خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی چۆن دەبەخشرێت؟
-
0:07 - 0:10پەیوەندی بەستنەوەی کچێکی پاکستانی تەمەن
حەڤدە ساڵی، -
0:10 - 0:12لەگەڵ دۆزەرێکی نەرویجی و،
-
0:12 - 0:13خزمەتکارێکی کەنیسە لە تیبیت و،
-
0:13 - 0:16قەشەیەکی ئەمریکی؟
-
0:16 - 0:19هەر یەکێک لەمان
خەڵاتی نۆبڵیان بۆ ئاشتی وەرگرت. -
0:19 - 0:22کە ئەمە یەکێکە لە خەڵاتە هەرە بە نرخەکان
لە جیهان، -
0:22 - 0:25چەند کەسایەتییەکی ناودار خەڵاتی
رێزلێنانیان پێبەخشرا -
0:25 - 0:30وە ڕێکخراوە نێودەوڵەتیە بەناوبانگەکانی
مێژووش . -
0:30 - 0:35بۆ ئەوەی تێبگەین کە چۆن دەستیان پێکرد،
دەگەڕێینەوە سەدەی هەژدەهەم. -
0:35 - 0:37کیمیا زانی سویدی ئەلفرێد نۆبڵ
-
0:37 - 0:40ئەو زیاتر بە داهێنانی داینامیتی ناسرابوو،
-
0:40 - 0:44دەستپێکی ژیانی کارکردنی وەک داهێنەرێکی
سەرکەوتوو -
0:44 - 0:46وە پیاوێکی بازرگان.
-
0:46 - 0:49دوای سی ساڵ، بوو بە دەوڵەمەندێکی بەرچاو.
-
0:49 - 0:50بەڵام ژنی نەهێنا،
-
0:50 - 0:52وە منداڵیشی نەبوو.
-
0:52 - 0:54وەسیەت نامەکەی کرایەوە دوای مردنی،
-
0:54 - 0:59ئەمە لە شوێن سوپرایزەکە بوو کە سامانەکەی
بەکاربهێندرێت بۆ پێنج خەڵات -
0:59 - 1:04لە بواری فیزیا و کیمیا و پزیشکی و
ئەدەبی و ئاشتی. -
1:04 - 1:08ئەو خەڵاتانەی پەیوەست بە نۆبڵ ڕوونکردبۆوە
لە ژیانی بۆ زانست و -
1:08 - 1:10هەوەسی ئەدەبی خۆی.
-
1:10 - 1:12بەڵام ئەی چی دەربارەی ئاشتی؟
-
1:12 - 1:16بەهۆی ئەوەی ناوی نۆبڵ لکێندرا بە داهێنانێک
کە بۆ شەڕ بەکاردەهێندرێت، -
1:16 - 1:21زۆربەی خەڵک وا گریمانەیان کرد کە ئەمەی
دروست کردووە بەبێ پەشیمانبوونەوە. -
1:21 - 1:26لەگەڵ ئەوەشدا هەمووی گریمانە بوو بەڵام
ئەو هەستی خۆی دەرنەبڕی سەبارەت بەمە. -
1:26 - 1:30وە داهێنانەکانی بەکارهاتن بۆ مەبەستی
دروستکردن. -
1:30 - 1:34سەرەڕای ئەمەش، زۆرێک لە مێژووناسان پەیوەندیان
بە نۆبڵ کرد سەبارەت بە بابەتی ئاشتی -
1:34 - 1:37بۆ ئەوەی نوسراوەکان بگەیەنێت بە
هاوڕێکانی بۆ ماوەی دە ساڵ -
1:37 - 1:41لەگەڵ بانگخوازی ئاشتی نەمساوی
بیرتاڤۆن سەتنەر. -
1:41 - 1:45ڤۆن سەتنەر یەکێک بوو لە بەڕێوبەرانی
جووڵەی ئاشتی نێودەوڵەتی، -
1:45 - 1:48وە لە ساڵی ١٩٠٥، دوای مردنی نۆبڵ،
-
1:48 - 1:52بوو بە یەکەم ئافرەت کە خەڵاتی نۆبڵی بەخشی.
-
1:52 - 1:56وەسیەتی نۆبڵ بۆ خەڵاتی ئاشتی سێ
ڕێکاری دیاری کرد، -
1:56 - 1:58بە جیاوازی زیاتر لە خەڵاتەکانی
مەڵبەندی سویدی، -
1:58 - 2:01کە لە نەرویج بەڕێوە دەچوو.
-
2:01 - 2:05داماڵاندنی چه‌ك و كۆنفڕانسی ئاشتی،
وه برایه‌تی له نێو گه‌لان. -
2:05 - 2:07پێوه‌رێكه بۆ فراوانكردن و ڕێگه‌گرتن له
-
2:07 - 2:10ڕێگه‌ی به‌له‌جیاتی بۆ پێشخستنی ئاشته‌وایی،
-
2:10 - 2:13وه‌كو مافه‌كانی مرۆڤ و گفتوگۆكردن.
-
2:13 - 2:16وه خه‌ڵاتێك ته‌نها نابه‌خشرێت
به یه‌ك كه‌س. -
2:16 - 2:19به‌ڵكو سێ یه‌كی خه‌ڵاته‌كه دابه‌ش ده‌كرێ
-
2:19 - 2:21به‌سه‌ر دوو یان سێ له براوه‌كان.
-
2:21 - 2:24ئینجا چۆن پاڵێوراوه‌كان
كارده‌كه‌ن بۆ ئه‌م خه‌ڵاته؟ -
2:24 - 2:26سه‌باره‌ت به ده‌زگای نۆبڵ،
-
2:26 - 2:29پاڵێوراوی باش له‌وانه‌یه ئه‌ندام بێت
له ئه‌نجه‌مه‌نی نیشتیمانی، -
2:29 - 2:31يان حكومه‌تی ده‌وڵه‌ت،
-
2:31 - 2:33يان دادگای نێوده‌وڵه‌تی.
-
2:33 - 2:36پاڵێوراوه په‌سندكراوه‌كان له‌وانه‌یه
سه‌رۆكی زانكۆكان له‌خۆبگرێت، -
2:36 - 2:42وه پڕۆفیسۆر له زانستی كۆمه‌ڵایه‌تی و
مێژوو و یاسا و تیۆلۆجی، -
2:42 - 2:45وه وه‌رگرانی پێشووی خه‌ڵاتی ئاشتی.
-
2:45 - 2:48به‌ڵام ئه‌گه‌ر بته‌وێت زیاتر بزانیت
له‌سه‌ر پاڵێوراوانی پێشوو، -
2:48 - 2:49پێویسته ئارام بگریت.
-
2:49 - 2:54هه‌موو زانیارییه‌كان له‌سه‌ر پاڵێوراوان
به نهێنی ده‌مێنێته‌وه بۆ ماوه‌ی ٥٠ساڵ. -
2:54 - 2:56نموونه‌‌یه‌ك وه‌رگره وه‌ك
مارتن لوته‌ر كینگ. -
2:56 - 3:01ئێمه نه‌مانزانی كێ هه‌ڵیبژاردووه تا
ساڵی ٢٠١٤. -
3:01 - 3:03ئه‌وانه‌ی پاڵاوتیان گوێزرانه‌وه بۆ
كویكه‌رز. -
3:03 - 3:05ئه‌وانه‌ی كه خه‌ڵاته‌كه‌یان بردبۆوه
پێشتر، -
3:05 - 3:09وه هه‌شت ئه‌ندام له په‌رله‌مانی سویدی.
-
3:09 - 3:13ژماره‌یه‌كی بێ سنوور هه‌یه له‌و كاتانه‌ی
كه كه‌سێك یان ڕێكخراوێك پاڵێوراو دیاری ده‌كه‌ن -
3:13 - 3:15له ڕاستیدا، جانی ئاده‌مس،
-
3:15 - 3:19ناسێندرا وه‌ك بنیاتنه‌ری كاری
كۆمه‌ڵایه‌تی له ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كان -
3:19 - 3:24وه ٩١ جار پاڵێورا پێش بردنه‌وه‌ی
به خه‌ڵاته‌كه له كۆتاییدا. -
3:24 - 3:28نەهاتنی پاڵێوراو بۆ خەڵات لەوانەیە شتێکی
ئاسایی بێت. -
3:28 - 3:33لە ساڵی ١٩٤٨ بڕیارەکە خەڵاتی نەدا بە
مانهاتا غاندی بەهۆی مردنیەوە -
3:33 - 3:36ئەوەی ڕوونکردنەوەی دا لەسەری کە ئەو ڕێزی
لە کەسایەتی و ڕەوشتی خەڵک دەگرت -
3:36 - 3:40لەبەر ئەوە ناویان نا براوەی وون بوون.
-
3:40 - 3:42و هەروەها لە خەڵاتی تری نۆبڵدا،
-
3:42 - 3:45خەڵاتی ئاشتی نەبەخشرا لە دوای مردنی.
-
3:45 - 3:48کارکردن بۆ هەڵبژاردنی نهێنی نزیکەی
ساڵێک دەخایەنێت، -
3:48 - 3:51وە جێبەجێ دەکرێت بەهۆی پێنج
ئەندامی دیاریکراو -
3:51 - 3:53لە ئەنجومەنی نۆبڵی نەرویجی
-
3:53 - 3:58بێ بەش بوون لە هەبوونی هەر هەڵوێستێکی
سیاسی فەرمی لە نەرویج. -
3:58 - 4:00دەستێک لەگەڵ کۆمەڵێکی گەورە لە پاڵێوراوان،
-
4:00 - 4:03کە لە ٣٠٠ کەس تێپەڕی لە ساڵەکانی کۆتایی،
-
4:03 - 4:07هەڵدەستن بە گەیشتنیان بە کاری هەموو پاڵێوراوێک
دواترهەڵدەستن بە دانانی لیستی کۆتایی بۆ هەڵبژاردنەکانیان. -
4:07 - 4:09دواهەمینیان بەڕێوبەری ئەنجومەنی نۆبڵ
-
4:09 - 4:13پاڵێوراوی براوە رادەگەیەنێت لە مانگی ت
شرینی یەکەم. -
4:13 - 4:16کاتی ئاهەنگی رێزلێنانی براوە بۆ خەڵاتی
نۆبڵ لە ١٠ ی کانونی یەکەم دەبێت، -
4:16 - 4:19بۆ ساڵیادی مردنی ئەلفرێد نۆبڵ.
-
4:19 - 4:21خەڵاتەکە مەدالیایەکی ئاڵتونی لەخۆ دەگرێت
-
4:21 - 4:27لەسەر دەستەواژەیەکی لاتینی نوسراوە
"pro pace et fraternitate gentium," -
4:27 - 4:30مانای "بۆ ئاشتی و برایەتی لە نێو پیاوان،"
-
4:30 - 4:34هەروەها بڕوانامەی دبلۆم و بڕێکی زۆر
لە پارە. -
4:34 - 4:36لە دواییەکاندا، خەڵاتی نۆبڵ ٨ ملیۆن پارەی
کرۆنەری سویدی بوو، -
4:36 - 4:39کە دەکاتە نزیکی یەک ملیۆن دۆلاری ئەمریکی،
-
4:39 - 4:42دابەشدەکرێت بەسەر بەشی چەند براوەیەک.
-
4:42 - 4:45وە براوەکان دەتوانن چیان بوێت
بیکەن بەم پارەیە، -
4:45 - 4:51لە ساڵانی ڕابردوو زۆربەی براوەکان پارەکەیان
دەبەخشی بە ڕێکخراوە مرۆڤایەتییەکان. -
4:51 - 4:54بۆ چەند ساڵێک خەڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی
دەبەخشرا بە زۆری -
4:54 - 4:57بۆ پیاوانی ئەوروپی و ئەمریکای باکور.
-
4:57 - 5:00بەڵام لە ساڵەکانی کۆتایی گۆڕانکاری
گەورە جێگەی گرتەوە، -
5:00 - 5:03کە وای کرد خەڵاتەکە ببێتە جیهانی
زیاتر لە پێشتر. -
5:03 - 5:06٢٣ ڕێکخراو و ١٠٣ تاک،
-
5:06 - 5:09لە ناویاندا ٨٧ پیاو و ١٦ ئافرەت،
-
5:09 - 5:14١٢٦ خەڵاتی نۆبڵیان بۆ ئاشتی دەستەبەرکرد.
-
5:14 - 5:19لە نێویاندا دیزمۆند توتو کە پێشەنگی
کەمپینی توندوتیژی دژی ڕەگەزپەرستی دەکرد -
5:19 - 5:21لە باشوری ئەفریقا،
-
5:21 - 5:27جودی ویلیامز کاری دەکرد لە جەنگدا لەگەڵ
ئەلغام دژی مرۆڤ، -
5:27 - 5:32ریگۆبێرتا مێنچو توم کە کاری دەکرد لەبەر یەکسانی
کۆمەڵایەتی و لێکۆڵینەوە لە چاکردنەوە لە نێو خەڵک -
5:32 - 5:36کە وردبینی کرد لەسەر پاراستنی مافی
دانیشتوانی بنەڕەتی، -
5:36 - 5:40وە مارتی ئەتیساری کە هەموو هەوڵێکی تەرخان
کرد بۆ یەکسان کردنی ململانێی نێودەوڵەتی -
5:40 - 5:43لە نامیبا و کۆسۆفۆ و ئەندەنئسیا،
-
5:43 - 5:47وە ئەنگ سەن سووکی کە هەستا بە ململانێی بێ
توندوتیژی لەبەر هاتنەدی دیموکراتی و -
5:47 - 5:50مافی مرۆڤ لە میانمار.
-
5:50 - 5:53هەروەها نموونەی خەڵک کە هانیان داین،
-
5:53 - 5:54وە یەکگرتوویان کردین،
-
5:54 - 5:56وە خۆیان سەلماند لە ڕێگەی دەستکەوتاکانیان
-
5:56 - 5:58کە زۆرێک لە ڕێگا هەیە بۆ هاتنەدی ئاشتی.
- Title:
- خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی چۆن دەبەخشرێت؟
- Description:
-
more » « less
بەناوبانگترین و شایستەترین کەسایەتی و رێکخراوە جیهانیەکان. پرۆسەی هەڵبژاردنی پاڵێوراوەکان چۆن کاردەکات؟ ئەو کەسانە کێن کە دەپاڵێورێن؟ ئادلین کوڤیلار و تۆریل رۆسکیز باسی وردەکاریەکانی خەڵاتی ئاشتی نۆبڵ دەکەن .
وانەکە لایەن ئادلین کوڤیلار و تۆریل رۆسکیز (ئەندامی سەنتەری خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی)
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 06:15
|
Daban Q Jaff approved Kurdish (Central) subtitles for How does the Nobel Peace Prize work? - Adeline Cuvelier and Toril Rokseth | |
|
|
Daban Q Jaff accepted Kurdish (Central) subtitles for How does the Nobel Peace Prize work? - Adeline Cuvelier and Toril Rokseth | |
|
|
Daban Q Jaff edited Kurdish (Central) subtitles for How does the Nobel Peace Prize work? - Adeline Cuvelier and Toril Rokseth | |
|
laven ezat edited Kurdish (Central) subtitles for How does the Nobel Peace Prize work? - Adeline Cuvelier and Toril Rokseth | |
|
|
laven ezat edited Kurdish (Central) subtitles for How does the Nobel Peace Prize work? - Adeline Cuvelier and Toril Rokseth | |
|
|
laven ezat edited Kurdish (Central) subtitles for How does the Nobel Peace Prize work? - Adeline Cuvelier and Toril Rokseth | |
|
|
laven ezat edited Kurdish (Central) subtitles for How does the Nobel Peace Prize work? - Adeline Cuvelier and Toril Rokseth |