Return to Video

Faraon, o którym nie można zapomnieć - Kate Narev

  • 0:07 - 0:10
    3500 lat temu w Egipcie
  • 0:10 - 0:14
    pewien faraon padł ofiarą
    agresywnego ataku.
  • 0:14 - 0:16
    Nie był to jednak atak fizyczny.
  • 0:16 - 0:20
    Władca nie żył od 20 lat.
  • 0:20 - 0:22
    Był to atak historyczny,
  • 0:22 - 0:27
    "Damnatio memoriae",
    czyli potępienie pamięci.
  • 0:27 - 0:30
    Ktoś roztrzaskał posągi faraona,
  • 0:30 - 0:36
    za pomocą dłuta starał się usunąć
    z historii jego imię i wizerunek.
  • 0:36 - 0:39
    Kim był ten faraon i kto stał za atakiem?
  • 0:39 - 0:41
    Oto wskazówka.
  • 0:41 - 0:44
    Faraon Hatszepsut była kobietą.
  • 0:44 - 0:48
    Normalnie nigdy nie zostałaby faraonem.
  • 0:48 - 0:51
    Choć teoretycznie kobieta
    mogła zostać monarchą,
  • 0:51 - 0:54
    zaburzało to kilka
    podstawowych wierzeń Egipcjan.
  • 0:54 - 0:58
    Po pierwsze, faraona uważano za wcielenie
  • 0:58 - 1:00
    męskiego boga Horusa.
  • 1:00 - 1:04
    Po drugie, złamanie tradycji
    panowania przez mężczyzn
  • 1:04 - 1:07
    stanowiło poważne naruszenie Maat,
  • 1:07 - 1:12
    czyli "prawdy", wyrażającej
    wiarę w porządek i sprawiedliwość,
  • 1:12 - 1:14
    kluczowego słowa u Egipcjan.
  • 1:14 - 1:17
    Hatszepsut starała się
    dopasować do tej wiary,
  • 1:17 - 1:21
    łącząc porządek i patriarchat
    za pomocą tytułów.
  • 1:21 - 1:22
    Przybrała imię Maat-Ka-Re.
  • 1:22 - 1:28
    Czasem mówiąc o sobie, używała imienia
    z męską końcówką: Hatszepsu.
  • 1:28 - 1:32
    Najwidoczniej jej starania
    nie przekonały wszystkich
  • 1:32 - 1:34
    i ktoś usunął wizerunek Hatszepsut,
  • 1:34 - 1:38
    żeby świat zapomniał o naruszeniu Maat,
  • 1:38 - 1:41
    a Egipt odzyskał równowagę.
  • 1:41 - 1:45
    Hatszepsut nie była
    prawowitą następczynią tronu,
  • 1:45 - 1:48
    a regentką, kimś w rodzaju
    współrządzącej zastępczyni.
  • 1:48 - 1:52
    Władza w Egipcie tradycyjnie
    była przekazywana z ojca na syna.
  • 1:52 - 1:56
    Totmes I przekazał ją synowi Totmesowi II,
  • 1:56 - 1:58
    mężowi Hatszepsut.
  • 1:58 - 2:03
    Władza powinna zostać przekazana
    Totmesowii III, synowi Totmesa II,
  • 2:03 - 2:07
    ale gdy zmarł jego ojciec,
    Totmes III był jeszcze dzieckiem.
  • 2:07 - 2:10
    Hatszepsut, główna żona
    i wdowa po zmarłym faraonie,
  • 2:10 - 2:13
    przejęła władzę, żeby jako regentka
    pomóc pasierbowi,
  • 2:13 - 2:18
    ale ostatecznie zaczęła rządzić
    jako pełnoprawny faraon.
  • 2:18 - 2:21
    Może Totmesowi III to się nie spodobało.
  • 2:21 - 2:24
    Może to właśnie on
    kazał wymazać jej wizerunki.
  • 2:24 - 2:27
    Może ktoś zaatakował Hatszepsut,
  • 2:27 - 2:29
    bo była złym faraonem.
  • 2:29 - 2:32
    Dowody pokazują jednak,
    że była całkiem niezła.
  • 2:32 - 2:36
    Sumiennie wypełniała obowiązki państwowe.
  • 2:36 - 2:37
    Była wspaniałym budowniczym.
  • 2:37 - 2:40
    Jej świątynia grobowa, Dżeser-Dżeseru,
  • 2:40 - 2:43
    była ówczesnym
    fenomenem architektonicznym,
  • 2:43 - 2:45
    który podziwiany jest do dziś.
  • 2:45 - 2:47
    Hatszepsut wzmocniła ekonomię Egiptu,
  • 2:47 - 2:52
    inicjując udaną wyprawę handlową
    do dalekiej krainy Punt.
  • 2:52 - 2:54
    Miała mocne koneksje religijne.
  • 2:54 - 2:58
    Twierdziła nawet,
    że jest córką boga Amona.
  • 2:58 - 3:02
    Poprowadziła udaną kampanię
    wojenną przeciwko Nubii.
  • 3:02 - 3:06
    Twierdziła, że walczyła
    u boku swoich żołnierzy.
  • 3:06 - 3:11
    Trzeba jednak uważać
    przy ocenie osiągnięć Hatszepsut.
  • 3:11 - 3:15
    Większość dokonań
    spisała bowiem ona sama.
  • 3:15 - 3:18
    Na ścianach swojej świątyni grobowej
  • 3:18 - 3:20
    i czerwonej kaplicy,
    którą zbudowała dla Amona,
  • 3:20 - 3:23
    Hatszepsut opowiada swoją historię
    poprzez obrazki oraz pismo.
  • 3:23 - 3:27
    Kto stał za atakami na pamięć Hatszepsut?
  • 3:27 - 3:33
    Najczęściej wskazuje się jej pasierba,
    bratanka i współwładcę, Totmesa III.
  • 3:33 - 3:36
    Czy zrobił to z zemsty za to,
    że ukradła mu tron?
  • 3:36 - 3:42
    Wątpliwe. Zniszczeń dokonano
    dopiero 20 lat po śmierci Hatszepsut.
  • 3:42 - 3:46
    To zbyt długo, żeby dusić w sobie złość,
    a potem działać w afekcie.
  • 3:46 - 3:49
    Być może Totmes III zrobił to,
    żeby jego rządy wyglądały lepiej.
  • 3:49 - 3:54
    Możliwe, że on lub ktoś inny
    wymazał jej wizerunki,
  • 3:54 - 3:59
    żeby lud zapomniał, że na tronie Egiptu
    kiedykolwiek zasiadała kobieta.
  • 3:59 - 4:03
    Rządy kobiety były zbyt dużym
    zagrożeniem dla Maat,
  • 4:03 - 4:06
    więc musiały być wymazane z historii.
  • 4:06 - 4:10
    Na szczęście starożytni cenzorzy
    nie byli zbyt skrupulatni.
  • 4:10 - 4:13
    Przetrwało dostatecznie dużo dowodów,
  • 4:13 - 4:17
    żeby opowiedzieć historię
    tej niezwykłej kobiety.
Title:
Faraon, o którym nie można zapomnieć - Kate Narev
Description:

Zobacz pełną lekcję na: http://ed.ted.com/lessons/the-pharaoh-that-wouldn-t-be-forgotten-kate-narev

Hatszepsut była kobietą-faraonem Egiptu z okresu Nowego Państwa. 20 lat
po jej śmierci ktoś rozbił posągi Hatszepsut i przy pomocy dłuta próbował wymazać jej imię z historii. Kto to zrobił? I dlaczego? Kate Narev bada historię Hatszepsut w poszukiwaniu wskazówek do rozwiązania tej starożytnej zagadki.

Lekcja: Kate Narev. Animacje: Steff Lee.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:34

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.