Ryzykowna polityka postępu

Globalne problemy jak terroryzm, nierówności społeczne czy polityczna niemoc nie są proste do rozwiązania. Nie oznacza to jednak, że należy zaprzestać prób. Dziennikarz Jonathan Tepperman twierdzi, że trzeba podjąć ryzyko. Podróżując po świecie, wypytywał światowych przywódców, jak poradzili sobie z problemami w swoich krajach. Odkrył zaskakująco pełne nadziei historie, które zmienił w trzy narzędzia do rozwiązywania globalnych problemów.

Popularne przekonanie
o dzisiejszych czasach

mówi o ogromnej recesji.

Nic dziwnego, biorąc pod uwagę
napływające zewsząd złe wiadomości,

od ISIS po nierówności społeczne,

polityczną niemoc, zmiany klimatu,

Brexit i tak dalej.

Choć może to zabrzmieć dziwnie,

to nie kupuję tego negatywnego podejścia,

i uważam, że wy też nie powinniście.

Nie chodzi o to, że nie widzę problemu.

Czytam te same wiadomości co wy.

Nie zgadzam się jedynie z wnioskami,
które większość ludzi z nich wyciąga,

mianowicie, że mamy przechlapane,

bo problemów tych nie da się rozwiązać,

a władze są bezsilne.

Dlaczego tak mówię?

Nie jestem optymistą z natury.

Jednak wieczne załamywanie rąk w mediach,

skupianie się się na problemach,
zamiast na rozwiązaniach,

zawsze mnie irytowało.

Dlatego parę lat temu podjąłem decyzję.

Jestem dziennikarzem.

Muszę zobaczyć, czy poradzę sobie lepiej,

jeżdżąc po świecie i pytając ludzi,

czy i w jaki sposób radzą sobie

z wielkimi wyzwaniami
politycznymi i ekonomicznymi.

To, co odkryłem, zszokowało mnie.

Okazuje się, że w praktyce
widać wiele zmian na lepsze,

często w najmniej spodziewanych miejscach.

Przekonałem się,
że wielkie globalne problemy

wcale nie muszą być nie do rozwiązania.

Nie mówię tylko
o rozwiązaniach teoretycznych,

ale o takich, które zostały wypróbowane

i zadziałały.

I dały nam wszystkim nadzieję.

Pokażę wam, o co mi chodzi,

opowiadając o tym, jak trzy kraje:

Kanada, Indonezja i Meksyk

pokonały problemy, wydawałoby się,
nie do rozwiązania.

Historie te są istotne,
bo pomagają dostrzec sposoby,

które i my możemy wykorzystać,
nie tylko w walce z tymi problemami,

ale również wieloma innymi.

Kiedy większość ludzi myśli
o dzisiejszej Kanadzie, mojej ojczyźnie,

jeśli w ogóle o niej myślą,

przychodzi im do głowy
mróz, nuda i uprzejmość.

Myślą, że mówimy ciągle "przepraszam"
ze śmiesznym akcentem.

To prawda.

(Śmiech)

Przepraszam.

(Śmiech)

Ale Kanada jest też istotna

ze względu na sukces z problemem,

z którym boryka się teraz wiele państw:

imigracją.

Kanada jest jedną
z najbardziej przyjaznych nacji,

nawet w porównaniu z innymi krajami
otwartymi na imigrantów.

Wskaźnik imigracji per capita
przerasta Francję czterokrotnie,

a procent naturalizowanych obywateli

jest dwa razy większy niż w Szwecji.

Kanada przyjęła w zeszłym roku

10 razy więcej uchodźców z Syrii

niż Stany Zjednoczone.

(Brawa)

A teraz przyjmujemy ich jeszcze więcej.

Jeśli spytać Kanadyjczyków,

z czego są najbardziej dumni jako naród,

umieszczą wielokulturowość,

słowo, które gdzie indziej
zwykle źle się kojarzy

na drugim miejscu,

nawet przed hokejem.

Hokejem!

(Śmiech)

W czasach, w których większość krajów

próbuje odgrodzić się od obcych murami,

Kanadyjczycy chcą przyjąć
ich jeszcze więcej.

Najciekawsze jest to,

że Kanada nie zawsze miała
takie podejście.

Do połowy lat 60. prowadzono
otwarcie rasistowską politykę imigracyjną.

Nazywało się to "Biała Kanada",

Domyślacie się, że nie chodziło
wyłącznie o śnieg.

Jak ta Kanada przemieniła się
w dzisiejszą Kanadę?

Wbrew temu, co twierdzi
moja mama w Ontario,

nie miało to nic wspólnego z cnotą.

Kanadyjczycy nie są z natury
lepsi niż inne nacje.

Prawdziwą przyczyną jest przywódca kraju,
wybrany w roku 1968,

Pierre Trudeau, ojciec obecnego premiera.

(Brawa)

Musicie wiedzieć, że pierwszy pan Trudeau

bardzo różnił się od wcześniejszych
przywódców kanadyjskich.

Był frankofonem

w kraju zdominowanym
przez angielskojęzyczną elitę.

Był intelektualistą. A nawet hipsterem.

Serio, uprawiał jogę.

spotykał się z Beatlesami.

(Śmiech)

Jak wszyscy hipsterzy
był czasami wkurzający.

Mimo to udało mu się przeprowadzić

jedną z najbardziej postępowych
reform w historii świata.

Jego pomysł składał się z dwóch części.

Pierwsza: Kanada odrzuciła starą,
rasistowską politykę imigracyjną

i zastąpiła ją zasadami
obojętnymi na kolor skóry,

skupioną zamiast tego na wykształceniu,
doświadczeniu i znajomości języka.

Dzięki temu nowo przybyli
mieli większe szanse

wnieść wkład w gospodarkę.

Druga: Trudeau stworzył
pierwszą na świecie

politykę wielokulturowości
promującą integrację

i różnorodność, jako kluczowy składnik
kanadyjskiej tożsamości.

Przez następne lata rząd w Ottawie
promował te postanowienia,

ale to właśnie zwykli ludzie

szybko zaczęli zauważać
ekonomiczne korzyści

polityki wielokulturowości wokół siebie.

Oba te wpływy

stworzyły dzisiejszą otwartą Kanadę.

Przejdźmy teraz do kolejnego kraju
i jeszcze trudniejszego problemu:

islamskiego ekstremizmu.

W 1998 roku Indonezyjczycy wyszli na ulice

i obalili wieloletniego dyktatora Suharto.

Był to niesamowity moment,

ale też przerażający.

Z 250-milionową populacją

Indonezja jest jednym z najludniejszych
krajów muzułmańskich na świecie.

Jest to kraj gorący,
ogromny, nieokiełznany,

składający się z 17 tysięcy wysp,

gdzie ludzie posługują się
blisko tysiącem języków.

Suharto był dyktatorem,

bardzo nieprzyjemnym,

jednak dosyć skutecznym.

Zawsze starał się rozdzielać
politykę od religii.

Eksperci bali się,
że bez jego ciężkiej ręki

kraj wybuchnie

albo religijni ekstremiści przejmą władzę

i przemienią Indonezję
w tropikalną wersję Iranu.

Na początku wyglądało,
że tak się może stać.

W pierwszych wolnych wyborach w 1999 roku

partie islamskie zdobyły 36% głosów.

Wyspy płonęły,

a zamieszki i terror
pochłaniały tysiące ofiar.

Od tego czasu jednak
Indonezja obrała zaskakujący kurs.

Choć obywatele zrobili się
bardziej religijni w sferze prywatnej

- widziałem więcej chust
niż jeszcze 10 lat temu -

to polityka państwa
ruszyła w przeciwnym kierunku.

Indonezja jest dzisiaj
całkiem porządną demokracją.

Partie islamskie traciły poparcie,

od 38% w 2004 roku

do 25% w 2014 roku.

Terroryzm występuje tam
teraz bardzo rzadko.

Choć paru Indonezyjczyków
dołączyło do ISIS,

liczby są bardzo małe.

Per capita są dużo mniejsze

niż w Belgii.

Zastanówcie się, czy jakiekolwiek inne
państwo większości muzułmańskiej

mogłoby powiedzieć to samo.

W 2014 roku pojechałem do Indonezji,
aby zapytać obecnego prezydenta,

spokojnego technokratę Joko Widodo:

"Dlaczego Indonezja rozwija się, gdy inne
państwa muzułmańskie obumierają?".

"Zrozumieliśmy" odpowiedział,

"że aby walczyć z ekstremizmem,
musimy najpierw zająć się nierównościami".

Indonezyjskie partie religijne,
jak ich odpowiedniki na całym świecie,

skupiały się na redukcji ubóstwa
i walce z korupcją.

To samo robił Joko i jego poprzednicy,

ubiegając tym samym ekstremistów.

Podjęli też walkę z terroryzmem,

ale demokraci, nauczyli się ważnej lekcji

podczas lat dyktatury,

mianowicie, że represje
tylko zwiększają ekstremizm.

Dlatego też podeszli do sprawy
w sposób bardzo delikatny.

Posługiwali się policją, a nie wojskiem.

Zatrzymywali podejrzanych
tylko z dowodami w ręku.

Przeprowadzali publiczne procesy.

Wysyłali do więźniów liberalnych imamów,

którzy mieli przekonać dżihadystów,
że terroryzm kłóci się z ich religią.

Wszystko to odpłaciło się z nawiązką,

tworząc państwo nie do pomyślenia
20 lat wcześniej.

Mam nadzieję, że mój optymizm

jest już bardziej zrozumiały.

Ani imigracja ani ekstremizm islamski
nie są problemami nie do pokonania.

Zapraszam teraz na wycieczkę

do ostatniego kraju - Meksyku.

Z trzech historii
ta najbardziej mnie zaskoczyła,

bo, jak pewnie wiecie,

kraj ten ma teraz wiele problemów.

A jednak parę lat temu,
w Meksyku udało się zrobić coś,

o czym wiele państw, od Francji
przez Indie do Stanów Zjednoczonych,

może tylko pomarzyć.

Zwalczono polityczny paraliż,
który ograniczał państwo od lat.

Aby zrozumieć jak,
przenieśmy się do roku 2000,

kiedy Meksyk został wreszcie demokracją.

Zamiast spożytkować nową wolność
w walce o reformy,

politycy walczyli między sobą.

Kongres stanął w martwym punkcie,
a problemy państwa,

narkotyki, ubóstwo,
przestępczość, korupcja,

wymknęły się spod kontroli.

Stan rzeczy był tak zły, że w 2008 roku

Pentagon ostrzegł
przed ryzykiem upadku Meksyku.

W 2012 roku Enrique Peña Nieto

został w jakiś sposób
wybrany na prezydenta.

Peña nie wzbudzał na początku
dużego zaufania.

Owszem, był przystojny,

ale pochodził ze skorumpowanej partii PRI,
rządzącej w Meksyku od lat,

i był znanym kobieciarzem.

Tak dalece wydawał się
chłopcem z ładną buźką,

że aż kobiety zaczęły nazywać go
"bombón" - cukiereczek

podczas kampanii wyborczej.

A jednak ten bombón
wkrótce zaskoczył wszystkich,

wypracowując kompromis

między trzema skłóconymi partiami,

którym udało się wspólnie,
przez kolejne 18 miesięcy

uchwalić obszerny zbiór reform.

Położyli kres duszącemu kraj monopolowi.

Dokonali liberalizacji przestarzałego
sektora energetycznego.

Zrestrukturyzowali szkolnictwo
i wiele, wiele innych.

Żeby docenić skalę tych osiągnięć,

wyobraźcie sobie Kongres USA uchwalający

reformę o imigracji,
finansach publicznych i bankach.

Dołóżcie do tego,
że robią to wszystko jednocześnie.

To właśnie udało się w Meksyku.

Niedawno spotkałem się z Peñą
i zapytałem, jak sobie z tym poradzili.

Prezydent obdarował mnie
swoim słynnym uśmiechem

(Śmiech)

i powiedział, że krótka odpowiedź brzmi
"compromiso" - kompromis.

Oczywiście wypytywałem o detale

i okazało się, że długa odpowiedź brzmi:

"kompromis, kompromis
i jeszcze raz kompromis".

Peña wiedział, że musi zacząć
od budowy zaufania,

więc zaczął rozmowy z opozycją
natychmiast po wyborach.

Żeby zabezpieczyć się
przed presją wpływowych grup,

spotkania odbywały się
potajemnie i w małym gronie.

Wielu uczestników powiedziało mi,
że właśnie dzięki intymnej atmosferze

i spożytej wspólnie tequili

udało się zbudować zaufanie.

Liczył się też fakt, że wszystkie decyzje
podejmowano jednogłośnie,

a Peña zgodził się nawet na uchwalenie
reform priorytetowych dla innych ugrupowań

przed własnymi.

Santiago Creel, senator opozycji,
powiedział mi:

"Nie mówię, że jestem wyjątkowy
ani że inni uczestnicy są wyjątkowi,

ale ta grupa, to było coś".

Chcecie dowód?

Peña został zaprzysiężony, pakt utrzymany,

a Meksyk poczynił postępy
po raz pierwszy od lat.

Bueno.

Widzimy już, jak tym trzem państwom

udało się rozwiązać
przytłaczające problemy.

Wspaniale, że im się udało, prawda?

Ale co nam z tego?

Podczas studiowania historii o sukcesach,

jak i paru innych np. Rwandy,
która stanęła na nogi po wojnie domowej,

albo Brazylii, której udało się
zredukować nierówności społeczne,

lub Korei Południowej,

której ekonomia rozwija się
najszybciej i najdłużej w historii,

zauważyłem kilka wspólnych cech.

Zanim je wymienię - zastrzeżenie.

Wiem, że każde państwo jest niepowtarzalne

i nie można oczekiwać, że to,
co zadziałało w jednym przypadku,

zadziała również w innym.

Rozwiązania takie nie są też wieczne.

Trzeba je dopasowywać
do zmiany okoliczności.

Jednak gdy rozłożymy te historie
na części pierwsze,

widać wspólne dla wszystkich narzędzia,

które mogą zadziałać
również w innych krajach,

zarządach

i w wielu innych kontekstach.

Po pierwsze, trzeba wykorzystywać
sytuacje ekstremalne.

We wszystkich przedstawionych historiach

rozwiązanie pojawiło się
w momencie śmiertelnego zagrożenia.

I nie był to przypadek.

Kiedy Trudeau obejmował urząd,
Kanada borykała się z dwoma problemami.

Po pierwsze,
wielki i słabo zaludniony kraj

potrzebował rąk do pracy,

ale napływ preferowanych
białych robotników z Europy zanikł,

gdy kontynent odbudował się
po II Wojnie Światowej.

Kolejnym problemem
była kanadyjska zimna wojna

między francusko-
i angielskojęzycznymi mieszkańcami.

która się wtedy zaostrzyła.

Quebec chciał się odłączyć,

Kanadyjczycy zabijali się
nawzajem przez politykę.

Każdy kraj ma swoje kryzysy.

To nic nadzwyczajnego.

Ale geniusz Trudeau
polegał na zrozumieniu,

że ten kryzys zlikwidował
dotychczasowe bariery.

Kanada musiała otworzyć się
na imigrację. Nie miała wyboru.

Musiała też przemyśleć swoją tożsamość.

Tu też nie było innej opcji.

To dało Trudeau niezwykle rzadką szansę

na wprowadzenie zmian.

Jak każdy bohater, był na tyle mądry,
aby ją wykorzystać.

Po drugie, siła tkwi w swobodzie myślenia.

Kolejna cecha ludzi odnoszących sukcesy
w rozwiązywaniu problemów

to pragmatyzm.

Nie zawahają się ukraść
najlepszych rozwiązań

ani nie pozwolą detalom,

takim jak partie, ideologie czy sentyment,
przeszkodzić w dążeniu do celu.

Demokraci indonezyjscy
sprytnie wykorzystali

wiele obietnic islamistów
we własnej kampanii.

Zaprosili nawet
paru radykałów do koalicji.

Przeraziło to wielu świeckich obywateli.

Jednak wymuszenie na radykałach
pomocy przy rządzeniu

szybko pomogło wykazać ich niedostatki

i wmieszać ich w śliskie kompromisy

i drobne upokorzenia,
które są częścią codziennej polityki.

Ich wizerunek ucierpiał tak bardzo,
że nie zdołali się pozbierać.

Po trzecie,

każdego trzeba zadowolić
od czasu do czasu.

Wspomniałem wcześniej, że kryzys daje
przywódcom ogromną swobodę.

To prawda, ale rozwiązywanie
problemów często wymaga nie tylko odwagi.

Ważna jest też powściągliwość,

zwłaszcza wtedy,
gdy najmniej by się chciało.

Kiedy Trudeau objął urząd,

z łatwością mógł postawić swój elektorat
na pierwszym miejscu,

w tym przypadku frankofonów.

Mógł zadowalać część obywateli
przez cały czas.

Peña mógł użyć władzy,
aby atakować opozycję,

co było tradycją w Meksyku.

Zamiast tego postanowił
zdobyć zaufanie przeciwników,

zmuszając własną partię do kompromisów.

Trudeau zmusił ludzi
do myślenia jak wspólnota

i uznania wielokulturowości,
a nie języka czy koloru skóry

za podstawę kanadyjskości.

Nikt nie dostał wszystkiego,

ale każdy dostał wystarczająco dużo,
by zaakceptować taki układ.

Pewnie myślicie sobie:

"Dobra Tepperman,

jeśli jest tak, jak mówisz,
i rozwiązania faktycznie istnieją,

to dlaczego więcej krajów
z nich nie korzysta?".

Nie chodzi tu o specjalne moce.

Przywódcy, o których dziś mówiłem
nie są superbohaterami.

Nie osiągnęli niczego w pojedynkę

i sami mieli wiele wad.

Pierwszemu demokratycznemu
prezydentowi Indonezji

Abdurrahman'owi Wahid'owi,

tak bardzo brakowało charyzmy,

że pewnego razu usnął

podczas własnego przemówienia.

(Śmiech)

Nie żartuję.

Czyli prawdziwą przeszkodą
nie są ani zdolności

ani okoliczności.

To coś dużo prostszego.

Wielkie zmiany wymagają
podjęcia wielkiego ryzyka,

a zrobienie tego jest przerażające.

Pokonanie strachu wymaga odwagi,

a jak wiecie,

odważni politycy są rzadkością.

Ale nie oznacza to, że my, jako wyborcy

nie możemy wymagać odwagi
od swoich przywódców.

Dlatego przecież ich wybieramy.

Widząc dzisiejszą sytuację na świecie,
nie mamy innego wyjścia.

Rozwiązania naszych problemów istnieją.

Teraz tylko od nas zależy wybranie

więcej takich kobiet i mężczyzn,

którym starczy odwagi, by je znaleźć

lub ukraść

i wprowadzić w życie.

Dziękuję.

(Brawa)