Jon Ronson: Psikopatlık testine tuhaf cevaplar

Deliyle akıllıyı ayıran keskin bir çizgi var mı? Tüyleri diken diken eden sunumunda The Psychopath Test kitabının yazarı Jon Ronson ikisi arasındaki gri bölgeleri aydınlatıyor. (Canlı ses düzenlemesi: Julian Treasure, animasyon: Evan Grant)

Hikayem şöyle başlıyor: Bir arkadaşımın evindeydim,

kitaplığında zihinsel rahatsızlıkları içeren

DSM kitapçığı vardı.

Bu, bilinen tüm zihinsel rahatsızlıkları listeler.

50'lerde oldukça inceydi,

gittikçe büyüdü, büyüdü, büyüdü

ve şimdi 886 sayfa kalınlığında.

374 zihinsel rahatsızlığı içeriyor.

Benim bir zihinsel rahatsızlığım olup olmadığını düşünerek

sayfalarını kurcalarken,

12 tane rahatsızlığım olduğu ortaya çıktı.

(Gülüşmeler)

Öncelikle

genel kaygı bozukluğum var.

Kabus bozukluğum var,

eğer sürekli başarısız olduğunuz veya başarısızlıkla damgalandığınız

rüyalar görüyorsanız bu bozukluğunuz oluyor,

benim bütün rüyalarımda insanlar beni yolda takip edip

"Başarısızsın." diyorlar.

(Gülüşmeler)

Ebeveyn-çocuk ilişkisi sorunlarım var,

bunun için ebeveynlerimi suçluyorum.

(Gülüşmeler)

Şaka yapıyorum, şaka.

Şaka yapıyorum.

Ayrıca hasta rolü yapıyorum.

Bence hem hasta rolü yapmanın

hem de genel kaygı bozukluğunun aynı anda görülme sıklığı az olmalı,

çünkü hasta rolü yapmak beni kaygılandırıyor.

Her neyse, bu kitabı karıştıyordum

ve sandığımdan daha deli olup olmadığımı düşünüyordum,

belki de bu konuda eğitimli değilseniz bir zihinsel bozukluğunuz olduğunu

kendinizin teşhis etmesi pek iyi bir fikir değildir

ya da psikiatri mesleğinin normal insan davranışlarını

zihinsel bozukluk olarak etiketlemek gibi enteresan bir zevki var.

Bunlardan hangisinin doğru olduğunu bilmiyordum,

ama bunu ilginç buldum.

Psikiatriyi eleştiren birisiyle görüşüp

onun görüşlerini almalıyım diye düşündüm.

Bunun sonucunda Scientoloji tarikatından kişilerle öğle yemeği yedim.

Scientoloji'nin gördüğü yerde

psikiatriyi yok etme çabasındaki takımını yöneten

Brian adında birisiyle tanıştım.

Kendilerine CCHR diyorlar.

Ona "Psikiatrinin güvenilemez bir yarım bilim olduğunu

kanıtlayabilir misin?" diye sordum.

"Evet, sana kanıtlayabilirim." dedi.

"Nasıl?" dedim.

"Seni Tony'yle tanıştıracağım." dedi.

"Tony kim?"

"Tony Broadmoor'da."

Broadmoor, Broadmoor Hastanesi.

Eskiden Broadmoor Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi olarak bilinirdi.

Seri katilleri ve kendine hakim olamayanları

oraya gönderirlerdi.

"Tony ne yaptı?" dedim.

"Neredeyse hiçbir şey.

Birisini dövdü ya da öyle bir şeyler

ve hapisten deli rolü yaparak kurtulmak istedi.

Ama o kadar iyi yaptı ki, şimdi Broadmoor'da kaldı

ve kimse onun deli olmadığına inanmıyor.

Tony'yle tanışmak için seni Broadmoor'a sokmayı denememizi ister misin?" dedi.

Ben de "Evet, lütfen." dedim.

Broadcmoor'a giden trene bindim.

Kemptoon Park civarında kontrolsüz olarak

esnemeye başladım, köpekler de kaygılandıklarında

kontrolsüz olarak esnerlermiş.

Broadmoor'a vardık.

Bir sürü kapıdan geçtim

ve sağlık merkezine ulaştım,

hastalarla burada buluşabilirsiniz.

Devasa bir Hampton Inn'e benziyor.

Her yer şeftali ağacı, cam ağacı ve rahatlatan renklerde.

Tek cırtlak renkler, panik düğmelerinin kırmızısı.

Hastalar gelmeye başladılar.

Oldukça kilolulardı ve eşofman giyiyorlardı

ve oldukça sakin görünüyorlardı.

Scientoji üyesi Brian bana

"Onlara ilaç verilmiş." diye fısıldadı.

Bu, Scientoloji'ye göre dünyadaki en kötü şey,

benceyse fena bir fikir değil.

(Gülüşmeler)

Brian "İşte Tony" dedi.

Bir adam içeriye giriyordu.

Kilolu değildi, tersine oldukça iyi gözüküyordu.

Eşofman giymiyordu,

ince çizgili bir takım elbise giyiyordu.

Çırak programındaki birisi gibi

kollarını uzatmıştı.

Sanki bana akıl sağlığının yerinde olduğunu gösteren

bir kıyafet giymeye çabalamış gibi bir hali vardı.

Oturdu.

Ona "Buraya gelmek için deli rolü mü yaptın?" diye sordum.

"Evet, evet, 17 yaşındayken birini dövdüm.

Hapiste duruşmamı beklerken

hücre arkadaşım

'Ne yapman gerekiyor, biliyor musun?

Deli numarası yap.

Onlara deli olduğunu söyle. Yumuşak hastaneye yollanırsın.

Hemşireler sana pizza getirir.

Kendi Playstation'ın olur.'" dedi.

"Bunu nasıl yaptın?" dedim.

"Hapishane psikiatristini görmek istediğimi söyledim.

'Crash' adında bir film izlemiştim,

filmde insanlar arabaları duvara çarpmaktan haz alıyorlardı.

Psikiatriste,

'Arabaları duvara çarpmaktan haz alıyorum.' dedim.".

Ben "Başka?" dedim.

O da "Psikiatriste

kadınları olurken izlemek istediğimi,

bunun beni normal hissettirdiğini söyledim." dedi.

Ben "Bunu nereden duydun?" dedim.

O da "Ted Bundy'nin hapishane

kütüphanesindeki biyografisinden." dedi.

Her neyse, deli taklidini çok iyi yaptığını söyledi.

Onu yumuşak bir hastaneye değil

Broadmoor'a yollamışlar.

Oraya gelir gelmez

şöyle bir bakıp psikiatristi görmek istemiş

ve ona "Ortada çok önemli bir yanlış anlaşılma var.

Ben, zihinsel olarak hasta değilim." demiş.

"Ne zamandır buradasın?" diye sordum.

"Suçum için hapiste yatsaydım,

beş yıl alacaktım.

12 yıldır Broadmoor'dayım." dedi.

Tony, insanları akıl sağlığının yerinde olduğuna inandırmanın

yerinde olmadığına inandırmaktan çok daha zor olduğunu söyledi.

"Normal gözükmenin en iyi yolunun

insanlarla futbol veya televizyondakiler gibi normal şeyler

hakkında normal olarak konuşmak olduğunu düşündüm." dedi.

New Scientist dergisine üye oldum

ve son günlerde Amerikan ordusunun yaban arılarını

patlayıcıları koklamak için eğittiği hakkında bir makale vardı.

Hemşireye

'Amerikan ordusunun patlayıcıları koklamak için

yaban arılarını eğittiğini biliyor muydun?' dedim.

Benim için alınan tıp notlarını okuduğumda

oraya:

'Arıların patlayıcıları koklayabildiğini düşünüyor.' yazdıklarını gördüm.

Bilirsin, akıl sağlığım hakkında

sözlü olmayan ipuçları arıyorlar.

Ama akıl sağlığı yerinde olarak nasıl oturabilirsin?

Akıl sağlığı yerinde olarak nasıl bacak bacak üstüne atarsın?

İmkansız" dedi.

Tony bana bunu söylediğinde,

kendi kendime "Gazeteci gibi oturuyor muyum?

Gazeteci gibi bacak bacak üstüne atıyor muyum?"

Şöyle devam etti "Bir yanımda birisini boğmuş biri,

diğer yanımda da tecavüzcü oturuyor.

Onlardan korktuğum için de odamdan pek çıkmıyorum.

Onlar da bunu akıl sağlığımın yerinde olmadığı belirtisi olarak algılıyorlar.

Bunu, araya mesafe koyduğum ve kendimi üstün gördüğüm olarak değerlendiriyorlar."

Yani seri katillerle takılmak istememeyi

sadece Broadmoor'da bir delilik belirtisi olarak değerlendirirler.

Sonuç olarak, bana gayet normal gözükmüştü -- ama ben ne bilirim ki?

Eve döndüğümde onun klinisyeni Anthony Maden'e e-posta attım

ve "Hikayesi ne?" dedim.

Şöyle cevapladı: "Evet. Tony'nin hapishaneden kaçmak için delilik numarası yaptığının farkındayız,

en başından, halisülasyonları oldukça klişeydi

ve Broadmoor'a geldiğinde yok oldular.

Ama, onu değerlendirdik

ve bir psikopat olduğuna karar verdik.

Aslında, deli numarası yapmak

tam da bir psikopatın yapacağı cinsten bir kurnazlık ve manipülasyon davranışı.

Belirtiler listesinde: kurnaz ve manipülatif.

Beyninin olması gibi çalışmadığı numarası yapmak

beynin olması gibi çalışmadığı anlamına geliyor.

Diğer uzmanlarla görüştüm

ve çizgili takım elbise -- tipik psikopat dediler.

Belirtiler listesinde birinci ve ikinci belirtileri karşılıyor --

üstünkörülük, yüzeysel çekicilik ve kendini üstün görme.

Ben de "Nasıl yani, diğer hastalarla bir arada olmak istemedi mi?" dedim.

Tipik psikopat -- kendini üstün gördüğü ve empati yoksunu olduğunu gösteriyor.

Tony ile ilgili normal gözüken her şey

aslında, klinisyenine göre

bu yeni biçimde deli olduğunun kanıtıydı.

Psikopattı.

Ve klinisyeni bana

"Psikopatlar hakkında daha çok şey öğrenmek istiyorsan,

psikopat belirtileri listesini hazırlayan Robert Hare'in

psikopatları tanıma kursuna gidebilirsin." dedi.

Ben de gittim.

Bir psikopatları tanıma kursuna gittim

ve artık sertifikam var

ve artık yeterli bir

psikopat tanıyıcısı olduğumu söyleyebilirim.

İstatistiklere göre

Her yüz kişiden biri bir psikopat.

bu odada 1500 kişi var.

Aranızdan 15'i psikopat.

Ancak bu sayı CEO ve iş liderleri arasında

yüzde 4'e çıkıyor.

Onun için bu odada yaklaşık 30-40

psikopat olsa gerek.

Akşama katliam çıkabilir.

(Gülüşmeler) (Güler)

Hare'e göre bunun nedeni en acımasız kapitalizm

psikopatça davranışları ödüllendiriyor:

empati yoksunluğu, yüzeysellik,

kurnazlık, manipülatif olma.

Aslında kapitalizm, en acımasız formunda

psikopatlığın fiziksel bir manifestosu.

Hepimizi etkilyen

bir psikopatlık biçimi.

Hare bana şöyle dedi: "Broadmoor'daki

deli numarası yapmış ya da yapmamış adamı unut.

Kimin umurunda? Bu büyük bir haber değil.

Büyük haber, kurumsal psikopatlık.

Gidip kurumsal birkaç psikopatla röportaj yap."

Bunu denedim. Enron çalışanlarına yazdım

ve "gelip psikopat olup olmadığınızı anlamak için

sizinle hapishanede röportaj yapabilir miyim?" dedim.

Cevap vermediler.

Sonra taktik değiştirdim.

1990'larda mallara el koyan

"Elektrikli testere" Al Dunlap'a e-posta attım.

Batmakta olan şirketleri alıp işgücünün yüzde otuzunu işten çıkarırdı

ve Amerikan kasabalarını hayalet kasabalara çevirirdi.

Ona e-posta attım ve

"Sizi özel yapan ve avcı ruha sahip olmanıza

ve korkusuz olmanıza neden olan bir beyin anormalliğine

sahip olduğunuzu düşünüyorum.

Bu özel beyin anormalliğinizle ilgili

sizinle röportaj yapabilir miyim?" dedim.

"Gel." dedi.

Al Dunlap'ın Florida'daki avcı hayvanlarla dolu

büyük malikanesine gittim.

Aslanlar ve kaplanlar vardı.

Beni bahçeden geçirdi.

Şahinler ve kartallar vardı.

"Orada köpekbaliklari var." diyordu.

Bunu daha yumuşak bir tonda söylüyordu.

"Daha fazla köpekbaliği ve kaplanlar var."

Narnia gibiydi.

(Gülüşmeler)

Sonra mutfağına gittik.

Al Dunlap batmakta olan şirketlerini başına gelirdi ve

işgücünün yüzde 30'unu salardı.

Sıklıkla da insanları şaka yaparak kovardı.

Örneğin, onun hakkındaki ünlü bir hikayeye göre,

birisi ona gelip "Yeni bir araba aldım." dedi.

O da "Yeni bir araban olabilir,

ama neyin olmadığını söyleyeyim: işin yok." dedi.

Mutfağında -- orada eşi Jud'yle ve koruması Sean'la

duruyordu -- ben de "E-postamda seni özel yapan bir beyin anormalliğine sahip

olduğunu söylemiştim, hatırlıyor musun?" dedim.

"Evet, bu harika bir teori.

Star Trek gibi. Daha önce hiç kimsenin gitmediği bir yere gidiyorsun." dedi.

Ben de "Bazı psikologlara göre

bu seni ..." (Geveler)

(Gülüşmeler)

"Ne?" dedi.

Ben de "Psikopat yapıyor" dedim.

"Cebimde psikopatlık belirtilerinin listesi var.

Seninle onların üzerinden geçebilir miyiz?" dedim.

Kendine rağmen ilgilenmişti

ve "Tamam, devam et." dedi.

Ben de "Kendini diğer insanlardan üstün görmek." dedim.

Şunu söylemeliyim ki bunu reddetmek onun için çok zor olurdu

çünkü kendisinin yağlı boyadan devasa bir resminin altında duruyordu.

(Gülüşmeler)

"Kendine inanmalısın" dedi.

"Manipülatif." dedim.

"Buna liderlik denir." dedi.

"Sığlık etkisi:

farklı duyguları hissetme yoksunluğu." dedim.

"Kim saçma sapan duygularının onu aşağı çekmesini ister ki?" dedi.

Psikopatlık belirti listesinin üzerinden geçiyordu

ve onu "Peynirimi Kim Aldı?"ya dönüştürdü. (ç.n. "Who Moved My Cheese? çok satan bir kitap.)

(Gülüşmeler)

Al Dunlap ile geçirdiğim gün, bana bir şeyler olduğunu fark ettim.

Bana normal gibi gözüken bir şeyler söylediğinde,

örneğin çocuk suçlarına hayır dedi.

West Point'e kabul edildiğini

ve West Point'e çocuk suçluların kabul edilmediğini söyledi.

Kısa süreli çok evliliğe hayır dedi.

Sadece iki kere evlenmişti.

İlk eşi boşanma belgelerinde

onu bir kere bıçakla tehdit ettiğini

ve insan etinin tadını hep merak ettiğini söylemişti.

Ama kötü evliliklerde, tartışmanın şiddetiyle insanlar aptalca şeyler söyleyebilirler.

İkinci evliliği 41 yıl sürmüştü.

Söylediği her psikopatça olmayan şeyde

kendi kendime, bunu kitabıma koymayacağım diye düşündüm.

Sonra da bir psikopat tanıyıcısı olmanın

beni bir psikopata dönüştürdüğünü gördüm.

Çünkü onu üzerinde psikopat yazan bir kutuya koymak istiyordum.

Onu en çılgın yönleriyle tanımlamak istiyordum.

Sonra, aman tanrım dedim. Son 20 yıldır bunu yapıyorum.

Bütün gazeteciler bunu yapıyorlar.

Elimizde not defterlerimiz dünyayı dolaşırız

ve mücevherleri ararız.

Bu mücevherler de her zaman

röportaj yaptığımız kişinin derinliklerinde olur.

Orta çağ din adamları gibi onları birbirine dikeriz.

Normal şeyleri de geride bırakırız.

Bu ülkede bazı zihinsel bozukluklar oldukça sık teşhis ediliyor.

Bipolar çocuklar -- dört yaşındaki çocuklara

bipolar teşhisi konuluyor,

neden? Öfke nöbetleri geçirdikleri için,

bu da bipolar belirtilerinde üst sıralarda.

Londra'ya geri döndüğümde, Tony beni aradı.

"Neden telefonlarıma cevap vermiyorsun?" dedi.

"Senin psikopat olduğunu söylüyorlar." dedim.

"Ben psikopat değilim.

Onların listesindeki maddelerden biri acımasızlık,

ama diğeri ise kurnazlık ve manipülasyon yapma.

Suçun için pişman olduğunu söylediğinde,

'Tipik psikopat davranışı,

pişman olmadığı halde, kurnazca pişmanım demek.'

Büyücülük yapıyorlar. Her şeyi ters yüz çeviriyorlar.

Duruşma zamanım yaklaşıyor.

Ona gelecek misin?" dedi.

Olur dedim.

Duruşmasına gittim.

Broadmoor'da 14 yıldan sonra, çıkmasına izin verdiler.

Yeniden suç işleme olasılığının ortalamadan yüksek olduğu anlamına gelen

listedeki belirtilerin çoğuna sahip diye

sınırsız olarak tutulmaması gerektiğine karar verdiler.

Gitmesine izin verdiler.

Koridorun dışında bana şöyle dedi:

"Biliyor musun Jon?

Herkes biraz psikopat.

Sen öylesin. Ben öyleyim. Şey, ben tabii ki öyleyim."

Ben "Şimdi ne yapacaksın?" dedim.

"Belçika'ya gideceğim,

orada hoşlandığım bir kadın var.

Ama o evli. O yüzden onu eşinden ayırmam gerekecek." dedi.

(Gülüşmeler)

Bu iki yıl önceydi

ve kitabım burada bitti.

20 aydır her şey yolunda gidiyordu.

Kötü bir şey olmadı.

Londra'nın dışında bir kızla yaşıyordu.

Scientoloji üyesi Brian'a göre

kaybettiği zamanı yerine koyuyordu, bu kulağa kötü geliyor,

ama ille de kötü olmak zorunda değil.

Ne yazık ki 20 ay sonra,

bir aylığına hapse girdi.

Bir bar kavgasına karıştı

ve bir aylığına hapse girdi.

Biliyorum bu kötü,

ama en azından bir ay hapis cezası alması,

kavganın o kadar da kötü olmadığını gösteriyor.

Daha sonra beni aradı.

Biliyor musunuz? Bence Tony'nin dışarıda olması doğru.

Bence insanları en çılgın halleriyle değerlendirmemelisiniz.

Tony, yarı-psikopat.

O gri bölgede ve gri bölgeleri sevmeyen bir dünyada yaşıyor.

Ama o gri bölgelerde karışıklığı bulabilirsiniz,

insanlığı

ve gerçeği.

Tony bana şöyle dedi:

"Jon, sana bir barda içki ısmarlayabilir miyim?

Benim için yaptıklarından dolayı sana teşekkür etmek istiyorum."

Gitmedim. Siz ne yapardınız?

Teşekkür ederim.

(Alkış)