    thường xuyên đấu tranh
  • 18:35 - 18:38
    đối với những khu phức hợp nhà tù-công nghiệp để ngăn chặn hệ thống này
  • 18:38 - 18:41
    ngày càng liên quan đến những thanh niên trẻ nghèo khó.
  • 18:41 - 18:43
    Nhưng những người đảng dân chủ có hài lòng với điều này không?
  • 18:43 - 18:46
    Grover Norquist thì không, bởi vì hệ thống này
  • 18:46 - 18:50
    tiêu tốn một số tiền không thể tưởng tượng nổi.
  • 18:50 - 18:52
    Và vì vậy những khu phức hợp nhà tù- công nghiệp
  • 18:52 - 18:56
    làm phá sản quốc gia, ăn mòn linh hồn của chúng ta
  • 18:56 - 19:00
    nhóm bảo thủ tài chính và bảo thủ Thiên Chúa
  • 19:00 - 19:04
    cùng nhau lập nên một nhóm gọi là "Right on Crime."
  • 19:04 - 19:07
    Và vào thời điểm họ làm việc với trung tâm luật cho những người nghèo ở phía nam
  • 19:07 - 19:09
    để phản đối việc xây dựng nhà tù mới
  • 19:09 - 19:12
    và tạo nên những cải cách để làm cho hệ thống công lí
  • 19:12 - 19:15
    có hiệu quả và nhân đạo hơn.
  • 19:15 - 19:18
    Điều này có thể. Chúng ta có thể làm được.
  • 19:18 - 19:21
    Vì vậy chúng ta đến cuộc chiến này,
  • 19:21 - 19:23
    không phải để đánh nhau,
  • 19:23 - 19:26
    mà là để bắt đầu làm chệch hướng những vấn đề khác.
  • 19:26 - 19:29
    Và nhiệm vụ đầu tiên là khiến cho Quốc hội
  • 19:29 - 19:33
    tự cải cách lại, trước khi quá muộn cho đất nước của chúng ta.
  • 19:33 - 19:37
    Cám ơn các bạn.
    (Vỗ tay).
Title:
Jonathan Haidt: Làm thế nào để những mối đe dọa phổ biến có thể tạo nên lí tưởng chung
Speaker:
Jonathan Haidt
Description:

Nếu một tiểu hành tinh đang hướng đến cho Trái đất, chúng ta muốn tất cả tập hợp lạivới nhau và tìm ra cách để ngăn chặn nó, giống như trong phim, phải không? Tuy nhiên, khi phải đối mặt với những vấn đề lớn, những vấn đề được hỗ trợ bởi những dữ liệu, hay tận thế trong cuộc sống thực tế, chúng ta thường rút lui đảng phái vào các đảng phái mà la hét và bế tắc. Jonathan Haidt cho chúng ta thấy một vài trong số những vấn đề rất thực tế mà chúng ta đang đối mặt - một số nguyên nhân khó chịu của cánh trái, một số cả cánh phải - và cho thấy làm thế nào cả hai bên có thể làm việc với nhau hiệu quả để lợi cho toàn thể nhân loại.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
20:01

Vietnamese subtitles

Revisions