Return to Video

Güneşin gökyüzündeki şaşırtıcı hareketi - Gordon Williamson

  • 0:07 - 0:10
    Bir kamerayı sabit bir pozisyona
    yerleştirdiğinizi düşünün,
  • 0:10 - 0:12
    tüm yıl boyunca her gün
  • 0:12 - 0:15
    aynı saatte gökyüzünün
    fotoğrafını çektiniz
  • 0:15 - 0:19
    ve bütün fotoğrafları üst üste koydunuz.
  • 0:19 - 0:22
    Ortaya çıkan görüntüde
    güneş neye benzerdi?
  • 0:22 - 0:23
    Hareketsiz bir nokta mı?
  • 0:23 - 0:25
    Döngüsel bir yol mu?
  • 0:25 - 0:26
    Hiçbiri.
  • 0:26 - 0:29
    İşin garip yanı, Güneş'in
    gün sekizi olarak bilinen
  • 0:29 - 0:31
    sekiz figürlü biçimi ortaya çıkıyor,
  • 0:31 - 0:32
    ama neden?
  • 0:32 - 0:35
    Dünya'nın hareketi birkaç döngü yaratır.
  • 0:35 - 0:39
    Öncelikle, ortalama her 24 saatte
    bir, kendi ekseni etrafında döner,
  • 0:39 - 0:42
    sabahı ve akşamı oluşturur.
  • 0:42 - 0:45
    Aynı zamanda daha yavaş bir döngü ile
  • 0:45 - 0:50
    yaklaşık 365 gün boyunca
    güneşin etrafında döner.
  • 0:50 - 0:51
    Fakat bir terslik var.
  • 0:51 - 0:53
    Dünya, yörüngesinin düzlemine göre
  • 0:53 - 0:57
    yukarıyı gösteren Kuzey Kutbu ile dönmez.
  • 0:57 - 1:03
    Bunun yerine, ekseninin 23,4
    derecelik sabit bir eğimi vardır.
  • 1:03 - 1:07
    Bu, Dünya'nın eksen eğikliği
    veya eğimi olarak bilinir.
  • 1:07 - 1:10
    23 derecelik bir eğim
    önemli görünmeyebilir,
  • 1:10 - 1:14
    fakat farklı mevsimler
    yaşamamızın nedeni budur.
  • 1:14 - 1:17
    Çünkü Dünya yıllık yörüngesini
    tamamlarken, eksen aynı yönde
  • 1:17 - 1:19
    eğik olarak kalır ve her yıl,
  • 1:19 - 1:21
    gezegenin kuzey yarısının
  • 1:21 - 1:25
    Güneş'e eğimli durduğu ve güney
    yarısının Güneş'e uzak kaldığı
  • 1:25 - 1:27
    ya da tam tersinin olduğu, yani yaz ve kış
  • 1:27 - 1:28
    olarak deneyimlediğimiz
  • 1:28 - 1:32
    şeyin olduğu uzun dönemler vardır.
  • 1:32 - 1:34
    Bir yarım küredeki yaz mevsimi esnasında
  • 1:34 - 1:39
    Güneş gökyüzünden daha yüksekte
    durarak günleri uzatır ve ısıtır.
  • 1:39 - 1:41
    Güneş'in eğimi, yani ekvator ile
  • 1:41 - 1:43
    Güneş'in doğrudan tepede olduğu
  • 1:43 - 1:47
    Dünya pozisyonu arasındaki
    açı yılda bir kez
  • 1:47 - 1:48
    en yüksek seviyesine ulaşır.
  • 1:48 - 1:53
    Bu gün, yaz gün-dönümü olarak
    bilinir; yılın en uzun günüdür
  • 1:53 - 1:57
    ve Güneş'in gökyüzünde en
    uzun süre görüldüğü tek gündür.
  • 1:57 - 1:59
    Dünya'nın eksen eğimi kısmen
  • 1:59 - 2:03
    Güneş'in gökyüzünde neden pozisyon
    değiştirdiğini ve gün sekizi uzunluğunun,
  • 2:03 - 2:04
    yıl boyunca güneş eğiminin
  • 2:04 - 2:09
    tam 46,8 dereceyi nasıl yansıttığını
  • 2:09 - 2:11
    açıklar.
  • 2:11 - 2:14
    Peki neden düz bir
    çizgi değil de sekiz figürü?
  • 2:14 - 2:17
    Bu da Dünya'nın dönüşünün
    diğer bir özelliğinden ötürüdür,
  • 2:17 - 2:19
    yörüngesel dış-merkezliliğinden.
  • 2:19 - 2:22
    Dünya'nın Güneş etrafında
    dönüşü, Güneş'e olan mesafesinin
  • 2:22 - 2:26
    çeşitli noktalarda değişmesiyle,
    bir elips şeklini oluşturmaktadır.
  • 2:26 - 2:29
    Yerçekim kuvvetindeki uyumlu değişim,
  • 2:29 - 2:32
    Dünya'nın Ocak ayında,
    Güneş'e en yakın noktasına,
  • 2:32 - 2:35
    yani günberi'ye ulaştığında,
    en hızlı dönüşünü
  • 2:35 - 2:36
    yapmasını sağlar
  • 2:36 - 2:40
    ve Temmuz ayında, en uzak noktasına,
    yani günöte'ye ulaştığında ise
  • 2:40 - 2:43
    en yavaşını.
  • 2:43 - 2:45
    Dünya'nın dış-merkezliliği,
    güneş vaktinin, yani
  • 2:45 - 2:48
    gökyüzünde Güneş'in
    en yüksekte durduğu zamanın,
  • 2:48 - 2:51
    gün içinde her zaman aynı
    noktada gerçekleşmediği anlamına gelir.
  • 2:51 - 2:54
    Yani güneş saati, düzenli bir
    saatin on altı dakika önünden
  • 2:54 - 2:58
    veya on dört dakika ardından gelebilir.
  • 2:58 - 3:04
    Aslında saatin zamanı ile Güneş'in
    zamanı, yılda yalnızca dört kez uyuşur.
  • 3:04 - 3:09
    Gün sekizinin eni, bu
    sapmanın boyutunu yansıtır.
  • 3:09 - 3:12
    Peki insanlar yıllar önce
    doğru zamanı nasıl biliyorlardı?
  • 3:12 - 3:14
    İnsanlık tarihinin çoğunda,
  • 3:14 - 3:16
    Güneş'in pozisyonunu izlemek yeterliydi.
  • 3:16 - 3:18
    Fakat modern dönemde
  • 3:18 - 3:22
    güneş zamanı ile mekanik saatler
    arasındaki fark önem kazandı.
  • 3:22 - 3:25
    Batlamyus'un bulduğu ve
    daha sonra Johannes Kepler'in
  • 3:25 - 3:28
    çalışmasına bağlı olarak
    düzenlenen zaman eşitliği,
  • 3:28 - 3:34
    görünür güneş zamanı ve hepimizin
    güvendiği ana zaman arasında değişiyor.
  • 3:34 - 3:38
    Hatta, insanların saat zamanı ve
    güneş zamanı arasındaki farkı
  • 3:38 - 3:40
    yılın gününe göre belirleyebilmeleri için
  • 3:40 - 3:45
    kürelerin üzerlerinde
    gün sekizleri basılıydı.
  • 3:45 - 3:49
    Gün sekizinin belirme şekli,
    nerede olduğunuza bağlıdır.
  • 3:49 - 3:52
    Enleminize göre bir açıda
    eğilecektir veya eğer güney
  • 3:52 - 3:54
    yarım küredeyseniz tersine dönecektir.
  • 3:54 - 3:56
    Eğer başka bir gezegendeyseniz
  • 3:56 - 3:58
    tamamen farklı bir şey bulabilirsiniz.
  • 3:58 - 4:02
    O gezegenin yörüngesel dış
    merkezliliği ve eksen eğimine göre
  • 4:02 - 4:04
    gün sekizi bir gözyaşı olarak,
  • 4:04 - 4:07
    oval veya düz bir çizgi
    olarak ortaya çıkabilir.
Title:
Güneşin gökyüzündeki şaşırtıcı hareketi - Gordon Williamson
Description:

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/the-sun-s-surprising-movement-across-the-sky-gordon-williamson

Bir kamerayı sabit bir pozisyona yerleştirdiğinizi düşünün, tüm yıl boyunca her gün aynı saatte gökyüzünün fotoğrafını çektiniz ve bütün fotoğrafları üst üste koydunuz. Ortaya çıkan görüntüde güneş neye benzerdi? Hareketsiz bir nokta mı? Döngüsel bir yol mu? Hiçbiri. İşin garip yanı, Güneşin, gün sekizi olarak bilinen "sekiz figürü" biçimi ortaya çıkıyor. Gordon Williamson bunun nedenini açıklıyor.

Ders Gordon Williamson, animasyon ise TED-Ed tarafından hazırlanmıştır.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:23

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.