İyi bir gece uykusunun faydaları - Shai Marcu

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/the-benefits-of-a-good-night-s-sleep-shai-marcu

Saat sabahın dördü ve büyük sınav tam sekiz saat içerisinde yapılacak. Günlerdir çalışıyorsun ama hala kendini hazır hissetmiyorsun. Bir bardak daha kahve içip ilerleyen saatleri çalışarak mı geçirmelisin? Yoksa uyumaya mı gitmelisin? Shai Marcı hafızamızın işlenişi için oldukça kritik bir yolla beynin nasıl yeniden yapılandığını göstererek ikinci seçeneği savunuyor.

Ders Shai Marcu, animasyon: Javier Saldeña.

Saat sabahın 4'ü,
ve büyük sınav sekiz saat içinde,

akabinde piyano resitali.

Günlerdir çalıyorsun ve çalışıyorsun ama
hala ikisi için de hazır hissetmiyorsun.

Peki, ne yapabilirsin?

Bir kahve daha içebilirsin

ve sonraki saatleri çalışarak ve
pratik yaparak geçirebilirsin,

fakat ister inan ister inanma,

kitabı kapatıp müziği kenara koyup
uyumaya giderek

daha iyi olabilirsin.

Uyku hayatının yaklaşık üçte birini
işgal eder

ama çoğumuz ona şaşırtıcı bir şekilde
az dikkat ve özen gösteriyoruz.

Bu ihmal çoğunlukla büyük bir
yanlış anlaşılmadan kaynaklanıyor.

Uyku bir vakit kaybı

ya da yalnızca bütün önemli işler
bittiğinde dinlenmenin bir yolu değildir.

Aksine, vücudunun, solunumu etkileyen

ve dolaşım sisteminden büyüme ve
bağışıklık sistemine kadar

her şeyi düzene sokan
hayati sistemleri

düzenleme ve dengeleme
sürecindeki kritik bir fonksiyondur.

Bu harika ama bu testten sonra bütün
bunlardan endişe edebilirsiniz, değil mi?

Peki, ama acele etme.

Uykunun beyin için de çok önemli
olduğu ortaya çıktı.

Siz uykudayken, dolaşım sisteminizdeki
kanın beşte biri

beyne kanalize edilir.

Sen uyurken beyninde olup bitenler

hafızamızın çalışma şekli için önemli olan

yeniden yapılanmanın yoğun
bir aktif sürecidir.

İlk bakışta,

bir şeyleri hatırlayabilme yeteneğimiz
hiç de büyüleyici gözükmez.

19. yüzyıl psikiyatristi Herman Ebbinghaus

unutma kavisi olarak bilinen bir olguyla

ilk yirmi dakika içerisinde

yeni materyallerin 40% 'ını
normal olarak unuttuğumuzu kanıtladı.

Fakat bu kayıp, çabuk geçen
kısa süreli hafızamızdan,

daha dayanıklı olan uzun süreli hafızamıza

bilgi taşınma süreci olan
hafıza takviyesi ile engellenebilir.

Bu takviye hippokamp olarak bilinen

beynin önemli bir bölümünün
yardımı ile gerçekleşir.

Bunun uzun süreli hafıza
oluşumundaki rolü,

1950'lerde, H.M. diye
tanınan bir hastasıyla

yaptığı araştırmada Brenda Milner
tarafından kanıtlandı.

H.M.'nin hippokampı kaldırıldıktan sonra,

kısa süreli hafıza oluşum yeteneği
zarar gördü

ancak tekrar yoluyla fiziksel
görevleri öğrenebiliyordu.

H.M.'nin hippokampının
kaldırılmasından dolayı,

onun uzun süreli hafıza oluşum
yeteneği de zarar gördü.

Bu durumun ortaya çıkardığı şey,

diğerlerine nazaran, hippokampın,

resital için hakim olman gereken
parmak hareketleri gibi

prosedürle ile ilgili
hafızandan ziyade,

test için hatırlaman gereken
unsur ve konseptleri,

içeren uzun süreli bilgisel hafızanın
takviyesi ile doğrudan ilişkili olduğudur.

90'lardaki Eric Kandel'in çalışmalarıyla
beraber Milner'in bulguları,

bize takviye sürecinin nasıl işlediğine
dair mevcut modeli sunmuştur.

Duyusal veriler başlangıçta,
kısa süreli hafıza olarak

geçici bir şekilde nöronlara
kopyalanır ve kaydedilir.

Buradan, kortikal alandaki

nöronları güçlendiren ve geliştiren
hippokamplara geçerler.

Nöroplastisite sayesinde,

nöronlar arasında bağlantıya izin veren ve
bilginin uzun süreli hafıza olarak

geri döndürüldüğü sinirsel ağları

güçlendiren yeni sinaptik
tomurcuklar oluşturulur.

Öyleyse neden bazı şeyleri hatırlıyorken
bazılarını hatırlamıyoruz?

Hafızayı korumanın etkililiğini

ve boyutunu etkilemenin
bir kaç yolu vardır.

Örneğin, keyifli ya da stresli

anlardaki anılar

hippokampın duyguyla olan bağlantısı
sayesinde daha iyi kaydedilecektir.

Fakat hafıza takviyesine en büyük
katkıyı sağlayan faktörlerden birisi

tahmin ettiğiniz gibi

iyi bir gece uykusudur.

Uyku dört aşamadan oluşur,

bunların en derinin, yavaş-dalga
uykusu ve hızlı göz hareketi

olduğu biliniyor.

Bu aşamalar süresince insanları
gözlemleyen EEG makineleri,

hafıza oluşumunun nakil
merkezi olarak hizmet eden

korteks, talamus,hippokamp
ve beyin sapı arasında hareket eden

elektriksel dürtüler olduğunu gösterdi.

Uykunun farklı aşamalarının,
farklı türdeki hafızalara

takviye yardımında
bulunduğu gösterilmiştir.

Hızlı göz hareketi olmayan
yavaş-dalga uyku süresince,

bilgisel hafıza, hippokampın
daha ön bölümündeki

geçici bir hafızaya kodlanır.

Hippokamp ve korteks arasındaki
sürekli diyalog ile,

kademeli yeniden dağılımı korteksteki
uzun süreli depoya iterken

bilgisel hafıza tekrar tekrar
aktif hale getirilir.

Diğer yandan, REM uykusu, uyanık
beyin faaliyetiyle benzerliğinden dolayı

işlemsel hafıza takviyesi ile
doğrudan alakalıdır.

Öyleyse bu araştırmalara dayanarak,

formüllerini ezberledikten ve
ölçülerini pratik yaptıktan

üç saat sonra uyumaya gitmek
en ideal seçim olurdu.

Bu yüzden umarım artık
ihmal edilen uykunun

sadece uzun vadeli sağlığa
zarar vermeyeceğini

aynı zamanda bir önceki geceden edinilen

bütün bilgi ve uygulamaları aklında tutma
ihtimalini azalttığını görüyorsunuzdur.

Tüm bunlar da sadece "sabah ola hayrola"
vecizesinin bilgeliğini gösteriyor.

Siz uyuklarken gerçekleşen bütün bu
içsel yeniden yapılanmaları ve

yeni bağlantılarının oluşumunu
düşündüğünüz zaman,

düzgün uykunun sizi her sabah

yüzleşmeyi bekleyen zorluklara hazır
bir şekilde yeni ve gelişmiş

bir beyinle uyandırmış olacağını
bile söyleyebilirsiniz.