Return to Video

Тери Мур: Зошто „X“ е непознатото?

  • 0:01 - 0:04
    Имам одговор на прашање
    кое сите сме си го поставиле.
  • 0:04 - 0:05
    Прашањето е:
  • 0:05 - 0:08
    Зошто буквата „X“ (икс)
  • 0:08 - 0:10
    го претставува непознатото?
  • 0:10 - 0:13
    Е сега, знам дека тоа
    го учевме на час по математика,
  • 0:13 - 0:14
    но сега веќе
    ја има насекаде во културата —
  • 0:14 - 0:17
    Х-награда, Досиејата Х,
  • 0:17 - 0:21
    Проект Х, TEDx (?)
  • 0:21 - 0:23
    Од каде дошло до ова?
  • 0:23 - 0:24
    Пред околу 6 години
  • 0:24 - 0:27
    одлучив дека би учел арапски
  • 0:27 - 0:31
    којшто испадна дека е
    извонредно логички јазик.
  • 0:31 - 0:33
    Да се напише збор, фраза
  • 0:33 - 0:35
    или реченица на арапски
  • 0:35 - 0:37
    е како да се ваја равенство,
  • 0:37 - 0:40
    бидејќи секој дел е
    екстремно прецизен
  • 0:40 - 0:42
    и носи куп информации.
  • 0:42 - 0:44
    Тоа и е една од причините
  • 0:44 - 0:45
    поради која
    сме почнале да мислиме
  • 0:45 - 0:49
    дека западната наука,
    математиката и инженерството
  • 0:49 - 0:52
    навистина биле разработени
    во првите неколку векови од наша ера
  • 0:52 - 0:56
    од страна на Персијците
    Арапите и Турците.
  • 0:56 - 0:58
    Ова го вклучува и
    малиот систем на арапски,
  • 0:58 - 1:00
    наречен „ал-џебра“.
  • 1:00 - 1:03
    А „ал-џебр“
    грубо се преведува како
  • 1:03 - 1:07
    „систем за помирување на
    фундаментално различни делови“.
  • 1:07 - 1:11
    Конечно, „Ал-џебр“ влегол во
    анлискиот како „Алгебра“.
  • 1:11 - 1:13
    Еден пример меѓу многуте.
  • 1:13 - 1:17
    Арапските текстови кои ја
    содржат оваа математичка мудрост
  • 1:17 - 1:19
    конечно си го најшле
    патот до Европа,
  • 1:19 - 1:20
    поточно во Шпанија
  • 1:20 - 1:22
    во 11-от и во 12-от век.
  • 1:22 - 1:23
    И... кога пристигнале
  • 1:23 - 1:25
    постоел енормен интерес
  • 1:25 - 1:27
    за преведување на оваа мудрост
  • 1:27 - 1:29
    на европски јазик.
  • 1:29 - 1:31
    Но, имало проблеми.
  • 1:31 - 1:32
    Еден проблем
  • 1:32 - 1:35
    е што постојат
    одредени звуци на арапски
  • 1:35 - 1:38
    кои, едноставно, не поминуваат низ
    европската „гласовна кутија“
  • 1:38 - 1:40
    без многу вежбање.
  • 1:40 - 1:42
    Верувајте ми за ова.
  • 1:42 - 1:44
    Исто така, баш тие звуци
  • 1:44 - 1:46
    тежнеат кон тоа да
    не можат да се претстават
  • 1:46 - 1:50
    преку знаците кои се достапни
    во европските јазици.
  • 1:50 - 1:52
    Еве еден од виновниците.
  • 1:52 - 1:54
    Ова е буквата „Шин“
    (SHeen)
  • 1:54 - 1:57
    и таа го прави звукот
    кој ние го знаеме како „Ш“ - шшш...
  • 1:57 - 2:00
    Тоа е и првата буква
  • 2:00 - 2:02
    од зборот „шалан“
    (shalan),
  • 2:02 - 2:04
    што значи „нешто“
  • 2:04 - 2:06
    (исто како анлискиот збор „нешто“),
  • 2:06 - 2:09
    нешто недефинирано,
    непозната работа.
  • 2:09 - 2:10
    Е сега... на арапски
  • 2:10 - 2:11
    ова можеме да го определиме
  • 2:11 - 2:14
    преку додавање на членот „ал“.
  • 2:14 - 2:16
    Така, имаме „ал-шалан“ ―
  • 2:16 - 2:18
    непознатата ствар.
  • 2:18 - 2:21
    И ова е збор којшто
    во раната математика од 10 век
  • 2:21 - 2:28
    се појавува
    кај изведувањето докази.
  • 2:28 - 2:31
    Во средновековна Шпанија
    проблем за учените,
  • 2:31 - 2:33
    кои биле задолжени
    со преведување на овој материјал,
  • 2:33 - 2:38
    бил што буквата „Шин“ и зборот „шалан“
  • 2:38 - 2:40
    не можат да се претстават на шпански,
  • 2:40 - 2:42
    бидејќи шпанскиот го нема „Ш“-то,
  • 2:42 - 2:44
    тој шшш... звук.
  • 2:44 - 2:45
    Па, договорно,
  • 2:45 - 2:47
    си креирале правило со кое
  • 2:47 - 2:51
    го позајмиле звукот „К“
  • 2:51 - 2:53
    од класичниот грчки,
  • 2:53 - 2:56
    во форма на буквата „Каи“ (Kai).
  • 2:56 - 2:58
    Подоцна, кога овој материјал бил преведен
  • 2:58 - 3:01
    на заеднички европски јазик,
  • 3:01 - 3:03
    поточно, на латински,
  • 3:03 - 3:05
    тие едноставно
    го замениле грчкото „Каи“
  • 3:05 - 3:07
    со латинското „X“ (икс).
  • 3:07 - 3:08
    И штом тоа се случило,
  • 3:08 - 3:11
    кога веќе материјалот
    бил на латински,
  • 3:11 - 3:14
    тоа ја формирало основата
    за прирачниците по математика,
  • 3:14 - 3:17
    на речиси 600 години.
  • 3:17 - 3:19
    Но, ете, сега го имаме
    одговорот на нашето прашање.
  • 3:19 - 3:21
    Зашто „X“ е непознатото?
  • 3:21 - 3:23
    „X“ е непознатото
  • 3:23 - 3:27
    зашто не можеш
    на шпански да кажеш „Ш“ - шшш....
  • 3:27 - 3:29
    (смеа)
  • 3:29 - 3:32
    А мислев дека
    ова е вредно за споделување.
  • 3:32 - 3:35
    (аплауз)
Title:
Тери Мур: Зошто „X“ е непознатото?
Speaker:
Terry Moore
Description:

Зошто „X“ (икс) е симбол за непознатото? Во овој краток и шеговит говор, Тери Мур дава изненадувачки одговор.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
03:57
Dimitra Papageorgiou approved Macedonian subtitles for Why is 'x' the unknown?
Сања Богоева accepted Macedonian subtitles for Why is 'x' the unknown?
Сања Богоева commented on Macedonian subtitles for Why is 'x' the unknown?
Сања Богоева edited Macedonian subtitles for Why is 'x' the unknown?
Сања Богоева edited Macedonian subtitles for Why is 'x' the unknown?
Сања Богоева edited Macedonian subtitles for Why is 'x' the unknown?
Сања Богоева edited Macedonian subtitles for Why is 'x' the unknown?
Сања Богоева edited Macedonian subtitles for Why is 'x' the unknown?
Show all

Macedonian subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.