Return to Video

Шинэ хэл сурах 4 шалтгаан

  • 0:00 - 0:03
    Миний яг одоо ярьж буй хэл нь
  • 0:03 - 0:08
    дэлхийн хамгийн түгээмэл хэл болж байна,
  • 0:08 - 0:10
    сайн, муу аль ч талаараа.
  • 0:10 - 0:12
    Бүгдээрээ хүлээн
    зөвшөөрцгөөе,
  • 0:12 - 0:14
    энэ хэл бол интернетийн хэл,
  • 0:14 - 0:15
    энэ бол санхүүгийн хэл,
  • 0:15 - 0:18
    агаарын хөдөлгөөний
    хяналтын хэл,
  • 0:18 - 0:19
    хит дуунуудын хэл,
  • 0:19 - 0:20
    дипломат алба гээд
  • 0:20 - 0:22
    англи хэл нь
    хаа сайгүй хэрэглэгддэг.
  • 0:22 - 0:26
    Харин одоогоор мандарин хятад хэлээр
    хамгийн олон хүн ярьдаг ч
  • 0:26 - 0:29
    хятад хэлийг сурч байгаа
    англи хэлтнүүдээс
  • 0:29 - 0:32
    илүү олон хятад хүмүүс
    англи хэлийг сурч байна.
  • 0:32 - 0:33
    Миний хамгийн сүүлд сонссоноор бол
  • 0:33 - 0:37
    яг одоо Хятадад 24 их сургууль
  • 0:37 - 0:40
    бүх хичээлээ англиар зааж байна.
  • 0:40 - 0:42
    Англи хэл бүгдийг
    байлдан дагуулж байна.
  • 0:42 - 0:43
    Үүнээс гадна
  • 0:43 - 0:46
    21-р зууны сүүлд
  • 0:46 - 0:48
    одоо оршин тогтнож буй
  • 0:48 - 0:50
    бараг бүх 6,000 гаруй хэл
  • 0:50 - 0:52
    хэрэглэгдэхээ болино
    гэж таамагладаг.
  • 0:52 - 0:55
    Эдгээрээс хэдэн зуу нь л үлдэх нь.
  • 0:55 - 0:57
    Үүнд нэмж хэлэхэд,
  • 0:57 - 1:00
    яриаг шууд орчуулах нь
  • 1:00 - 1:05
    боломжтой болохоос гадна,
    жилээс жилд сайжирч байна.
  • 1:05 - 1:08
    Энэ бүхнийг давтаад байгаа учир нь
  • 1:08 - 1:11
    эдгээр баримт биднийг өөрсдөөсөө
  • 1:11 - 1:13
    дараахь асуултыг асуухад хүргэж байна:
  • 1:14 - 1:17
    яагаад гадаад хэл сурах хэрэгтэй гэж?
  • 1:17 - 1:21
    Англи хэлнээс бусад
    гадаад хэлийг сурах хэрэг байна уу?
  • 1:21 - 1:25
    Яагаад хүн бүхэн нэг хэлээр
    ойлголцоод болж байхад
  • 1:25 - 1:30
    бид өөр хэл нэмж сурах ёстой гэж?
  • 1:31 - 1:32
    Олон шалтгаан
    байгаа гэж бодож байна.
  • 1:32 - 1:35
    Гэхдээ хамгийн түрүүнд
    хэлэх гэсэн зүйл бол...
  • 1:35 - 1:38
    Та урд нь сонссон байх л даа.
  • 1:38 - 1:42
    Учир нь энэ таны
    бодож байгаагаас ч илүү аюултай.
  • 1:42 - 1:44
    Энэ санаа бол
  • 1:44 - 1:47
    хэл чиний оюун санаагаар дамжихдаа,
  • 1:47 - 1:51
    өөр өөр хэлний дүрэм, үгийн сангууд нь
  • 1:51 - 1:55
    хүн бүрт адилгүй нөлөөллийг
  • 1:55 - 1:56
    бий болгодог.
  • 1:56 - 2:00
    Энэхүү хорхой хүрмээр санаа нь,
  • 2:00 - 2:02
    арай бодит бус.
  • 2:02 - 2:05
    Гэхдээ тэр чигтээ ор үндэсгүй бас биш.
  • 2:05 - 2:09
    Жишээ нь, Франц, Испани хэлэнд
  • 2:09 - 2:13
    ширээ гэдэг үг нь
    эм хүйстэй байдаг:
  • 2:13 - 2:17
    "la table," "la mesa," гэдгийг
    чи зүгээр л хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй.
  • 2:17 - 2:21
    Гэхдээ хэрэв та энэ хоёрын
    аль нэгээр ярьдаг бол
  • 2:21 - 2:24
    танаас хэрэв ингэж асуувал
  • 2:24 - 2:28
    ширээ тантай ярьж байна гэж төсөөл.
  • 2:28 - 2:32
    Харин ихэнхдээ, тохиолдлоос илүүтэйгээр,
  • 2:32 - 2:33
    Франц ба Испани хэлтэн
  • 2:34 - 2:38
    ширээ эмэгтэй дуу хоолойгоор
    ярина гэж хэлдэг.
  • 2:38 - 2:43
    Хэрэв та Франц ба Испани хэлтэн бол ширээ
    эмэгтэй хүн шиг болж таарах нь.
  • 2:43 - 2:46
    Харин Англи хэлтэй бол
    энэ нь эсрэгээрээ байх нь.
  • 2:46 - 2:48
    Ийм мэдээллэлд дургүй байхын аргагүй.
  • 2:48 - 2:50
    Олон хүн танд ингэж хэлэх болно:
  • 2:50 - 2:55
    аль нэг хэлээр ярьдаг бол дэлхийг харах
    онцгой өнцөгтэй гэж.
  • 2:55 - 2:56
    Гэхдээ болгоомжлоорой,
  • 2:56 - 3:00
    учир нь та биднийг хэн нэгэн
    микроскопын доор тавиад харлаа гэж бодъё,
  • 3:00 - 3:03
    унаган Англи хэлтнүүдийг.
  • 3:03 - 3:07
    Англи хэлтнүүдийн дэлхийг харах
    өнцөг юу вэ?
  • 3:07 - 3:09
    Жишээ нь, Англи хэлтэй хүмүүсийг
    аваад үзье.
  • 3:10 - 3:13
    Энэ дэлгэц дээр Боно байна.
  • 3:13 - 3:14
    Тэр Англиар ярьдаг.
  • 3:14 - 3:17
    Дэлхийг харах өөрийн гэсэн бодолтой
    гэж таамаглаж байна.
  • 3:17 - 3:21
    Харин энд Дональд Трамп байна.
  • 3:21 - 3:22
    Өөрийнхөө хэмжээнд л
  • 3:22 - 3:24
    Англиар ярьчихдаг.
  • 3:24 - 3:25
    (Инээд)
  • 3:28 - 3:31
    Харин энд Хатагтай Кардашиан байна,
  • 3:31 - 3:33
    бас Англиар ярьдаг.
  • 3:33 - 3:36
    За ингээд Англиар ярьдаг гурван хүн байна.
  • 3:36 - 3:39
    Эдгээр хүмүүст дэлхийг харах
    ямар өнцөг нь ижил вэ?
  • 3:39 - 3:44
    Англи хэл нь ямар ижил төстэй өнцгийг
    бий болгож байна вэ?
  • 3:44 - 3:46
    Энэ нь маш болчимгүй санаа юм.
  • 3:46 - 3:51
    Хэл нь оюун санааг хэвшүүлдэг
    гэдэгтэй аажмаар санаа нийлж байна,
  • 3:51 - 3:58
    гэхдээ энэ нь бүрхэг
    сэтгэл зүйн чичиргээ юм.
  • 3:58 - 4:02
    Гол учир нь хэл, танд ертөнцийг харах
    өөр шилийг өгөхдөө гол нь биш ээ.
  • 4:03 - 4:05
    Хэрэв асуудал ийм юм бол,
  • 4:05 - 4:07
    хэл яагаад сурах хэрэгтэй гэж?
  • 4:07 - 4:10
    Хэрэв энэ нь яаж боддогийг
    өөрчлөхгүйн бол,
  • 4:10 - 4:12
    өөр ямар шалтгаан байж болох вэ?
  • 4:12 - 4:14
    Хэд хэдэн шалтгаан бий.
  • 4:14 - 4:19
    Эдгээрийн нэг нь, та
    тухайн соёлыг таньж мэдэхийг хүсвэл,
  • 4:19 - 4:22
    та үүний нэгэн хэсэг болмоор байвал
  • 4:22 - 4:26
    хэл, соёлыг илэрхийлэх ч бай үгүй ч бай,
  • 4:26 - 4:28
    жоохон эргэлзээтэй л юм,
  • 4:28 - 4:30
    тухайн соёлыг таньж мэдэхийг хүсвэл,
  • 4:30 - 4:32
    та аль нэг түвшинд
  • 4:32 - 4:36
    тухайн соёлын хэлийг хэрэглэх ёстой.
  • 4:36 - 4:37
    Үүнээс өөр арга байхгүй.
  • 4:37 - 4:40
    Мөн өөр нэг сонирхолтой гаргалгаа байна.
  • 4:40 - 4:44
    Жоохон тодорхой бус
    байж магадгүй гэхдээ та сонсоорой.
  • 4:44 - 4:48
    Канадын найруулагч Деннис Аркандын
    найруулсан нэг кино бий.
  • 4:48 - 4:51
    Англиар уншвал "Dennis Ar-cand"
    гэж уншигдана,
  • 4:51 - 4:52
    хэрэв та хайж үзье гэвэл.
  • 4:52 - 4:55
    Тэр энэ киногоо "Монтриалын Есүс"
    гэж нэрлэсэн байгаа.
  • 4:55 - 4:57
    Киноны олон дүрүүд нь
  • 4:57 - 5:02
    хөгжилтэй, сонирхолтой,
    дүрэлзсэн, гал цогтой Франц-Канад,
  • 5:02 - 5:04
    Франц хэлтэй бүсгүйчүүд бий.
  • 5:04 - 5:06
    Дуусахын алдад нэгэн хэсэгт нь
  • 5:06 - 5:10
    найзыгаа Англи хэлээр ярьдаг
    эмнэлэгт аваачиж буй үзэгдэл гардаг.
  • 5:10 - 5:12
    Эмнэлэгт тэд нар
    Англиар ярих хэрэг гардаг.
  • 5:12 - 5:15
    Тэд Англиар ярьсан боловч,
    энэ нь тэдний унаган хэл биш,
  • 5:15 - 5:16
    Ангиар ярихгүй байхыг
    илүүд үзсэн.
  • 5:16 - 5:18
    Тэд маш удаанаар ярьж эхэлсэн,
  • 5:18 - 5:20
    тэд харийн бас аялгатай ярьж байсан.
  • 5:20 - 5:23
    Таны хайрлаж, биширч байсан дүрүүд
  • 5:23 - 5:27
    гэнэт өөрсдийнхөө хальсан бие,
    сүүдэр нь болцгоосон.
  • 5:27 - 5:29
    Тухайн соёлд нэвтрэхийн тулд
  • 5:29 - 5:33
    ганц энэ үйл явцаар дамжин
    хаалттай хөшигний ард гарах нь
  • 5:33 - 5:36
    тухайн соёлд нэвтрэх боломжийг олгохгүй.
  • 5:36 - 5:39
    Тиймээс зуу гаран хэл оршин тогтнож
    үлдэнэ гэвэл,
  • 5:39 - 5:40

    нэг шалтгаан нь
  • 5:40 - 5:44
    танд тухайн соёлоор ярилцдаг хүмүүстэй
  • 5:44 - 5:46
    харилцах боломжийг бий болох болно.
  • 5:46 - 5:49
    Учир нь энэ нь
    тэдний код гэхэд юм уу даа.
  • 5:49 - 5:51
    Энэ бол эхний шалтгаан юм.
  • 5:51 - 5:53
    Хоёрдох шалтгаан бол
  • 5:53 - 5:54
    одоогоор батлагдсанаар бол
  • 5:54 - 5:59
    хоёр хэлээр ярьдаг бол ухаан муудах
    өвчин тусах магадлал бага ба
  • 5:59 - 6:02
    та мөн олон ажлыг амжуулахдаа
    гаргууд байх нь.
  • 6:03 - 6:06
    Энэ хүчин зүйлс нь
    эртнээс тавигдсан гэхэд болно.
  • 6:06 - 6:08
    Танд ойлгомжтой байж магадгүй,
  • 6:08 - 6:12
    хэзээнээс анхан шатны хичээлээ эхлэх вэ.
  • 6:12 - 6:15
    2 хэлтэй байх нь бас маш эрүүл.
  • 6:15 - 6:17
    Бас гуравдугаарт,
  • 6:17 - 6:20
    хэл судална гэдэг үнэхээр зугаатай.
  • 6:21 - 6:23
    Бидэнд хэлж заадгаас илүү шүү.
  • 6:23 - 6:26
    Жишээ нь, Араб хэлэнд
    "катаба - тэр эрэгтэй бичсэн",
  • 6:26 - 6:29
    "яактубу - тэр эрэгтэй,
    тэр эмэгтэй бичдэг."
  • 6:29 - 6:32
    "Уктуб" гэж бичвэл захирах төлөв болно.
  • 6:32 - 6:34
    Хоорондоо юугаараа ижил төстэй байна?
  • 6:34 - 6:36
    Ижил төстэй зүйл нь
  • 6:36 - 6:40
    гийгүүлэгч авиа нь
    дунд нь яг багана шиг байна.
  • 6:40 - 6:41
    Дунд нь байрлаад,
  • 6:41 - 6:44
    эгшгүүд нь гийгүүлэгч авиануудаа тойроод
    бүжиж байх шиг санагдана.
  • 6:44 - 6:48
    Амандаа ингэж уянгалуулахыг
    хэн хүсэхгүй билээ?
  • 6:48 - 6:49
    Eврей хэлэнд ч бас адил.
  • 6:49 - 6:53
    Этиопийн гол хэл болох
    Амарик хэл ч бас ийм байдаг.
  • 6:53 - 6:54
    Бас энэ нь маш зугаатай.
  • 6:54 - 6:58
    Хэлний үгсийн дараалал нь өөр байдаг.
  • 6:58 - 7:00
    Дараалал нь өөр хэлийг сурах нь
  • 7:00 - 7:05
    аль нэг улсад очоод,
    замын эсрэг урсгалаар машин барихтай ижил
  • 7:05 - 7:09
    эсвэл Шулмын үнэрт тосыг нүдэндээ түрхэх
    тэр мэдрэмжтэй адилтгаж болно,
  • 7:09 - 7:11
    бүх биеэр тань мэдрэгдэнэ.
  • 7:11 - 7:13
    Хэл сурах нь ийм л
    мэдрэмжийг бий болгодог
  • 7:13 - 7:15
    Жишээ нь,
  • 7:15 - 7:17
    "Малгайтай муур эргэн ирсэн нь"
  • 7:17 - 7:19
    гэдэг номыг бид ихэвчлэн
  • 7:19 - 7:20
    "Моби Диктэй" адил боддог.
  • 7:20 - 7:25
    Нэгэн өгүүлбэрт
    "Түүнийг би хаанаас олохыг мэдэх үү?
  • 7:26 - 7:28
    Тэр хаана байсан бэ? Ваннанд
    суугаад бялуу идэж байсан,
  • 7:28 - 7:29
    Яг тийм!"
  • 7:29 - 7:32
    За одоо үүнийгээ
    Хятад хэлээр хэлээд үзвэл
  • 7:32 - 7:33
    ингэж хэлэх болно:
  • 7:33 - 7:35
    "Түүнийг хаанаас олохыг
    та мэдэж болно?
  • 7:35 - 7:37
    Ваннанд суугаад бялууг идэж байсан,
  • 7:37 - 7:39
    ховдоглон хазахдаа алдаагүй шүү".
  • 7:39 - 7:40
    Сайхан мэдрэмж төрдөг.
  • 7:40 - 7:45
    Үүнийг жил болгон хийнэ гээд бод доо.
  • 7:45 - 7:49
    Та Камбож хэлийг судалж байсан уу?
  • 7:49 - 7:52
    Би судалж байгаагүй ч
  • 7:52 - 7:56
    амандаа эгшгүүдийг уянгалуулаад л
  • 7:56 - 7:58
    яг Англи хэлэнд байдаг шиг.
  • 7:58 - 8:01
    Гэхдээ 30 өөр авиатай
  • 8:01 - 8:05
    Камбож хэлийг аман дотроо
    уянгалуулна гэдэг
  • 8:05 - 8:07
    яг зөгий үүрэндээ шаагилдах шиг.
  • 8:07 - 8:10
    Хэл сурах нь ийм л зүйл.
  • 8:10 - 8:12
    Мөн түүнчлэн,
  • 8:12 - 8:16
    бидний амьдарч буй эрин зуун шиг
    хэл сурахад хэзээ ч ийм амархан байсангүй.
  • 8:16 - 8:18
    Урд нь ангид сууж сурах хэрэгтэй байлаа.
  • 8:18 - 8:20
    Тэр ангид нэгэн хичээнгүй багш,
  • 8:20 - 8:22
    гоц ухаантай багш,
  • 8:22 - 8:24
    тэр ангид хичээл заах хугацаандаа л байна.
  • 8:24 - 8:27
    Тэгээд тарах цаг болно.
  • 8:27 - 8:29
    Та хичээлд явах хэрэгтэй.
  • 8:29 - 8:32
    Хэрвээ ангид суухгүй гэвэл
    дуу хураагуур ашиглаж болно.
  • 8:32 - 8:33
    Би урд нь бас хэрэглэдэг л байсан.
  • 8:33 - 8:36
    Архивт маш их мэдээлэл байдаг,
  • 8:36 - 8:37
    бас дуут хальсан дээр,
  • 8:37 - 8:40
    мөн эртний эдлэл гэж нэрлэж болох
    CD байна.
  • 8:40 - 8:42
    Бас жаахан үр дүн муутай ч
    ном гэж зүйл байна,
  • 8:42 - 8:44
    ийм л байсан даа.
  • 8:44 - 8:47
    Харин та өнөөдөр
    тухтайхан шиг
  • 8:47 - 8:49
    унтлагын өрөөндөө
    юм уу газар хэвтэж байгаад
  • 8:49 - 8:50
    бурбон уусан шигээ
  • 8:51 - 8:53
    суръя гэсэн ямар ч хэлээ
  • 8:53 - 8:56
    Розета Стоун гэгдэх программыг
    ашиглан сурч болох нь.
  • 8:56 - 8:59
    Мөн Глоссика программыг
    бас санал болгох байна.
  • 8:59 - 9:00
    Та хэзээ ч хийж болно,
  • 9:00 - 9:03
    тиймээс та илүү сайнаар
    илүү ихээр сурч чадна.
  • 9:03 - 9:07
    Та өглөөд олон төрлийн хэлийг ашиглан
    сайхан мэдрэмжийг авч болно.
  • 9:07 - 9:11
    Би өглөө бүр "Дилбэрт" гэдгийг
    олон янзын хэлээр хэлдэг.
  • 9:11 - 9:13
    Энэ таны чадварыг
    нэмэгдүүлнэ.
  • 9:13 - 9:14
    20 жилийн өмнө
  • 9:14 - 9:17
    суръя гэсэн ямар ч хэлийг
  • 9:17 - 9:20
    халаасан дотрох утаснаасаа сурна гэдэг
  • 9:20 - 9:22
    дээд зиндааныханд
    зориулагдсан
  • 9:22 - 9:25
    шинжлэх ухааны уран зөгнөлт
    зохиол шиг санагдах байсан.
  • 9:26 - 9:28
    Тиймээс би та бүхэнд ингэж зөвлөх байна:
  • 9:28 - 9:32
    миний ярьж байгаагаас өөр хэлийг
    өөртөө заагаарай.
  • 9:32 - 9:36
    Учир нь үүнийг хийх илүү сайн цаг
    одооноос өөр байхгүй шүү.
  • 9:36 - 9:37
    Мөн үнэхээр хөгжилтэй гээч.
  • 9:37 - 9:39
    Санаа бодлыг таны өөрчлөхгүй ч,
  • 9:39 - 9:42
    таныг гарцаагүй гайхшруулах болно.
  • 9:42 - 9:43
    Маш их баярлалаа.
  • 9:43 - 9:48
    (Алга ташилт)
Title:
Шинэ хэл сурах 4 шалтгаан
Speaker:
Жон МакУортер
Description:

Англи хэл нь дэлхийн хамгийн түгээмэл хэл болж байгаа ба шууд орчуулгын технологиуд нь жилээс жилд шинэчлэгдэн сайжирч байна. Тэгвэл бид яагаад гадаад хэл сурах шаардлагатай гэж? Хэл судлаач, Колумбын их сургуулийн профессор Жон МакУортер нь гадаад хэлийг эзэмшин суралцах ашиг тустай 4 шалтгааныг хуваалцаж байна.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
10:01

Mongolian subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.