Vì sao mọi người tham gia giáo phái? - Janja Lalich

Xem bài giảng đầy đủ tại: http://ed.ted.com/lessons/why-do-people-join-cults-janja-lalich

Ngày nay, trên thế giới có hàng trăm giáo phái. Nhìn chung, giáo phái là một nhóm người hoặc một phong trào mà ở đó, mọi người chia sẻ một hệ tư tưởng cực đoạn; tư tưởng đó thường thuộc về giáo chủ. Nhưng giáo phái khác gì những nhóm khác - và tại sao mọi người lại tham gia? Janja Lalich sẽ mô tả cách các giao phái chiêu mộ hội viên và thao túng họ.

Bài giảng biên soạn bởi Janja Lalich, minh họa thực hiện bởi Globizco.

Khi Jim Jones thành lập
Đền Hội Chúng vào năm 1955,

mấy ai đoán được
cái kết bi thương của nó.

Phong trào tôn giáo tiến bộ này
trở nên nổi tiếng và

được những chính trị gia lừng lẫy
ở San Francisco ủng hộ.

Năm 1977, khị bị phát hiện về
chuyện tẩy não và lạm dụng,

Jones đã di cư cùng hàng trăm tín đồ

và thành lập căn cứ tại Jonestown,
Guyana (Nam Mỹ).

Dù được tả như một thiên đường,
nhưng nơi đây chẳng khác gì nhà tù,

và khi một Nghị sĩ Mỹ đến đây
để tìm hiểu,

John đã thực hiện kế hoạch cuối cùng.

18 tháng 11, 1978, 909 người
bao gồm đàn ông, phụ nữ và trẻ em

đã chết sau khị bị ép
uống thuốc độc tự tử.

Hình ảnh kinh hoàng đó
được biến thành từ lóng

cho tư tưởng độc tôn giáo phái.

"Họ đã uống như nước ngọt."

Ngày nay, trên thế giới
có hàng trăm giáo phái.

Có hai điều bạn cần nhớ về chúng.

Thứ nhất, không phải tất cả
giáo phái là tôn giáo.

Có giáo phái vì chính trị,

để trị liệu,

để cải thiện bạn thân,

hay nhiều mục đích khác.

Mặt khác,

không phải tất cả tôn giáo
là giáo phái.

Vậy giáo phái thật sự là gì,

và vì sao mọi người lại tham gia?

Nói chung, giáo phái là một nhóm
hoặc phong trào,

mà trong đó mọi người
chia sẻ một tư tưởng cực đoan,

thường tư tưởng đó thuộc về
giáo chủ.

Vài giáo phái có kết cục chết chóc
như Jonestown hay Heaven's Gate,

một giáo phái kết thúc với
vụ thảm sát của 39 người năm 1997,

phần lớn khác đều
có những điểm chung.

Một giáo phái thường yêu cầu
các tín đồ phải rất tận tâm,

họ duy trì một hệ phân cấp
thứ bậc nghiêm ngặt để

phân loại những tín đồ,

và họ tuyển tín đồ
sau khi tuyển chọn kĩ càng.

Họ nói rằng học thuyết của họ
có thể trả lời

cho những câu hỏi hóc búa của cuộc sống,

cùng với cách thức để thay đổi
một hội viên mới

thành một tín đồ đích thực.

Và quan trọng nhất, họ dùng
nhiều hệ thống

tác động và kiểm soát để
làm các tín đồ vâng lời,

và họ không cho phép bất đồng nội bộ
hay người ngoài vào giám sát.

Có thể bạn thắc mắc
liệu những điều này

có xuất hiện trong các tôn giáo.

Thật ra, từ "cultus"
được dùng để chỉ những người

thờ phụng những vị thần nhất định

bằng cách thực hiện nghi lễ
và xây dựng đền thờ,

Nhưng qua thời gian, từ này ám chỉ
sự cống hiến quá mức.

Nhiều tôn giáo bắt nguồn
từ giáo phái,

nhưng chúng dần lồng ghép vào
xã hội khi chúng phát triển.

Giáo phái thời nay thì ngược lại,
cố tách biệt hội viên khỏi xã hội.

Giáo phái không hướng dẫn các tín đồ
cách để sống tốt hơn,

nó chỉ muốn kiểm soát họ,

từ những mối quan hệ riêng tư, gia đình,

cho đến tài sản và cả
người mà họ ở cùng.

Giáo phái yêu cầu các tín đồ
phải vâng lời giáo chủ,

người có tài thuyết phục, độc đoán

và bị tự ái (tự yêu bản thân),

và bị thúc đẩy bởi tiền, sex, quyền lực,
hoặc cả ba.

Giáo chủ dùng sức thu hút của mình
để chiêu mộ tin đồ,

và theo mô hình kim tự tháp,

tín đồ cũ sẽ chiêu mộ tín đồ mới.

Các giáo phái cực kì điêu luyện
trong việc tìm đối tượng,

họ nhắm vào những người mới dọn đến ở,

hoặc những người vừa trải qua
mất mát.

Khi một người cô đơn và muốn hòa nhập

họ sẽ dễ dàng biến thành mục tiêu.

Quá trình chiêu mộ rất phức tạp,

phải mất nhiều tháng để
làm quen đối tượng.

Trên thực tế, hơn 2/3 tín đồ
giáo phái được chiêu mộ bởi

bạn bè, gia đình,

hoặc đồng nghiệp,

những người mà bạn khó lòng từ chối.

Khi đã tham gia, các hội viên
phải nghe tuyên truyền rất nhiều.

Mục đích là để thay đổi
hành vi xã hội và khiến họ vâng lời.

Có những phương pháp khá mãnh liệt,

dùng thuyết phục cưỡng chế
làm bạn thấy tội lỗi, hổ thẹn và sợ sệt.

Nhiều khi, các hội viên tự nguyện
muốn tham gia để hòa nhập

và đạt những phần thưởng hứa hẹn.

Giáo phái cố ngăn cản
tư duy phản biện,

nên bạn khó nói ra những nghi ngờ

khi mọi người xung quanh đang
tin tưởng tuyệt đối.

Việc bất đồng nhận thức
(bạn nghĩ một đằng làm một nẻo),

sẽ khiến bạn bối rối,

càng thỏa hiệp sẽ càng khó
để thừa nhận rằng mình đã bị lừa.

Và dù phần lớn giáo phái
không ép thành viên phải tự tử,

nhưng chúng vẫn có hại.

Phủ nhận quyền tự do suy nghĩ,
ngôn luận và chia sẻ,

giáo phái ngăn cản sự
phát triển về tâm lý và cảm xúc,

và đặc biệt là với trẻ em,

chúng bị cướp đi quyền
được phát triển một cách bình thường.

Tuy nhiên, nhiều hội viên
cũng tìm được lối thoát,

có thể là họ tự nhận ra,

hay được gia đình và bạn bè giúp đỡ,

hay vì giáo phái tan rã
do scandal hay áp lực dư luận.

Rất khó để xác định một giáo phái,

vì dù tư tưởng của họ
có kì dị đến đâu,

thì vẫn được luật
Tự Do Tín Ngưỡng bảo vệ.

Nhưng khi những tục lệ
dính đến việc quấy rối,

đe dọa,

hoạt động bất hợp pháp,

hoặc lạm dụng,

thì luật pháp có thể can thiệp vào.

Đặt niềm tin vào điều gì không có nghĩa là
phải trả giá bằng cả gia đình và bạn bè,

và nếu ai đó kêu bạn phải hy sinh
tình cảm

hay đạo đức vì thứ gì đó,

thì họ chỉ đang lợi dụng bạn mà thôi.