Küresel ekonominin gizli gücü: Eve para gönderme

2013 yılında, uluslararası göçmenler, aileleri ve arkadaşları için evlerine 413 milyar dolar para gönderdiler — küresel dış yardımların toplamından (yaklaşık 135 milyar dolar) üç kat daha fazla. İşçi dövizleri olarak bilinen bu para, parayı alanların hayatlarında önemli bir fark yaratıyor ve birçok ülkenin ekonomisinde önemli bir rol oynuyor. Ekonomist Dilip Ratha, bunu, "özenle sarılmış dolarlar" sözüyle açıklıyor ve de uygulamalı ve düzenleyici engellerin onları nasıl boğduğunu analiz ediyor.

Ben Washington DC'de yaşıyorum.

Fakat Hindistan Orissa'da,
Sindhekele köyünde büyüdüm.

Babam devlet memuruydu.

Annem okuma yazma bilmez ama bana,

"Bir krala yalnızca kendi krallığında
saygı duyulur,

bir şaire ise her yerde." derdi.

Bu yüzden, büyüyünce
şair olmaya karar verdim.

Fakat teyzemin finansal desteği olmasaydı,

neredeyse okula gidemeyecektim.

Okumak için Sambalpur'a gittim,

bölgedeki en büyük kasaba,

okuldayken ilk defa
televizyonu gördüğüm yer.

Yüksek öğrenim için

Amerika'ya gitme hayalim vardı.

Fırsat ayağıma geldiğinde de,

borçla alınmış uçak bileti ve
cebimde 20 dolarla

iki okyanus aştım.

Amerika'da ekonomi
yüksek lisansımı yaparken,

bir araştırma merkezinde
yarım gün çalıştım.

Kazandığım az parayla,

hem kendimi geçindirip,

hem de babama ve ağabeyime
para gönderiyordum.

Benim hikâyem eşsiz değil.

Her yıl milyonlarca insan göç ediyor.

Ailelerinin yardımıyla, okyanuslar,

çöller, ırmaklar, dağlar aşıyorlar.

Hayallerini gerçekleştirmek için,
hayatlarını riske atıyorlar.

Bu hayal, bir yerlerde
ortalama bir işe sahip olmak

ve böylece eve para göndererek, daha
önce onlara yardım etmiş olan

ailelerine yardımcı olmak kadar

sade bir hayal.

Dünyada 232 milyon göçmen var.

Bu insanlar, doğdukları yerde değil

başka ülkelerde yaşayan insanlar.

Eğer yalnızca göçmenlerin yaşadığı

bir ülke olsaydı,

nüfus olarak Brezilya'dan

daha kalabalık olurdu.

Fransa'dan daha büyük

bir ekonomiye sahip olurdu.

Bunların 180 milyonu fakir ülkelerden

ve düzenli olarak ülkelerine
para gönderiyorlar.

Bu paralara işçi dövizi deniyor.

Buradaki bir gerçek sizi şaşırtabilir:

413 milyar dolar. 413 milyar dolar,

geçen yıl, gelişmekte olan
ülkelere göçmenler tarafından

gönderilen para miktarı.

Gelişmekte olan ülkelerdeki göçmenlerin,

gelişmekte olan ülkelere gönderdiği para;

413 milyar dolar.

Bu olağanüstü bir rakam,

çünkü kalkınma yardımı paraları

toplamının üç katı büyüklüğünde.

Hâlâ siz ve ben,

Washington'daki meslektaşlarım,

durmadan kalkınma yardımı hakkında

tartışıp görüşüyoruz.

Fakat işçi dövizlerini bozukluklar
diye görmezden geliyoruz.

Doğru. İnsanlar ayda ortalama
200 dolar gönderiyorlar.

Fakat bu milyonlarca insan tarafından

aylarca tekrar edildiğinde,

bu paranın miktarı,
yabancı para akışının toplamını buluyor.

Hindistan'a, geçen sene 72 milyar
dolar geldi.

Bu bilişim ihracatından daha büyük.

Mısır'da, işçi dövizleri
Süveyş Kanalı gelirlerinin

üç katı büyüklüğünde.

Tacikistan'da, işçi dövizleri
gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 42'si.

Somali veya Haiti gibi

daha fakir, küçük, kırılgan
ve savaş mağduru ülkelerde

işçi dövizleri cankurtaran halatı gibiler.

Hiç şüphesiz bu akışın ekonomiler

ve fakir insanlar üzerinde çok büyük
etkileri vardır.

İşçi dövizleri kişisel yatırım
paralarının aksine,

ülkedeki ilk sorun belirtisinde

geri çekilmezler.

Aslında bir sigorta görevi görüyorlar.

Ailenin başı dertte olduğunda,

zorluk ve zor zamanlar ile karşılaştığında

işçi dövizleri artıyor,
sigorta görevi görüyorlar.

Göçmenler, o zaman daha çok
para gönderiyorlar.

Resmi kurumlar aracılığıyla,

hükûmetler aracılığıyla gitmek
zorunda olan

kalkınma yardım paralarının aksine,
işçi dövizleri

doğrudan yoksula,

aileye ulaşır.

Sık sık da iş tavsiyesi ile.

Nepal'de yoksul insanların dağılımı,

yoksul insanların nüfus içinde dağılımı,

1995 yılında yüzde 42 idi.

2005'de, yani 10 yıl sonra,

politik kriz ve ekonomik kriz zamanında,

yoksul insanların dağılımı
yüzde 31'e geriledi.

Yoksullukta bu düşüşün çoğu,
yaklaşık yarısının

başka bir yoksul ülkeden,

Hindistan'dan gelen işçi dövizleri

sayesinde olduğuna inanılıyor.

El Salvador'da çocuklar arasında
okulu bırakma oranı,

işçi dövizi gelen ailelerde

daha düşük.

Meksika ve Sri Lanka'da

yeni doğan bebeğin ağırlığı,

işçi dövizi gelen ailelerde daha yüksek.

İşçi dövizleri
özenle sarılmış dolarlardır.

Göçmenler eve gıda için,
ihtiyaçların alımı için,

evlerin inşa edilmesi için,

eğitim masrafları için,

yaşlıların sağlık masrafları için,
arkadaşlar ve aileye

iş yatırımı için para gönderiyorlar.

Ameliyat gibi veya düğün gibi
özel durumlarda

evlerine daha fazla para gönderiyorlar.

Yine çok uzaktaki,

katılamadıkları, beklenilmedik

cenaze törenleri için

para gönderiyorlar.

Her ne kadar bu paralar
iyi şeylere sebep oluyorsa da,

bu 400 milyar dolarlık

işçi dövizi akışının önünde

engeller var.

Bunların en önemlilerinden biri,

aşırı yüksek para gönderme maliyeti.

Para gönderme şirketleri ücretlerini,

fakirleri sömürmek üzere ayarlıyorlar.

Şöyle diyecekler;

"Eğer 500 dolara kadar
para göndermek istiyorsan,

sabit 30 dolar fiyat ödemelisin."

Eğer yoksulsan ve göndermek için
sadece 200 doların varsa

30 dolar ücret ödemek zorundasın.

Dünya çapında para gönderme

maliyeti ortalama yüzde 8.

Yani 100 dolar gönderdiğinde

öbür taraftaki aile ancak

92 dolar alıyor.

Afrika'ya para göndermenin

maliyeti daha da fazla:

Yüzde 12.

Afrika içerisinde para gönderme

maliyeti daha da fazla:

Yüzde 20'nin üzerinde.

Örneğin, Benin'den Nijerya'ya
para göndermek.

Sonra Venezuela'nın durumu var.

Döviz kontrolü yüzünden

100 dolar gönderdiğinizde,

karşı taraftaki aile

10 dolar bile alıyorsa şanslısınız.

Tabii ki hiç kimse Venezuela'ya
resmi yollarla

para göndermiyor.

Hepsi valizlerin içinde gidiyor.

Maliyet her nerede yüksekse,

para gizli olarak gider.

Daha kötüsü,

birçok gelişmekte olan ülkede

ülke dışına para göndermek

tamamen yasak.

Birçok zengin ülkede de belirli ülkelere

para göndermek tamamen yasak.

Öyleyse para göndermek için daha iyi,

daha ucuz hiçbir seçenek yok mu?

Var.

M-Pesa, Kenya'da insanların işlem başı
sadece 60 sent sabit maliyet ile

para gönderme ve almasına

imkân tanıyor.

ABD Merkez Bankası, Meksika ile birlikte
başladıkları bir program ile

para transfer şirketleri ile

Meksika'ya işlem başına sadece

67 sent sabit maliyet ile
para gönderme imkânı sağlıyor.

Yine de bu daha hızlı, daha ucuz
ve daha iyi seçenekler

para aklama korkusu yüzünden

uygulanamıyor.

Para aklama ile bu küçük
işçi dövizi işlemleri arasında

herhangi bir bağlantıyı,

herhangi bir anlamlı ilişkiyi destekleyen

çok az veri olmasına rağmen.

Birçok uluslararası banka

para transfer şirketlerinin
banka hesaplarını

barındırmaktan sakınıyor,
özellikle de

Somali'ye hizmet verenlerin.

Somali, yıllık kişi başına düşen gelirin

sadece 250 dolar olduğu bir ülke.

Ortalama olarak Somali'ye giden
aylık işçi dövizleri,

bu miktardan daha büyük.

İşçi dövizleri, Somali'nin
can damarlarıdır.

İşte sağ elin yardım yaparken

sol elin düzenlemeler ile

bu ekonominin can damarını

kesmesine bir örnek daha.

Bir de benim gibi, köylerdeki
yoksul insanların durumu var.

Köylerde para alabileceğiniz tek yer,

postaneler.

Dünya üzerindeki devletlerin çoğu,

postanelerin para gönderme şirketleri ile

özel ortaklık kurmalarına izin veriyorlar.

Eğer köydeki babama
para göndermem gerekirse,

bu özel para gönderme şirketleri

aracılığıyla göndermek zorundayım.

Maliyeti yüksek olsa bile.

Daha ucuz bir seçeneğim yok.

Bu işin bitmesi gerek.

Peki uluslararası organizasyonlar

ve sosyal girişimciler
eve para gönderme maliyetini

düşürmek için ne yapabilirler?

İlk olarak, 1.000 dolar altı için
daha gevşek düzenlemeler olmalı.

Devletler, küçük işçi dövizlerinin

para aklama olmadığının
farkına varmalılar.

İkincisi; devletler, postaneler ile
para gönderme şirketleri arasındaki

özel ortaklıkları durdurmalılar.

Hatta postane ile

geniş bir ağa sahip,
fakirlere hizmet veren

ulusal bankacılık sistemleri
arasındaki ortaklığı da.

Aslında rekabeti desteklemeli,

ortaklık açmalılar.

Böylece maliyetleri düşürürüz.

Telekomünikasyon endüstrisinde
yaptıkları gibi.

Orada neler olduğunu gördünüz.

Üçüncüsü; büyük hayırsever
organizasyonlar,

temelinde kâr amacı gütmeyen

işçi dövizi platformu oluşturmalılar.

Düşük maliyetle
para göndermelerini sağlamak için

para gönderme şirketlerine
hizmet edecek ve

dünyadaki bütün
karmaşık düzenlemelerle uyumlu,

kâr amacı gütmeyen

bir işçi dövizi platformu oluşturmalılar.

Kalkınma topluluğu,

işçi dövizi gönderme maliyetinin
yüzde 8'den

yüzde 1'e düşürmesini amaçlamalı.

Eğer maliyetleri yüzde 1'e düşürürsek,

yılda 30 milyar dolar tasarruf edilir.

30 milyar dolar, her yıl Afrika'ya giden

çift taraflı yardım bütçesinin
tamamından daha fazla.

Bu, gezegendeki en büyük
bağışçı ülke Amerika'nın

toplam yardım bütçesinden daha büyük

ya da neredeyse eşit.

Aslında tasarruflar 30 milyar dolardan
daha büyük olabilir,

çünkü havale kanalları aynı zamanda

yardım, ticaret ve yatırım
amacıyla da kullanılmakta.

Aileye ulaşan bu döviz akışı için

diğer büyük engel de

göçmen işçilerin ödediği büyük,

fahiş ve yasa dışı işe alınma ücreti.

Göçmen işçiler, onlara işi bulan

aracılara para ödüyorlar.

Birkaç yıl önce Dubai'deydim.

Bir işçi kampını ziyaret ettim.

Akşam saat 8, karanlık, sıcak ve nemliydi.

İşçiler yorucu ve zor

iş günlerinden geri dönüyorlardı

ve Bangladeşli bir inşaat işçisi ile

sohbet etmeye başladım.

Kafası,

eve para göndermek ile meşguldü.

Birkaç aydır eve para gönderiyordu

ve bu paranın çoğu

iş bulma ajansına ve ona işi bulan

aracıya gidiyor.

Kafamda, aylık havale için

bekleyen karısını

hayal edebiliyordum.

İşçi dövizi gelir.

Kadın parayı alır

ve çocukları bakarken

parayı iş bulma ajansına verir.

Bu sona ermeli.

Bu sadece Bangladeşli inşaat işçilerinin
değil, bütün işçilerin durumu.

Bu sorundan muzdarip

milyonlarca göçmen işçi var.

Bangladeşli bir inşaat işçisi,

ona yıllık 2.000 dolar
kazandıran bir iş için,

ortalama 4.000 dolar
iş bulma ücreti ödüyor.

Bunun anlamı,
hayatının iki veya üç yılında,

aslında iş bulma ücretini ödemek için

para gönderiyor.

Ailesi parayı alamaz.

Bu sadece Dubai'de değil,
dünyadaki bütün büyük şehirlerin

karanlık sokaklarında böyle.

Bu sadece Bangladeşli
inşaat işçileri için değil,

dünyanın her yerinden işçiler için böyle.

Sadece erkekler değil.

Kadınlar da, özellikle yasa dışı

işe alınmaya karşı savunmasız.

İşçi dövizi alanında olan en yeni

ve heyecan verici şeylerden biri,

ülke dışındaki birikimin ve bağışların

yenilik yoluyla nasıl
tedavüle sokulacağıyla ilgili.

Göçmenler eve para gönderir

ama aynı zamanda yaşadıkları yerde

büyük miktarda para biriktirirler.

Yıllık göçmen tasarrufunun

500 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor.

Bu paranın çoğu,

yüzde sıfır faiz veren
banka mevduatında bekletiliyor.

Eğer bir ülke gelir ve

yüzde üç ya da yüzde dört
faiz teklif edip de

bu paranın kendi ülkelerinde

okul, yol, havalimanı ve raylı sistemde

kullanılacağını söylerse,

çoğu göçmen onlara

parasını verecektir,

çünkü bu sadece maddi bir
kazanç değil,

aynı zamanda ülkelerinin

gelişmeye devam etmesi için
verilen bir fırsat.

Göçmenlere bu tahvilleri satmak için

havale kanalları kullanılabilir,

çünkü aylık para

göndermeye geldiklerinde,

aslında onlara bunu satabilirsiniz.

Ülke dışından gelen bağışı
tedavüle sokmak için de

aynı şeyi yapabilirsiniz.

Hindistan'daki bir raylı sisteme

yatırım yapmak

ve köyümdeki sıtmayla mücadele çabalarına

katkıda bulunmak isterdim.

İşçi dövizleri, kazanca en çok ihtiyacı

olanların hedeflendiği bir yolda,

iki yer arasında refah paylaşımının

harika bir yoludur.

İşçi dövizleri, insanları güçlendirir.

İşçi dövizleri ve işe alımın,

daha güvenli ve ucuz olması için

elimizden geleni yapmalıyız.

Bu yapılabilir.

Bana gelince,

şimdilik 20 yıldır Hindistan'dan
uzaktayım.

Eşim Venezuelalı.

Çocuklarım Amerikan.

Gitgide kendimi dünya vatandaşı
gibi hissediyorum.

Yine de doğduğum ülkeye olan

özlemim artarak devam ediyor.

Aynı anda hem Hindistan'da
hem de Amerika'da olmak istiyorum.

Ebeveynlerim artık orada değiller.

Kardeşlerim de taşındılar.

Benim oraya para göndermek için
bir nedenim yok.

Hâlâ orada olmak ve bağlantıda kalmak için

zaman zaman arkadaşlarıma,

akrabalarıma, köyüme

para gönderirim.

Onlar benim benliğimin birer parçası.

Çok çalışan göçmenler için

ve yoksulluk döngüsünden

kurtulma mücadeleleri için

hâlâ bir şair olmaya çalışıyorum.

Teşekkürler.

(Alkışlar)