Return to Video

Okyanus hareketi: Konstrasyon gradyanı - Sasha Wright

  • 0:06 - 0:10
    Eğer kabaran bir okyanusta yüzdüysen
  • 0:10 - 0:13
    denizin sürekli hareket ettiğini bilirsin.
  • 0:13 - 0:15
    Uzaklaş ve daha büyük resmi göreceksin:
  • 0:15 - 0:18
    Yer küremizin yüzde 71'i suyla kaplı,
  • 0:18 - 0:22
    gezegen etrafında
    büyük bir akıntıda hareket ediyor.
  • 0:22 - 0:26
    Bu göz korkutucu devasa taşıma bandı
    pek çok karışık faktöre sahip
  • 0:26 - 0:31
    ama hepsinin arkasında yerküredeki suyu
    hareket ettiren basit bir pompa bulunuyor.
  • 0:31 - 0:34
    Süreçi termohalin döngüsü
    olarak adlandırılıyor
  • 0:34 - 0:36
    ve basit bir kavramla çalışıyor:
  • 0:36 - 0:38
    Konsantrasyon gradyanı.
  • 0:43 - 0:45
    Bir saniyeliğine okyanustan çıkalım
  • 0:45 - 0:47
    ve boş bir odanın içinde bir köşede
  • 0:47 - 0:51
    birlikte pek çok robot süpürge ile
    sıkış tepiş olduğumuzu hayal edelim.
  • 0:51 - 0:52
    Hepsi aynı anda açıldığında,
  • 0:52 - 0:56
    makineler, oda eşit mesafeli
    dağılım ile dolana kadar
  • 0:56 - 1:00
    birbirine çarpar ve birbirinden uzaklaşır.
  • 1:00 - 1:04
    Makineler, bir cismin yoğunluğunun
  • 1:04 - 1:08
    eşit olarak yayıldığı yer olan
    dengeye karşı rastgele hareket eder.
  • 1:08 - 1:11
    Bu, bir konsantrasyon gradyanı ile
    karşılaştığında olan şey,
  • 1:11 - 1:15
    cisimlerin pasif olarak yüksekten
    çok daha rahat olan daha alçağa geçmesi
  • 1:15 - 1:18
    ya da sıkışması, toplaşması.
  • 1:18 - 1:21
    Nasıl oluyor da bunun, okyanus dalgaları
    ve termohalin döngüsü ile ilgisi var?
  • 1:21 - 1:23
    Termo, sıcaklık demektir
  • 1:23 - 1:25
    ve halin tuz anlamına gelir
  • 1:25 - 1:27
    çünkü denizin gerçek dünya senaryosunda
  • 1:27 - 1:33
    sıcaklık ve tuzluluk, yüksekten
    alçak yoğunluğa doğru yer değiştirir.
  • 1:33 - 1:37
    Hadi, nasıl çalıştığını görmek için
    sizi okyanusa geri koyalım.
  • 1:37 - 1:38
    Şak!
  • 1:38 - 1:41
    Sayısız gürültücü diğerleri ile çevrilen
  • 1:41 - 1:45
    New York'un ılıman sahilinin
    yüzey suyunun bir molekülüne dönüştün.
  • 1:45 - 1:48
    Burada güneş ışınları,
    robot süpürgeler ile olduğu gibi
  • 1:48 - 1:51
    sizi ve diğer su moleküllerini
    birbirine çarpıp itmelerini sağlayan
  • 1:51 - 1:54
    tetikleyici olarak hareket ediyor.
  • 1:54 - 1:59
    Ne kadar çok yayılırsanız yüzeyde de
    o kadar az yoğunlaşmış su molekülü olur.
  • 1:59 - 2:00
    Bu pasif hareket boyunca
  • 2:00 - 2:04
    yüksekten alçak konsantrasyona
    doğru hareket edersiniz.
  • 2:04 - 2:06
    Hadi, fizik yasalarını
    bir anlığına askıya alalım
  • 2:06 - 2:11
    ve moleküler halinin su kolonu boyunca
    hızlıca derine daldığını düşünelim.
  • 2:11 - 2:12
    Daha soğuk derinliklerde,
  • 2:12 - 2:16
    güneş sıcaklığının hissedilir eksikliğinin
    su moleküllerini uyuşuk hale getirmesi
  • 2:16 - 2:20
    hala yüksek konsantrasyonda
    durabilirler anlamına gelir.
  • 2:20 - 2:21
    İtiş kakış yok.
  • 2:21 - 2:24
    Ama bulundukları sıkışık durumdan
    rahatlığa ulaşmak için
  • 2:24 - 2:29
    kısa sürede yüzeydeki daha ferah duruma
    doğru hareket etmeye başlarlar.
  • 2:29 - 2:32
    Bu, sıcaklığın su moleküllerinin yönünü
  • 2:32 - 2:36
    yüksekten düşük konsantrasyona,
    dengeye doğru nasıl sürüklediğidir.
  • 2:36 - 2:39
    Ama deniz suyu H2O'dan fazlasını içerir.
  • 2:39 - 2:43
    Büyük miktarda tuz iyonları da
    bulunmaktadır.
  • 2:43 - 2:47
    Sizin gibi bunlar da
    geniş gayrimenkul arzusu taşımaktadır.
  • 2:47 - 2:48
    Güneş denizi ısıtırken
  • 2:48 - 2:51
    aynı cins su moleküllerinin bazısı
  • 2:51 - 2:55
    H2O'nun tuz oranını yükselterek
    yüzeyden buharlaşır.
  • 2:55 - 2:58
    Arkada kalan kalabalık tuz iyonları
    aşağılardaki tuz moleküllerinin
  • 2:58 - 3:01
    daha çok alanın
    tadını çıkardığını fark eder.
  • 3:01 - 3:06
    Böylece su kolonunda aşağıya doğru
    hareket ederlerken istila başlar.
  • 3:06 - 3:08
    Kutup bölgelerinde
  • 3:08 - 3:11
    bu küçük yerel sürecin küresel hareketi
    nasıl etkilediğini görelim.
  • 3:11 - 3:15
    Buz levhalarının suyun yüzeyini kapladığı
    kuzey ve güney kutbunda
  • 3:15 - 3:19
    yüzey ve daha derin sular arasında
    küçük bir sıcaklık farkı vardır.
  • 3:19 - 3:21
    Oldukça soğuk.
  • 3:21 - 3:22
    Ama tuzluluk miktarı değişir
  • 3:22 - 3:25
    ve bu senaryoda
    eylemi tetikleyen şey odur.
  • 3:25 - 3:27
    Burada güneş ışınları
    yüzey buzunu eriterek
  • 3:27 - 3:31
    denize yeni, fazlaca su molekülü bırakır.
  • 3:31 - 3:34
    Bu sadece tekrar boşluk için
    rekabete girmeden önce
  • 3:34 - 3:38
    siz ve diğer su molekülleri arasındaki
    yakınlığı artırmakla kalmaz
  • 3:38 - 3:42
    aynı zamanda tuz iyonlarının
    konsantrasyonunu da tam tersine seyreltir.
  • 3:42 - 3:47
    Yani konsantrasyon gradyanı ile birlikte
    çok daha rahat koşullara doğru inersin.
  • 3:47 - 3:51
    Ancak yüzeydeki
    düşük konsantrasyonu olan tuz iyonları
  • 3:51 - 3:55
    uzlaşmaya başlayan alttaki
    çığlık atan tuz molekülü kütlelerine
  • 3:55 - 3:57
    reklam işlevi görür.
  • 3:57 - 3:59
    Hem ılıman hem de kutup bölgelerinde
  • 3:59 - 4:04
    konsantrasyon gradyanı ile birlikte
    bu pasif hareket bir akıntı başlatabilir.
  • 4:04 - 4:07
    Bu, termohalin döngüsü denen
  • 4:07 - 4:09
    küresel taşıma bandının
    başlangıç noktasıdır.
  • 4:09 - 4:13
    Bu, basit bir kavramın gezegenimizdeki
    en büyük ve en önemli sistemin
  • 4:13 - 4:16
    temelini oluşturan mekanizmaya
    nasıl dönüştüğünü gösteriyor.
  • 4:16 - 4:19
    Eğer çevrenize bakarsanız
    her yerde olduğunu göreceksiniz.
  • 4:19 - 4:20
    Işığı açın ve işte orada.
  • 4:20 - 4:24
    Konsantrasyon gradyanı,
    bir alanda sıkışan elektronların
  • 4:24 - 4:26
    şalteri indirerek bir kanal açıldığında
  • 4:26 - 4:31
    daha düşük konsantrasyon bölgesine
    seyahat etmesine izin vererek
  • 4:31 - 4:33
    elektrik akımını kontrol eder.
  • 4:33 - 4:35
    Şu anda aslında
    akciğerlerine nefes dolarken
  • 4:35 - 4:39
    içinde, akciğerlerinden kan dolaşımına
  • 4:39 - 4:43
    pasif olarak havadaki yoğunlaşmış
    oksijenin geçmesine izin veren
  • 4:43 - 4:45
    biraz gradyan hareketi var.
  • 4:45 - 4:49
    Dünyanın karışık fiziksel sorunlarla
    dolu olduğunu biliyoruz
  • 4:49 - 4:53
    ama bazen onları anlamak için
    ilk adım basit olabilir.
  • 4:53 - 4:55
    Yani okyanus akıntılarının
    büyüklüğü ile karşılaştığınızda
  • 4:55 - 4:59
    veya elektriğin nasıl çalıştığını anlamak
    gerektiğinde paniklememeyi unutmayın.
  • 4:59 - 5:02
    Anlamak, şalteri indirmek kadar basit.
Title:
Okyanus hareketi: Konstrasyon gradyanı - Sasha Wright
Description:

Tüm dersi görüntüle: http://ed.ted.com/lessons/the-motion-of-the-ocean-the-concentration-gradient-sasha-wright

Okyanuslarımızın sürekli hareketi pek çok farklı etmeni içinde barındıran geniş ve karışık bir sistemi temsil eder. Sasha Wright, bu faktörlerin arkasındaki fiziği açıklar -- konsantrasyon gradyanı -- ve okyanuslarımızın nasıl sürekli alan oluşturmak için evrensel bir çekişme verdiğini anlatır.

Ders: Sasha Wright, Animasyon: Andrew Foerster.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:20

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.