0:00:06.728,0:00:10.121
3500 lat temu w Egipcie

0:00:10.121,0:00:14.426
pewien faraon padł ofiarą[br]agresywnego ataku.

0:00:14.426,0:00:16.453
Nie był to jednak atak fizyczny.

0:00:16.453,0:00:19.729
Władca nie żył od 20 lat.

0:00:19.729,0:00:21.884
Był to atak historyczny,

0:00:21.884,0:00:26.834
"Damnatio memoriae",[br]czyli potępienie pamięci.

0:00:26.834,0:00:29.559
Ktoś roztrzaskał posągi faraona,

0:00:29.559,0:00:35.501
za pomocą dłuta starał się usunąć [br]z historii jego imię i wizerunek.

0:00:35.501,0:00:38.501
Kim był ten faraon i kto stał za atakiem?

0:00:39.420,0:00:40.831
Oto wskazówka.

0:00:40.831,0:00:44.482
Faraon Hatszepsut była kobietą.

0:00:44.482,0:00:48.213
Normalnie nigdy nie zostałaby faraonem.

0:00:48.213,0:00:50.783
Choć teoretycznie kobieta[br]mogła zostać monarchą,

0:00:50.783,0:00:54.249
zaburzało to kilka [br]podstawowych wierzeń Egipcjan.

0:00:54.249,0:00:57.525
Po pierwsze, faraona uważano za wcielenie

0:00:57.525,0:01:00.412
męskiego boga Horusa.

0:01:00.412,0:01:04.208
Po drugie, złamanie tradycji[br]panowania przez mężczyzn

0:01:04.208,0:01:07.323
stanowiło poważne naruszenie Maat,

0:01:07.323,0:01:11.788
czyli "prawdy", wyrażającej[br]wiarę w porządek i sprawiedliwość,

0:01:11.788,0:01:13.710
kluczowego słowa u Egipcjan.

0:01:13.710,0:01:16.856
Hatszepsut starała się[br]dopasować do tej wiary,

0:01:16.856,0:01:20.809
łącząc porządek i patriarchat[br]za pomocą tytułów.

0:01:20.809,0:01:22.446
Przybrała imię Maat-Ka-Re.

0:01:22.449,0:01:28.132
Czasem mówiąc o sobie, używała imienia[br]z męską końcówką: Hatszepsu.

0:01:28.132,0:01:31.756
Najwidoczniej jej starania[br]nie przekonały wszystkich

0:01:31.756,0:01:34.329
i ktoś usunął wizerunek Hatszepsut,

0:01:34.329,0:01:37.665
żeby świat zapomniał o naruszeniu Maat,

0:01:37.665,0:01:40.788
a Egipt odzyskał równowagę.

0:01:40.788,0:01:44.573
Hatszepsut nie była[br]prawowitą następczynią tronu,

0:01:44.573,0:01:48.229
a regentką, kimś w rodzaju[br]współrządzącej zastępczyni.

0:01:48.229,0:01:51.989
Władza w Egipcie tradycyjnie[br]była przekazywana z ojca na syna.

0:01:51.989,0:01:56.002
Totmes I przekazał ją synowi Totmesowi II,

0:01:56.002,0:01:57.831
mężowi Hatszepsut.

0:01:57.831,0:02:02.709
Władza powinna zostać przekazana[br]Totmesowii III, synowi Totmesa II,

0:02:02.709,0:02:06.663
ale gdy zmarł jego ojciec,[br]Totmes III był jeszcze dzieckiem.

0:02:06.663,0:02:10.061
Hatszepsut, główna żona[br]i wdowa po zmarłym faraonie,

0:02:10.061,0:02:13.374
przejęła władzę, żeby jako regentka[br]pomóc pasierbowi,

0:02:13.374,0:02:18.027
ale ostatecznie zaczęła rządzić[br]jako pełnoprawny faraon.

0:02:18.027,0:02:20.722
Może Totmesowi III to się nie spodobało.

0:02:20.722,0:02:23.836
Może to właśnie on[br]kazał wymazać jej wizerunki.

0:02:23.836,0:02:26.887
Może ktoś zaatakował Hatszepsut,

0:02:26.887,0:02:28.980
bo była złym faraonem.

0:02:28.980,0:02:32.413
Dowody pokazują jednak,[br]że była całkiem niezła.

0:02:32.413,0:02:35.591
Sumiennie wypełniała obowiązki państwowe.

0:02:35.591,0:02:37.100
Była wspaniałym budowniczym.

0:02:37.100,0:02:39.959
Jej świątynia grobowa, Dżeser-Dżeseru,

0:02:39.959,0:02:42.600
była ówczesnym[br]fenomenem architektonicznym,

0:02:42.600,0:02:44.583
który podziwiany jest do dziś.

0:02:44.583,0:02:46.772
Hatszepsut wzmocniła ekonomię Egiptu,

0:02:46.772,0:02:51.745
inicjując udaną wyprawę handlową[br]do dalekiej krainy Punt.

0:02:51.745,0:02:53.765
Miała mocne koneksje religijne.

0:02:53.765,0:02:57.657
Twierdziła nawet,[br]że jest córką boga Amona.

0:02:57.657,0:03:02.055
Poprowadziła udaną kampanię[br]wojenną przeciwko Nubii.

0:03:02.055,0:03:06.136
Twierdziła, że walczyła[br]u boku swoich żołnierzy.

0:03:06.136,0:03:11.184
Trzeba jednak uważać[br]przy ocenie osiągnięć Hatszepsut.

0:03:11.184,0:03:15.161
Większość dokonań[br]spisała bowiem ona sama.

0:03:15.161,0:03:18.083
Na ścianach swojej świątyni grobowej

0:03:18.083,0:03:20.325
i czerwonej kaplicy,[br]którą zbudowała dla Amona,

0:03:20.325,0:03:23.439
Hatszepsut opowiada swoją historię[br]poprzez obrazki oraz pismo.

0:03:23.439,0:03:27.228
Kto stał za atakami na pamięć Hatszepsut?

0:03:27.228,0:03:32.838
Najczęściej wskazuje się jej pasierba,[br]bratanka i współwładcę, Totmesa III.

0:03:32.838,0:03:35.961
Czy zrobił to z zemsty za to,[br]że ukradła mu tron?

0:03:35.961,0:03:41.677
Wątpliwe. Zniszczeń dokonano[br]dopiero 20 lat po śmierci Hatszepsut.

0:03:41.685,0:03:46.134
To zbyt długo, żeby dusić w sobie złość,[br]a potem działać w afekcie.

0:03:46.134,0:03:49.471
Być może Totmes III zrobił to,[br]żeby jego rządy wyglądały lepiej.

0:03:49.471,0:03:53.521
Możliwe, że on lub ktoś inny[br]wymazał jej wizerunki,

0:03:53.521,0:03:58.591
żeby lud zapomniał, że na tronie Egiptu[br]kiedykolwiek zasiadała kobieta.

0:03:58.591,0:04:02.703
Rządy kobiety były zbyt dużym[br]zagrożeniem dla Maat,

0:04:02.703,0:04:05.786
więc musiały być wymazane z historii.

0:04:05.786,0:04:09.730
Na szczęście starożytni cenzorzy[br]nie byli zbyt skrupulatni.

0:04:09.730,0:04:13.173
Przetrwało dostatecznie dużo dowodów,

0:04:13.173,0:04:17.412
żeby opowiedzieć historię[br]tej niezwykłej kobiety.