1
00:00:08,014 --> 00:00:10,825
Jedne są dłuższe od płetwala błękitnego.

2
00:00:10,825 --> 00:00:14,625
Inne niewiele większe od ziarnka piasku.

3
00:00:14,625 --> 00:00:18,804
Pewien gatunek dysponuje jednym
z najbardziej śmiercionośnych jadów.

4
00:00:18,804 --> 00:00:24,424
Inny umożliwia przełomowe
badania w dziedzinie biologii.

5
00:00:24,424 --> 00:00:27,797
Zamieszkują oceany
od prawie pół miliarda lat.

6
00:00:27,797 --> 00:00:31,835
Mają się świetnie pomimo
ciągłych zmian wód, w których żyją.

7
00:00:31,835 --> 00:00:36,436
Meduzy są morskimi stworzeniami
o miękkich ciałach i nie są rybami.

8
00:00:36,436 --> 00:00:40,466
Są zaliczane do zróżnicowanej
grupy galaretowatego zooplanktonu.

9
00:00:40,466 --> 00:00:44,386
Zooplankton to stworzenia
dryfujące w oceanach.

10
00:00:44,386 --> 00:00:47,467
Jest ponad 1000 gatunków meduz,

11
00:00:47,467 --> 00:00:50,717
a wiele stworzeń jest z nimi mylonych.

12
00:00:50,717 --> 00:00:54,310
Charakterystyczną cechą meduz
jest półprzezroczysty dzwon

13
00:00:54,310 --> 00:00:58,497
zrobiony z delikatnej mezoglei.

14
00:00:58,497 --> 00:01:00,915
Upchana między dwie warstwy naskórka,

15
00:01:00,915 --> 00:01:07,276
mezogleja składa się w 95% z wody,
którą wiążą włókna białkowe.

16
00:01:07,276 --> 00:01:12,418
Meduza przemieszcza się,
kurcząc i rozluźniając dzwon.

17
00:01:12,418 --> 00:01:14,547
Nie mają mózgu ani rdzenia kręgowego,

18
00:01:14,547 --> 00:01:17,187
ale sieć neuronów wewnątrz dzwonu

19
00:01:17,187 --> 00:01:19,837
tworzy szczątkowy układ nerwowy,

20
00:01:19,837 --> 00:01:24,618
który wyczuwa prądy oceanu
i dotyk innych zwierząt.

21
00:01:24,618 --> 00:01:28,707
Meduzy nie mają też typowych
układów trawiennych.

22
00:01:28,707 --> 00:01:34,008
Ci galaretowaci mięsożercy jedzą
plankton i inne małe morskie stworzenia

23
00:01:34,008 --> 00:01:37,598
przez dziurę w spodniej części dzwonu.

24
00:01:37,598 --> 00:01:41,101
Warstwa komórek wewnątrz
absorbuje składniki odżywcze,

25
00:01:41,101 --> 00:01:45,407
a odpady wydalane są przez tę samą dziurę.

26
00:01:45,407 --> 00:01:49,115
Prosta anatomia meduz wcale nie oznacza,

27
00:01:49,115 --> 00:01:51,795
że są zwyczajne.

28
00:01:51,795 --> 00:01:55,408
Pewna gromada kostkowców ma 24 oczy.

29
00:01:55,408 --> 00:01:59,428
Naukowcy sądzą, że ten gatunek
umie widzieć kolory i obrazy

30
00:01:59,428 --> 00:02:02,538
nawet z tak prostym układem nerwowym.

31
00:02:02,538 --> 00:02:06,218
Mają cztery oczy na czułkach
zagiętych w górę.

32
00:02:06,218 --> 00:02:10,217
Pozwala to meduzie rozejrzeć się
nad powierzchnią wody

33
00:02:10,217 --> 00:02:14,498
za koronami drzew
namorzynowych, gdzie żeruje.

34
00:02:14,498 --> 00:02:17,351
Mogą być jedynymi istotami

35
00:02:17,351 --> 00:02:21,581
mającymi 360-stopniowe pole widzenia.

36
00:02:21,581 --> 00:02:25,939
Parzydełka pomagające meduzom
w polowaniu i samoobronie

37
00:02:25,939 --> 00:02:28,880
to ich wizytówka.

38
00:02:28,880 --> 00:02:32,389
Naskórek meduz pełen jest nematocytów,

39
00:02:32,389 --> 00:02:36,150
pęcherzyków z długimi nićmi
przypominającymi zatrute harpuny.

40
00:02:36,150 --> 00:02:40,629
Gdy tylko się je podrażni, 
wyrzucają nici z dużą prędkością.

41
00:02:40,629 --> 00:02:43,585
Prędkość wyrzutu jadu do ofiary

42
00:02:43,585 --> 00:02:48,765
jest 550 razy większa
od najmocniejszego ciosu Mike'a Tysona.

43
00:02:50,000 --> 00:02:52,380
Jad niektórych meduz powoduje mrowienie,

44
00:02:52,380 --> 00:02:55,720
z kolei jad innych powoduje
poważne uszkodzenia skóry.

45
00:02:55,720 --> 00:03:01,209
Jad pewnego kostkowca może zabić
człowieka w niecałe pięć minut.

46
00:03:01,209 --> 00:03:06,689
Jest jednym z najmocniejszych
jadów na świecie.

47
00:03:06,689 --> 00:03:09,679
Inne supermoce meduz są mniej groźne.

48
00:03:09,679 --> 00:03:13,350
Pewien gatunek świeci
na zielono, gdy jest pobudzony.

49
00:03:13,350 --> 00:03:18,120
Dzieje się to za pomocą biofluorescencji,
białka zielonej fluorescencji,

50
00:03:18,120 --> 00:03:19,779
w skrócie GFP.

51
00:03:19,779 --> 00:03:22,289
Naukowcy wyizolowali gen GFP

52
00:03:22,289 --> 00:03:27,431
i umieją wszczepić go
do DNA innych komórek.

53
00:03:27,431 --> 00:03:30,192
Działa w nich jak boja świetlna,

54
00:03:30,192 --> 00:03:32,240
zaznacza modyfikacje genetyczne

55
00:03:32,240 --> 00:03:36,522
i pokazuje drogę badanych cząsteczek.

56
00:03:36,522 --> 00:03:41,681
Badacze użyli światła GFP w celu
obserwacji rozrostu komórek rakowych,

57
00:03:41,681 --> 00:03:43,892
śledzenia rozwoju choroby Alzheimera

58
00:03:43,892 --> 00:03:48,501
i do poznawania wielu innych
procesów biologicznych.

59
00:03:48,501 --> 00:03:51,370
Opracowanie narzędzi
i technik związanych z GFP

60
00:03:51,370 --> 00:03:55,350
zapewniło trzem naukowcom
roku Nagrodę Nobla w 2008 roku

61
00:03:55,350 --> 00:03:58,543
i kolejnym trzem w 2014 roku.

62
00:03:58,543 --> 00:04:03,640
Ale to meduzy odnoszą najwięcej
sukcesów w dziejach Ziemi.

63
00:04:03,640 --> 00:04:06,811
Wiekowe skamieliny pokazują,
że meduzy zamieszkują morza

64
00:04:06,811 --> 00:04:09,896
już od 500 milionów lat

65
00:04:09,896 --> 00:04:13,471
lub nawet od 700 milionów lat.

66
00:04:13,471 --> 00:04:17,552
To dłużej niż inne
wielonarządowe zwierzęta.

67
00:04:17,552 --> 00:04:20,462
Gdy inne morskie zwierzęta
toczą walkę o przetrwanie

68
00:04:20,462 --> 00:04:23,061
w cieplejszych i kwaśniejszych oceanach,

69
00:04:23,061 --> 00:04:25,153
meduzy mają się świetnie,

70
00:04:25,153 --> 00:04:28,702
a ich liczebność nawet wzrasta.

71
00:04:28,702 --> 00:04:33,140
Niektóre z nich składają aż 45 000 jaj

72
00:04:33,140 --> 00:04:35,500
w ciągu jednej nocy.

73
00:04:35,500 --> 00:04:38,042
Istnieją meduzy,
których strategia przetrwania

74
00:04:38,042 --> 00:04:40,542
przypomina fantastykę naukową.

75
00:04:40,542 --> 00:04:44,491
Gdy nieśmiertelna meduza choruje,
starzeje się lub stresuje,

76
00:04:44,491 --> 00:04:48,202
niektóre komórki mogą przejść
całkowite przeobrażenie.

77
00:04:48,202 --> 00:04:51,102
Mały dzwon i macki rozpadają się

78
00:04:51,102 --> 00:04:53,462
i zmieniają w niedojrzałego polipa,

79
00:04:53,462 --> 00:04:56,982
który jest nowym klonem rodzica.

80
00:04:56,982 --> 00:05:00,053
Dotychczas to jedyne zwierzęta,

81
00:05:00,053 --> 00:05:03,742
które znalazły lukę i obaliły śmierć.

82
00:05:03,742 --> 00:05:07,653
To bardzo zaawansowane jak na gatunek,
który składa się w 95% z wody

83
00:05:07,653 --> 00:05:10,062
i jest starszy od dinozaurów.