Return to Video

Meduzy są starsze od dinozaurów. Jak przetrwały tak długo? - David Gruber

  • 0:08 - 0:11
    Jedne są dłuższe od płetwala błękitnego.
  • 0:11 - 0:15
    Inne niewiele większe od ziarnka piasku.
  • 0:15 - 0:19
    Pewien gatunek dysponuje jednym
    z najbardziej śmiercionośnych jadów.
  • 0:19 - 0:24
    Inny umożliwia przełomowe
    badania w dziedzinie biologii.
  • 0:24 - 0:28
    Zamieszkują oceany
    od prawie pół miliarda lat.
  • 0:28 - 0:32
    Mają się świetnie pomimo
    ciągłych zmian wód, w których żyją.
  • 0:32 - 0:36
    Meduzy są morskimi stworzeniami
    o miękkich ciałach i nie są rybami.
  • 0:36 - 0:40
    Są zaliczane do zróżnicowanej
    grupy galaretowatego zooplanktonu.
  • 0:40 - 0:44
    Zooplankton to stworzenia
    dryfujące w oceanach.
  • 0:44 - 0:47
    Jest ponad 1000 gatunków meduz,
  • 0:47 - 0:51
    a wiele stworzeń jest z nimi mylonych.
  • 0:51 - 0:54
    Charakterystyczną cechą meduz
    jest półprzezroczysty dzwon
  • 0:54 - 0:58
    zrobiony z delikatnej mezoglei.
  • 0:58 - 1:01
    Upchana między dwie warstwy naskórka,
  • 1:01 - 1:07
    mezogleja składa się w 95% z wody,
    którą wiążą włókna białkowe.
  • 1:07 - 1:12
    Meduza przemieszcza się,
    kurcząc i rozluźniając dzwon.
  • 1:12 - 1:15
    Nie mają mózgu ani rdzenia kręgowego,
  • 1:15 - 1:17
    ale sieć neuronów wewnątrz dzwonu
  • 1:17 - 1:20
    tworzy szczątkowy układ nerwowy,
  • 1:20 - 1:25
    który wyczuwa prądy oceanu
    i dotyk innych zwierząt.
  • 1:25 - 1:29
    Meduzy nie mają też typowych
    układów trawiennych.
  • 1:29 - 1:34
    Ci galaretowaci mięsożercy jedzą
    plankton i inne małe morskie stworzenia
  • 1:34 - 1:38
    przez dziurę w spodniej części dzwonu.
  • 1:38 - 1:41
    Warstwa komórek wewnątrz
    absorbuje składniki odżywcze,
  • 1:41 - 1:45
    a odpady wydalane są przez tę samą dziurę.
  • 1:45 - 1:49
    Prosta anatomia meduz wcale nie oznacza,
  • 1:49 - 1:52
    że są zwyczajne.
  • 1:52 - 1:55
    Pewna gromada kostkowców ma 24 oczy.
  • 1:55 - 1:59
    Naukowcy sądzą, że ten gatunek
    umie widzieć kolory i obrazy
  • 1:59 - 2:03
    nawet z tak prostym układem nerwowym.
  • 2:03 - 2:06
    Mają cztery oczy na czułkach
    zagiętych w górę.
  • 2:06 - 2:10
    Pozwala to meduzie rozejrzeć się
    nad powierzchnią wody
  • 2:10 - 2:14
    za koronami drzew
    namorzynowych, gdzie żeruje.
  • 2:14 - 2:17
    Mogą być jedynymi istotami
  • 2:17 - 2:22
    mającymi 360-stopniowe pole widzenia.
  • 2:22 - 2:26
    Parzydełka pomagające meduzom
    w polowaniu i samoobronie
  • 2:26 - 2:29
    to ich wizytówka.
  • 2:29 - 2:32
    Naskórek meduz pełen jest nematocytów,
  • 2:32 - 2:36
    pęcherzyków z długimi nićmi
    przypominającymi zatrute harpuny.
  • 2:36 - 2:41
    Gdy tylko się je podrażni,
    wyrzucają nici z dużą prędkością.
  • 2:41 - 2:44
    Prędkość wyrzutu jadu do ofiary
  • 2:44 - 2:49
    jest 550 razy większa
    od najmocniejszego ciosu Mike'a Tysona.
  • 2:50 - 2:52
    Jad niektórych meduz powoduje mrowienie,
  • 2:52 - 2:56
    z kolei jad innych powoduje
    poważne uszkodzenia skóry.
  • 2:56 - 3:01
    Jad pewnego kostkowca może zabić
    człowieka w niecałe pięć minut.
  • 3:01 - 3:07
    Jest jednym z najmocniejszych
    jadów na świecie.
  • 3:07 - 3:10
    Inne supermoce meduz są mniej groźne.
  • 3:10 - 3:13
    Pewien gatunek świeci
    na zielono, gdy jest pobudzony.
  • 3:13 - 3:18
    Dzieje się to za pomocą biofluorescencji,
    białka zielonej fluorescencji,
  • 3:18 - 3:20
    w skrócie GFP.
  • 3:20 - 3:22
    Naukowcy wyizolowali gen GFP
  • 3:22 - 3:27
    i umieją wszczepić go
    do DNA innych komórek.
  • 3:27 - 3:30
    Działa w nich jak boja świetlna,
  • 3:30 - 3:32
    zaznacza modyfikacje genetyczne
  • 3:32 - 3:37
    i pokazuje drogę badanych cząsteczek.
  • 3:37 - 3:42
    Badacze użyli światła GFP w celu
    obserwacji rozrostu komórek rakowych,
  • 3:42 - 3:44
    śledzenia rozwoju choroby Alzheimera
  • 3:44 - 3:49
    i do poznawania wielu innych
    procesów biologicznych.
  • 3:49 - 3:51
    Opracowanie narzędzi
    i technik związanych z GFP
  • 3:51 - 3:55
    zapewniło trzem naukowcom
    roku Nagrodę Nobla w 2008 roku
  • 3:55 - 3:59
    i kolejnym trzem w 2014 roku.
  • 3:59 - 4:04
    Ale to meduzy odnoszą najwięcej
    sukcesów w dziejach Ziemi.
  • 4:04 - 4:07
    Wiekowe skamieliny pokazują,
    że meduzy zamieszkują morza
  • 4:07 - 4:10
    już od 500 milionów lat
  • 4:10 - 4:13
    lub nawet od 700 milionów lat.
  • 4:13 - 4:18
    To dłużej niż inne
    wielonarządowe zwierzęta.
  • 4:18 - 4:20
    Gdy inne morskie zwierzęta
    toczą walkę o przetrwanie
  • 4:20 - 4:23
    w cieplejszych i kwaśniejszych oceanach,
  • 4:23 - 4:25
    meduzy mają się świetnie,
  • 4:25 - 4:29
    a ich liczebność nawet wzrasta.
  • 4:29 - 4:33
    Niektóre z nich składają aż 45 000 jaj
  • 4:33 - 4:36
    w ciągu jednej nocy.
  • 4:36 - 4:38
    Istnieją meduzy,
    których strategia przetrwania
  • 4:38 - 4:41
    przypomina fantastykę naukową.
  • 4:41 - 4:44
    Gdy nieśmiertelna meduza choruje,
    starzeje się lub stresuje,
  • 4:44 - 4:48
    niektóre komórki mogą przejść
    całkowite przeobrażenie.
  • 4:48 - 4:51
    Mały dzwon i macki rozpadają się
  • 4:51 - 4:53
    i zmieniają w niedojrzałego polipa,
  • 4:53 - 4:57
    który jest nowym klonem rodzica.
  • 4:57 - 5:00
    Dotychczas to jedyne zwierzęta,
  • 5:00 - 5:04
    które znalazły lukę i obaliły śmierć.
  • 5:04 - 5:08
    To bardzo zaawansowane jak na gatunek,
    który składa się w 95% z wody
  • 5:08 - 5:10
    i jest starszy od dinozaurów.
Title:
Meduzy są starsze od dinozaurów. Jak przetrwały tak długo? - David Gruber
Description:

Zobacz całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/jellyfish-predate-dinosaurs-how-have-they-survived-so-long-david-gruber

Jedne są dłuższe od płetwala błękitnego. Inne niewiele większe od ziarnka piasku. Pewien gatunek dysponuje jednym z najbardziej śmiercionośnych jadów; inny umożliwia przełomowe badania w dziedzinie biologii. Zamieszkują oceany od prawie pół miliarda lat i wciąż mają się świetnie. David Gruber opowiada o sekretnych mocach meduz.

Lekcja: David Gruber, animacja: Silvia Prietov.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:26

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.