Return to Video

Tarih öncesi dönemlere dair izler kör mağara balığında bulundu

  • 0:01 - 0:03
    İhtiyoloji,
  • 0:03 - 0:04
    yani balık bilimi.
  • 0:04 - 0:07
    Kocaman, sıkıcı bir kelime gibi duruyor
  • 0:07 - 0:09
    ama aslında epey heyecan vericidir.
  • 0:09 - 0:12
    Çünkü ihtiyoloji içinde "YOLO" olan
  • 0:12 - 0:14
    tek "oloji"dir.
  • 0:14 - 0:15
    (Kahkahalar)
  • 0:15 - 0:17
    Seyirciler arasındaki havalı çocuklar
  • 0:17 - 0:21
    YOLO'nun "bir tek hayatın var"
    anlamına geldiğini zaten biliyorlar.
  • 0:21 - 0:23
    Sadece tek bir hayatım olduğu için
  • 0:23 - 0:26
    o hayatı, her zaman hayalini kurduğum
    şeyi yaparak geçireceğim:
  • 0:26 - 0:29
    Dünyanın saklı kalmış harikalarını görerek
    ve yeni türler keşfederek.
  • 0:29 - 0:31
    Yaptığım şey de bu.
  • 0:31 - 0:35
    Son yıllarda, yeni türler
    bulmak için mağaralara odaklandım.
  • 0:35 - 0:39
    Görünüşe göre, çok fazla yeni
    mağara balığı türü varmış.
  • 0:39 - 0:41
    Sadece nereye bakmanız
    gerektiğini bilmeniz
  • 0:41 - 0:43
    ve belki biraz da zayıf olmanız gerekiyor.
  • 0:43 - 0:44
    (Kahkahalar)
  • 0:44 - 0:48
    Mağara balıkları bana biyoloji ve jeoloji
    hakkında bir sürü şey anlatabilir.
  • 0:48 - 0:52
    Bu küçük deliklerde sıkışıp kalmaları
    etraflarındaki büyük kara parçalarının
  • 0:52 - 0:54
    nasıl değişmiş ve hareket etmiş olduğunu;
  • 0:54 - 0:58
    kör olmaları da görme
    yeteneğinin evrimini anlatabilir.
  • 0:59 - 1:02
    Balıkların da esasen
    aynı bizim gibi gözleri var.
  • 1:02 - 1:06
    Bütün omurgalıların da öyle
    ve ne zaman bir balık türü
  • 1:06 - 1:09
    bu karanlık, soğuk mağara ortamına
    uyum sağlamaya başlasa,
  • 1:09 - 1:13
    bir sürü nesilden sonra buradaki gibi
    gözsüz bir mağara balığı olana dek
  • 1:13 - 1:16
    gözlerini ve görme
    yetilerini kaybediyorlar.
  • 1:16 - 1:20
    Her mağara balığı birbirinden
    biraz farklı bir şekilde evrimleşmiş.
  • 1:20 - 1:24
    Her birinin bize anlattığı eşsiz bir
    jeolojik ve biyolojik hikâye var.
  • 1:24 - 1:27
    Yeni bir tür bulduğumuzda
    çok heyecanlanmamızın nedeni de bu.
  • 1:27 - 1:31
    Bu, Güney Indiana'dan,
    tanımladığımız yeni bir tür.
  • 1:31 - 1:35
    Ona Amblyopsis hoosieri ismini verdik,
    Hoosier mağara balığı.
  • 1:35 - 1:36
    (Kahkahalar)
  • 1:36 - 1:37
    En yakın akrabaları,
  • 1:37 - 1:41
    Kentucky'deki Mamut Mağarası
    sistemindeki mağara balıkları.
  • 1:41 - 1:44
    Birkaç milyon yıl önce
    Ohio Nehri onları ayırdığında
  • 1:44 - 1:45
    birbirlerinden uzaklaşmaya başlamışlar.
  • 1:45 - 1:48
    Bu süre zarfında,
    körlüklerinin arka planındaki
  • 1:48 - 1:51
    genetik mimariyi oluşturan
    bu küçük farklılıkları geliştirmişler.
  • 1:51 - 1:55
    Görme yetisi için çok önemli olan
    rodopsin denen bir gen var.
  • 1:55 - 1:57
    Bizde bu gen var, bu türlerde de öyle.
  • 1:57 - 2:00
    Fakat bir türde bu gen
    tüm işlevini kaybetmişken,
  • 2:00 - 2:02
    diğerinde bu korunmuş.
  • 2:02 - 2:06
    Bu durum bize, görme yetimizin
    arkasındaki genlere bakabileceğimiz
  • 2:06 - 2:09
    ve nasıl görebildiğimizin
    köklerine inebileceğimiz
  • 2:09 - 2:12
    çok güzel, doğal bir deney ortamı sunuyor.
  • 2:13 - 2:15
    Ama bu mağara balıklarındaki genler
  • 2:15 - 2:18
    aynı zamanda bize derin jeolojik zaman
    hakkında da bilgi veriyor.
  • 2:18 - 2:20
    Belki en çok da burada gördüğünüz tür.
  • 2:20 - 2:23
    Bu Madagaskar'da tanımladığımız,
  • 2:23 - 2:26
    Typhleotris mararybe ismini
    verdiğimiz yeni bir tür.
  • 2:26 - 2:29
    Malgaşça'da "büyük hastalık"
    anlamına geliyor.
  • 2:29 - 2:33
    Bu türü toplamaya çalışırken
    çok hasta olduğumuz için bu adı verdik.
  • 2:33 - 2:34
    İster inanın ister inanmayın,
  • 2:34 - 2:36
    bir sürü ölü şeyle dolu obruklarda
  • 2:37 - 2:39
    ve yarasa dışkısıyla dolu
    mağaralarda yüzmek
  • 2:39 - 2:42
    hayatınızda yapacağınız
    en akıllıca şey değil
  • 2:42 - 2:43
    ama YOLO (bir tek hayatın var).
  • 2:43 - 2:47
    (Kahkahalar)
  • 2:47 - 2:51
    Bizi öldürmeye çalışmış
    olmasına rağmen bu türü seviyorum,
  • 2:51 - 2:54
    çünkü Madagaskar'daki
    bu türün en yakın akrabaları
  • 2:54 - 2:56
    6.000 kilometre uzaklıkta,
  • 2:56 - 2:58
    Avustralya'daki mağara balıkları.
  • 2:59 - 3:02
    7,5 santimlik bir tatlı su
    mağara balığının
  • 3:02 - 3:04
    Hint Okyanusu'nu yüzerek
    geçmesinin imkânı yok.
  • 3:04 - 3:07
    Bu türlerin DNA'larını
    karşılaştırdığımızda
  • 3:07 - 3:11
    bunların 100 milyon yıldan fazladır,
    yani yaklaşık olarak güney kıtalarının
  • 3:11 - 3:15
    bir arada oldukları dönemden beri
    ayrı olduklarını keşfettik.
  • 3:16 - 3:18
    Yani aslında bu türler
    yerinden ayrılmamışlar.
  • 3:18 - 3:20
    Onları ayıran kıtaların hareketi olmuş.
  • 3:20 - 3:22
    DNA'ları yoluyla bize,
  • 3:22 - 3:24
    bu çok eski jeolojik olayları
  • 3:24 - 3:28
    nasıl zamanlandıracağımız konusunda
    kesin bir model ve ölçü veriyorlar.
  • 3:29 - 3:31
    Burada gördüğünüz çok yeni bir tür.
  • 3:31 - 3:34
    Hatta henüz size ismini bile
    söyleme yetkim yok.
  • 3:34 - 3:36
    Ama Meksika'dan,
    muhtemelen çoktan nesli tükenmiş
  • 3:37 - 3:38
    yeni bir tür olduğunu söyleyebilirim.
  • 3:39 - 3:42
    Nesli muhtemelen tükenmiş, çünkü
    onun yaşadığı bilinen tek mağara sistemi,
  • 3:42 - 3:45
    yakına kurulan
    bir baraj yüzünden yıkılmış.
  • 3:45 - 3:47
    Maalesef, mağara balıklarının
  • 3:47 - 3:49
    doğal ortamı olan
    yer altı suları, aynı zamanda
  • 3:49 - 3:51
    bizim de ana içme suyu kaynağımız.
  • 3:51 - 3:56
    Bu türün en yakın akrabalarını
    henüz bilmiyoruz.
  • 3:56 - 3:58
    Meksika'daki başka
    bir türmüş gibi durmuyor,
  • 3:58 - 4:00
    belki Küba'daki,
  • 4:00 - 4:03
    Florida'daki ya da
    Hindistan'daki bir türdür.
  • 4:03 - 4:07
    Ama her neyse, bize
    Karayipler'in jeolojisiyle veya
  • 4:07 - 4:11
    körlüğün bazı türlerinin nasıl daha iyi
    teşhis edileceğinin biyolojisiyle ilgili
  • 4:11 - 4:13
    yeni bir şeyler anlatabilir.
  • 4:13 - 4:16
    Ama umarım bu türleri
    soyları tükenmeden keşfedebiliriz.
  • 4:16 - 4:19
    Ben bu tek hayatımı bir ihtiyolog olarak,
  • 4:19 - 4:22
    bize gezegenin jeolojisi ve
    nasıl gördüğümüzün biyolojisi hakkında
  • 4:22 - 4:25
    çok fazla şey anlatan
  • 4:25 - 4:28
    bu sıradan, küçük kör mağara balıklarını
  • 4:28 - 4:30
    keşfederek ve kurtararak geçireceğim.
  • 4:31 - 4:32
    Teşekkür ederim.
  • 4:32 - 4:36
    (Alkış)
Title:
Tarih öncesi dönemlere dair izler kör mağara balığında bulundu
Speaker:
Prosanta Chakrabarty
Description:

TED Burslusu Prosanta Chakrabarty mağarada yaşayan yeni balık türleri arayışında dünyanın saklı kalmış kısımlarını keşfediyor. Bu yer altı canlıları büyüleyici adaptasyonlar geçirmişler ve biyolojik açıdan körlüğün anlaşılmasına ışık tutarken, aynı zamanda kıtaların milyonlarca yıl önce nasıl ayrıldığına dair jeolojik ipuçları da veriyorlar. Bu kısa konuşmayla derin zaman üzerine düşünün.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
04:49

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.