Şehir bayrakları şimdiye kadar farkına varmadığınız belki de en kötü tasarlanmış şeydir

Roman Mars bayraklara takıntılı — ve bu konuşmayı izledikten sonra, siz de olabilirsiniz. Kentsel gururun bu hazır ve nazır sembolleri, sıklıkla oldukça berbatça tasarlanıyor. Ama böyle olmak zorunda değiller. Bayrakbilimi — bayrakların incelendiği bilim — hakkındaki bu şaşırtıcı ve eğlenceli konuşmada, Mars bayrak tasarlamanın beş temel kuralını açıklıyor ve neden hemen her konuda bu kurallara başvurulabileceğine inandığını anlatıyor.

Ne düşündüğünüzü biliyorum:

"Bu adam neden oturuyor ki?"

Oturuyorum çünkü burası bir radyo.

(Müzik)

Tasarım hakkında
radyo hikâyeleri anlatıyorum

ve tüm hikâye çeşitlerinin
raporunu tutuyorum:

binalar, diş fırçaları,

maskotlar, yol bulma, yazı biçimleri...

Görevim, insanların ilgilendikleri
tasarımla sıkı bağlar kurmalarını sağlamak

böylece tasarımın tüm şekillerine
önemsemeye başlayacaklar.

Tasarım niyetiyle dünyayı
aklınızda çözümlediğinizde

dünya büyülü bir hâl alıyor.

Bozuk şeylere odaklanmaktansa,

adı bilinmeyen tasarımcıların
hayatımızı daha iyi hâle getirebilmek için

ter döktüğü dahice
şeylere odaklanıyorsunuz.

Bu kesinlikle tasarımın tanımı:

hayatı daha iyi hâle getirmek

ve keyif vermek.

Çok az şey bana çok iyi tasarlanmış
bir bayraktan daha fazla keyif verebilir.

(Kahkahalar) (Alkış)

Evet!

Bayrağınızın 50. yıl dönümü
kutlu olsun, Kanada.

Çok güzel, tam bir klasik.
Buna bayılıyorum.

Bayraklara bir nevi takıntılıyım.

Bazen bayraklar konusunu açıyorum,

ve insanlar "Bayraklar umrumda değil."
diyor

ve daha sonra bayraklar hakkında
konuşuyoruz, inanın bana,

insanların %100'ü bayraklara
ilgi duyar.

Bayraklarda, duygularımıza
hitap eden bir şeyler var.

Ailem, bu yıl Noel hediyelerimi

bayraklara sararak verdi,

hem de İskoçya bayrağından bir

hediye torbasıyla.

Fotoğrafı internete koydum
ve gerçekten

birkaç dakika içinde
birisi bir yorum bıraktı ve dedi ki,

"O İskoçya bayrağını al, münâsip
bir yerine sok." (Kahkaha)

Gördünüz mü? İnsanlar bayraklarla
ilgileniyor.

Bu işler böyle yürür.

Bayraklar hakkında sevdiğim şey,

bir defa bayrakların tasarımını, yâni

iyi bir bayrağın nelerden,
kötü bir bayrağın nelerden

oluştuğunu anladığınızda, hemen
her şeyin tasarımını anlayabiliyorsunuz.

Şimdi burada yapacağım şey şu,

radyo programımın yazılımını
tıklatarak açtım,

"%99 Invisible" ve sahnede tekrar
canlandıracağım,

şu düğmeye bastığımda --

Ses: Sesin S'si

Roman Mars: bir ses çıkaracak

ve her ses duyuşunuzda,

insan sesi ya da
kısa müzik de olur fark etmez,

sebebi benim düğmeye basışım.

Ses: Ssssses.

RM: Pekala, oldu mu? Başlıyoruz o zaman.

Üç, iki.

%99 Invisible. Ben Roman Mars.

Anlatıcı: Bayrak tasarımının beş
temel esası.

RM: Kuzey Amerika Bayrakbilimi
Topluluğu'na göre.

Bayrakbilimi.

Ted Kaye: Bayrakbilimi,
bayrakları inceleyen bilimdir.

RM: İçerisindeki fazladan "lol" sesi
(vexillology) kulağa garip geliyor.

Anlatıcı: Birinci kural,
bayrağı basit tutun.

Bayrak o kadar basit olmalı ki
bir çocuk ezbere çizebilmeli.

RM: 2005'te, Şikago'ya taşınmadan önce,

şehirlerinde onlara özgü bayrakları
olduğunu bilmiyordum.

TK: Çoğu büyük şehrin bir bayrağı var.

RM: Bunu bilmiyordum.
Bu arada, bu Ted Kaye.

TK: Merhaba.
RM: O bir bayrak uzmanı.

Gerçekten harika birisi.

TK: Ben, Ted Kaye. Bayraklar üzerine
bilimsel bir yayını düzenledim

ve şimdi Portland Bayrak Derneği
ve Kuzey Amerikan Bayrakbilimi Derneği

ile çalışıyorum.

RM: Ted, kelimenin tam anlamıyla
bayrak tasarımının kitabını yazdı.

Anlatıcı: "İyi Bayrak, Kötü Bayrak."

RM: Aslında kitapçık diyelim.
16 sayfa falan.

TK: Evet, adı "İyi Bayrak, Kötü Bayrak:

Harika Bir Bayrak Nasıl Tasarlanır?"

RM: Şikago'da keşfettiğim ilk

şehir bayrağı çok nadir:

beyaz zemin, iki mavi yatay şerit,

ve ortada dört tane altı köşeli
kırmızı yıldız.

Anlatıcı: İkinci kural:
anlamlı simgeler kullanın.

TK: Mavi şeritler suyu, nehri ve gölü
temsil eder.

Anlatıcı: Bayraktaki imgeler, renkler
ya da şekiller

temsil ettiği şeyle alakalı olmalıdır.

TK: Kırmızı yıldızlar, Şikago târihindeki
önemli olayları temsil eder.

RM: Adlarıyla, Şikago'nun yeni bölümündeki
Dearborn Hisarı,

Büyük Şikago Yangını,

White City Lunaparkı sâyesinde
herkesin hatırladığı

Dünya Kolomb Sergisi,

ve kimsenin hiç hatırlamadığı

Gelişim Yüzyılı Sergisi.

Anlatıcı: Üçüncü kural,
iki ya da üç temel renk kullanın.

TK: Renkler konusundaki temel kural

standart renklerden iki ya da üç
renk kullanmaktır:

kırmızı, beyaz, mavi,
yeşil, sarı ve siyah.

RM: Şikago bayrağının tasarımında

tüm şehrin ortaklığı vardır.

Bayrak her yerde,

belediyeye ait her binada
dalgalanıyor.

Whet Moser: Çalıştığım yere yakın
blokların hepsinde muhtelemelen

en az bir tane bir çeşit Şikago
bayrağı araç-gereçleri satan dükkân var.

RM: Şikago dergisinden Whet Moser.

WM: Bugün, sadece örnek veriyorum,
saçımı kestirmeye gittim

ve berberin koltuğuna oturduğumda

berberin tüm aletlerini içinde sakladığı

kutuda ve aynaya baktığımda arkamdaki
duvarda bir Şikago bayrağı gördüm.

Çıktığımda, yanımdan çantasında Şikago
bayrağı rozeti olan bir adam geçti

RM: Bayrak esnekçe ve
çeşitlice uygulanabilir.

Bilhassa altı köşeli yıldızlar,
onlar her türlü mekandalar.

WM: Geçen gün aldığım kahvede

bir Şikago yıldızı vardı.

RM: Bu Şikago'nun gururunun
ayırt edici simgesi.

TK: Şikago'da bir polis ya da itfaiyeci
öldüğünde,

sıklıkla, tabutundaki bayrak ABD
bayrağı değildir.

Şikago bayrağı olabilir.

İşte böyle, bayrak en derinden
Şikago'nun kentsel imgesi hâline geldi.

RM: İnsanların bayrağı sevmelerinin sebebi
sadece Şikago'yu sevmeleri değil.

Bence insanlar daha çok
bayrağı çok havalı olduğu

için Şikago'yu seviyor.

TK: Harika simgeleşme ve kentsel gurur
arasında olumlu bir geri-bildirim döngüsü.

RM: Evet. 2008'de San Francisco'ya
geri döndüğümde,

bu bayrağı araştırdım

çünkü orada yaşadığım sekiz yıl içinde

onu hiç görmemiştim.

Onu buldum, ama bunu söylemekten
üzüntü duyuyorum ki

bayrak hüzün verici bir şekilde yetersiz.

(Kahkaha)

Biliyorum.

Bu benim de canımı yakıyor.

(Kahkaha)

TK: Pekâlâ, en baştan başlayalım.

Anlatıcı: Birinci kural, bayrağı
basit tutun.

TK: Basit tutmak.

Anlatıcı: Bayrak o kadar basit olmalı ki
bir çocuk onu ezberden çizebilmeli.

TK: Bu nisbeten karmaşık bir bayrak.

RM: Pekâlâ, işte başlıyoruz. Tamam.

San Francisco bayrağının temel bileşeni,
1850'lerdeki yıkıcı yangınlardan sonra

şehrin küllerinden doğmasını simgeleyen

Anka Kuşu'dur.

TK: San Francisco için güçlü bir simge.

RM: Ama hâlâ Anka Kuşu'nu
tam olarak anlayamadım.

Tasarım açısından bakarsak,
aynı anda hem çok yavan

hem de çok ayrıntılı,

böyle bir amacınız vardıysa

başaramamışsınız

ve uzaktan bakıldığında kötü görünüyor,

fakat derin anlamının olması
artı bir yön katıyor.

Anka Kuşu'nun arkasında,
artalan çoğunlukla beyaz

ve sonrasında ise çevresinde
azımsanmayacak altın bir kenar var.

TK: Ki bu çok çekici bir tasarım elementi.

RM: Bence sorun yok. Ama --
(Kahkaha) --

işte burada bayrak tasarımının
büyük hayır-olamazları devreye giriyor.

Anlatıcı: Dördüncü kural,
yazı ya da mühür yok.

Asla hiçbir türde
yazı kullanmayın.

RM: Anka'nın altında,
şeritte bir ilke yazılı

anlamı:
"Barışta altın, savaşta demir,"

ayrıca -- asıl meselemiz tam da şu --

alt kısımda boydan boya
San Francisco yazıyor.

TK: Temsil ettiğiniz şeyin adını bayrağa

yazma gereksiniminiz varsa,

simgeleştirmeniz anlamsızdır.

(Kahkaha)
(Alkış)

RM: ABD bayrağında boydan boya
"ABD" yazmıyor.

Hatta, ülke bayrakları
uslu durmaya meyilliler.

Tıpkı önünde şapka çıkartılacak
Güney Afrika, Türkiye, İsrail,

Somali, Japonya ve Gambiya gibi.

Burada gerçekten harika ülke
bayraklarından bir demet var,

fakat onlar iyi tasarımın kurallarına
uyuyorlar, çünkü büyük oynuyorlar.

Uluslararası sahnedeler.

Ama şehir, eyalet ya da bölge bayrakları

bambaşka bir olay.

(Kahkaha)

Kötü bayrakların musibeti var

ve durdurulmaları gerekiyor.

(Kahkaha)
(Alkış)

Doğruluk ve cesaret budur.

İlk adım,

bir sorunumuz olduğunu kabul etmektir.

Birçok insan, iyi bir tasarımın

sadece zevk meselesi olduğunu
düşünmeye meyillidir,

ve çok dürüstçe söylüyorum ki
bazen bu doğru olabilir aslında,

ama bazen de değil, değil mi?

NAVA' nın bayrak tasarım kurallarının
tam listesi şöyle.

Anlatıcı: Bayrak tasarımının
beş temel kuralı.

Birinci kural.
TK: Basit tutun.

Anlatıcı: İkinci kural.
TK: Anlamlı simgeler kullanın.

Anlatıcı: Üçüncü kural.
TK: İki ya da üç temel renk kullanın.

Anlatıcı: Dördüncü kural.
TK: Yazı ya da mühür yok.

Anlatıcı: Asla hiçbir yazı kullanmayın.
TK: Çünkü uzaktan okuyamazsınız.

Anlatıcı: Beşinci kural.
TK: Ayırt edilebilir olun.

RM: Bütün en iyi bayraklar bu kurallara
bağlı kalmışlardır.

Önceden dediğim gibi, çoğu ülkenin
bayrağında sorun yok.

Ama mesele şu:

Bu kuralları herhangi bir
tasarımcıya gösterseniz,

bu kurallar --
basitlik, derin anlamlılık,

az renkli olma ya da renkler
konusunda dikkâtli olma,

özgünlük, okunamaz bir yazının olmaması --

tüm bu kurallar onları da ilgilendirir.

Ama ne yazık ki, ABD şehir bayraklarında
uygun tasarlama kurallarına

çok nadir başvuruluyor.

Dördüncü madde sanırım bizim
en büyük sorunumuz.

İsimlerimizi bayraklarımıza

yazmaktan kendimizi alamıyoruz

ya da belediyelere ait üstlerinde
küçük yazılar olan ufak mühürleri.

Belediye mühürlerinin olayı şu:

Onlar, onları okuyabileceğiniz

kâğıt parçalarının üzerinde
olmak için tasarlandı;

30 metre ötede, rüzgârda dalgalanan
bayrakların üzerinde olmak için değil.

Tekrar bir yığın bayrağımız var.

Bayrakbilimciler buna
ÇM diyor:

Çarşaf Mühürleri
(Kahkaha)

ve eğer hangi şehrin olduklarını
söyleyemiyorsanız,

evet, bu kesinlikle sorun budur,

görüldüğü üzere, Anaheim hariç.

Onu düzelttiler.
(Kahkaha)

Birleşik Devletler'de
bu bayraklar her yerde.

Belediye mühürlerinin Avrupalı dengi

hanedan armasıdır

ve işleri doğru yapmak için
ders alacağımız yer burası.

Bu Amsterdam'ın hanedan arması.

Bu şehir, Birleşik Devletler'den
bir şehir olsa,

muhtemelen bayrak şöyle bir şey olur.

Yâni, işte.
(Kahkaha)

Ama onun yerine, Amsterdam bayrağı

böyle görünüyor.

Düz bir artalana koca hanedanın armasını

koyup altına da "Amsterdam" yazmaktansa,

armalı kalkanın temel öğelerini almışlar

ve onu dünyanın en haşin
bayrağına dönüştürmüşler.

(Kahkaha)
(Alkış)

Ve bu kadar haşin olduğu için

bu bayraklar ve çarpılar
Amsterdam'ın her yerinde,

tıpkı Şikago'da olduğu gibi
kullanılırlar.

Çarşaf Mühürler'den olan bayraklar
benim için özellikle acı verici ve

rahatsız edici olsa da

hiçbir şey sizi bayrakbilimi
tarihinin en büyük

hüsranlarından birini görmeye
daha fazla hazırlayamaz.

Hazır mısınız?

Wisconsin eyâletindeki
Milwaukee'nin bayrağı.

(Kahkaha)

Hani ayırt edilebilir durumda şimdi,

haklarını yemeyeceğim.

Steve Kodis: 1955'te kabul edildi.

RM: Şehirde bir yarışma yapıldı

ve çeşit çeşit tasarımda bir sürü öneriyi

bir araya topladılar.

SK: Fred Steffan adında
bir belediye meclisi üyesi

şimdiki Milwaukee
bayrağını yaratabilmek için

tüm önerileri kabaca bir araya topladı.

RM: Bu bir bulaşık teknesinin bayrağı.

Burada sanayiyi temsil eden
kocaman bir dişli var,

limanı temsil eden bir gemi var,

ve kocaman bir buğday sapı

mayalama sanayisine hürmetini sunuyor.

Tam bir karmaşa

ve Steve Kodis, Milwaukee'den bir
grafik tasarımcı, bunu değiştirmek istedi.

SK: Bu gerçekten berbat.

Şehir adına atılmış yanlış bir adım,

en kibar hâliyle söylersek.

RM: Ama Milwaukee bayrağını
listede en yukarı taşıyıp,

neredeyse kendisiyle dalga geçilme
noktasına getiren şey

Milwaukee alayının İç Savaş'ta kullandığı
bayrağın resminin bulunması.

SK: Bu durum da, bayrağı
daha da saçma hâle büründüren

son nokta oluyor,

bayrağın içinde başka bir bayrak
tasarımı bulunuyor.

RM: Başka bir bayrak. Evet. Evet.
(Kahkaha)

Evet.

(Müzik)

Milwaukee şahane bir şehir.

Orada bulundum. Çok sevdim.

Yine de bayrağın
en hüzünlü tarafı,

burada iki büyük yeni tasarım
yarışmasının yapılmış olması.

En sonuncusu 2001'de yapıldı.

Yüz beş adet katılımcı kaydedildi.

TK: Ama sonunda,
Milwaukee Sanat Heyeti üyeleri,

yeni önerilerin hiçbirinin şehrin üstünde
dalgalanmaya değmeyeceğine karar verdiler.

RM: Şu şeyi değiştiremediler! (Kahkaha)

Bu durum, iyi tasarımın ve demokrasinin

bir arada olamayacağını

düşündürecek kadar cesaret kırıcı.

Ama Steve Kotas, Milwaukee bayrağını

tasarlamayı bir kez daha deneyecek.

SK: Milwaukee'nin harika bir
şehir olduğuna inanıyorum.

Her harika şehir,
harika bir bayrağı hak eder.

RM: Steve henüz tasarımını
açıklamaya hazır değil.

Bayrakları tasarımı önermenin
gereklerinden biri de

insanların kabulünü
görmek zorunda olmanızdır

sonrasında
tasarımınızı açıklarsınız.

Ama püf noktası şu:

Eğer harika bir bayrak,
haşin bir bayrak tasarlamak istiyorsanız,

tıpkı Şikago ya da D.C.'nin harika
bayrakları gibi,

bir kâğıt parçasına iki buçuğa dört
santimetrelik dikdörtgen çizerek başlayın.

Tasarımınız bu küçüklükteki
dikdörtgenin içine sığmalı.

Sebebi şu:

TK: Bire bir buçuk metre
boyutlarındaki bir bayrak,

30 metre ilerideki bir direkte

gözünüze neredeyse

iki buçuğa dört
santimetrelik dikdörtgenin

40 santimetre uzaktan
görüneceği biçimde görünür.

Kendinizi bu sınırlamalarda tuttuğunuzda,

tasarımın ne kadar ilgi çekici ve basit
olabildiğini görüp şaşıracaksınız.

RM: Bu arada, San Francisco'ya
geri dönelim.

Yapabileceğimiz herhangi
bir şey var mı?

TK: Şunu söylemek isterim ki
her kötü bayrağın içinde

dışarı çıkmaya çalışan bir iyi bayrak
vardır. (Kahkaha)

San Francisco'nun bayrağını
iyi bayrak yapmanın yolu

yazılı ilkeyi silmektir,

çünkü yazıyı uzaktan okuyamazsınız.

İsmi silin

ve kenarlar daha belirginleştirilebilir

böylece bayrağın bir parçası hâline gelir.

Ben olsam basitçe Anka'yı alır

ve onu bayrağın ortasında
kocaman bir öğe hâline getiririm.

RM: Ama şu anki Anka
gitmek zorunda.

TK: Anka'yı basitleştirir
ya da tarz katarım.

Alevlerden fırlayan,

büyük, geniş kanatlı bir kuş çizerim.

Alevleri vurgularım.

RM: Bu San Francisco bayrağı
Frank Chimero tarafından

Ted Kaye'in önerilerine
dayanarak tasarlandı.

Tamamen serbest olsa ve
bu yönergeleri takip etmese

neler yapar bilemiyorum.

Radyo programımın ve
çevrimiçi yayınımın hayranları

kötü bayraklardan
yakındığımı duymuşlar.

Bana başka
önerilen tasarımlar gönderdiler.

Bu öneri Neil Mussett'ten.

İkisi de çok daha iyi.

Bence kabul edilseler,

şehirde orda burda asılı görürüm.

Bayrakların dünyasını
güzelleştirme savaşımda,

çoğu dinleyici, bayrakları tekrar
tasarlamanın ve yeni bayrakların

resmî olarak kabul
edilmesini sağlamanın

uygulanabilirliğini incelemenin
sorumluluğunu üstlendi.

Eğer şehrinizin bayrağını
görüp, beğenirseniz,

dalgalandırın onu,

bir iki tasarım kuralını çiğnese bile.

Umrumda değil.

Ama şehrinizin bayrağını
görmüyorsanız

belki de yoktur, ama varsa

ve iğrençse

sizi, onu değiştirmeye
çabalamaya davet ediyorum.

Daha fazla şehirleştikçe,

şehir bayrakları

sadece şehrin mekansal bir simgesi değil,

aynı zamanda

şehrin tasarıma yaklaşımının da
bir simgesi oluyor,

özellikle de bugünlerde; halk, tasarımın
daha da farkına varmaya başladıkça.

Bence tasarım farkındalığı
en yüksek seviyelerde.

İyi tasarlanmış bir bayrak,
şehrin tüm tasarım sistemine;

toplu taşımasına,

parklarına, işaretlerine bakışının
bir göstergesi olabilir.

Anlamsız görünebilir, fakat değil.

TK: Şehir liderleri sıklıkla
şunu söylediğinde,

"Bayrak için kaygılanmaktan
daha önemli işlerimiz var."

yanıtım şu oluyor,

"Harika bir bayrağınız olsa,

insanların bu daha
önemli şeylerle yüzleşmesi için

altında toplanabileceğiniz bir
sancağınız da olur."

RM: İyi bir bayrağın neler yapabileceğini

Şikago örneğinde yaşayarak gördüm.

İyi tasarım ve halk gururunun
birleşimi

her yerde ihtiyacımız
olan bir şey.

Belediye bayraklarının en iyi yanı

onları sahiplenmemiz.

Bayraklar; açık kaynaklı,

halkın sahiplendiği
toplumun tasarım dilidirler.

İyi tasarlandıkları zaman,

karıştırabilirler, uyumludurlar

ve güçlüdürler.

İyi bir bayrakla şehirlerimizin

markalaşmasını ve görsel
imgelemelerini kontrol edebiliriz,

ama onun yerine,
kullanmayacağımız kötü bayraklarla

bu alanları spor takımlarına,
ticaret odalarına

ve turizm müdürlüklerine
devrediyoruz.

Spor takımları bizi terk edip
kalplerimizi kırabilir.

Aynı zamanda, bazılarımız
gerçekten sporla ilgilenmeyebilir.

Turizm şirketleri
çok niteliksiz olabilir.

Ama harika bir şehir bayrağı,

şehri kendi insanlarına

ve insanlarını tüm dünyaya
temsil eden bir şeydir.

Bayrak güzel olduğunda,

bağlantı da güzel olur.

Belki tüm şehir bayrakları Hong Kong,

Portland ya da Trondheim kadar
ilham verici olabilir

San Francisco, Milwaukee ve Cedar Rapids
kötü bayraklardan kurtulabiliriz

ve nihayetinde, her şey tamam olduğunda,

Kuzey Amerikan Bayrakbilimi Derneği'nce

Kuzey Amerika'daki en kötü
şehir bayrağı olarak görülen

Idaho eyâletindeki Pocatello için
bir şeyler yapabiliriz.

(Kahkaha)
(Alkış)

Evet.

Millet, bunun üstünde bir
"tescilli marka" simgesi var. (Kahkaha)

Bakmak bile canımı yakıyor.

Dinlediğiniz için çok teşekkürler.

(Alkış)

["Müzik: Melodium (@melodiumbox)
ve Keegan DeWitt (@keegandewitt)"]