Hayvanlar karanlıkta nasıl görür? - Anan Stöckl

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/how-do-animals-see-in-the-dark-anna-stockl

İnsan gözü için karanlıkta dünya şekilsiz gri ipimsi yapılardan ibarettir. Diğer yandan, pek çok gece görüşlü hayvan, geceleri etraflarını çeşitli zenginleşmiş şekiller, detaylar ve renklerle görürler. Peki, o zaman insanları gece kelebeklerinden farklı kılan nedir? Anna Stöckl gece görüşünün ardındaki gizemi açıklıyor.

Ders: Anna Stöckl
Animasyon: TED-Ed

İnsan gözü için, karanlıkta Dünya,
şekilsiz gri bir perde gibidir.

Ancak gece aktif pek çok hayvan,

geceleri dünyayı zengin, şekil
ve renk detaylarıyla görürler.

O halde, insanları, gece görüşü olan
hayvanlardan ayıran nedir?

Güveler ve diğer gece aktif hayvanlar
karanlıkta görürler.

Çünkü gözleri ışık yetersizliğini
telafi etmeye adapte olmuştur.

Gece gözlü olsun olmasın tüm gözler,

retinadaki foton adı verilen
ışık parçacıklarını

fotoreseptörle algılarlar.

Daha sonra fotoreseptör algılanan
bu fotonlarla ilgili bilgiyi retina ve

beyindeki diğer hücrelere aktarırlar.

Beyin bu bilgiyi tarar ve bu bilgiyi
gözün algıladığı her şeyin

görüntüsünü oluşturmak için kullanır.

Işık ne kadar yoğunsa,
o kadar foton göze çarpar.

Güneşli bir günde,

karanlık, bulutlu ve ayın görünmediği
bir geceye oranla

100 milyonu geçkin foton
göz ile temas kurar.

Fotonlar sadece karanlıkta azalmazlar,

aynı zamanda göze pek de güvenilir
olmayan bir şekilde çarparlar.

Bunun anlamı; fotoreseptörlerin
topladığı bilgiler

zamanla farklılaşacaktır,

görüntü kalitesindeki farklılaşma gibi.

Karanlıkta gelişigüzel dağılan
fotonların belirlenmesi

gün ışığında aktif pek çok hayvan için
çok zor olacaktır.

Fakat gece aktif olan canlılar için
bu durum sadece adaptasyondan ibarettir.

Bu adaptasyonlardan biri beden boyutudur.

Örneğin göz bebekleri beyinleri kadar
büyük tarsierları ele alalım;

tüm memeliler içinde en büyük göz
tarsierlara aittir.

İnsanlarda aynı oran geçerli olsaydı,
gözlerimiz bir greyfurt kadar olurdu.

Tarsierların gözleri
daha şirin olsunlar diye değil,

olabildiğince fazla ışık toplasın diye
bu şekle bürünmüştür.

Büyük gözler gözbebeği adı verilen
daha büyük açınımlara

ve daha büyük lense sahip olup,

ışığa daha fazla odaklanmayı sağlar.

Tarsierlar gece görüşlerini
kocaman gözbebekleriyle sağlarken,

kediler ışıl ışıl parlayan
gözlerini kullanırlar.

Kediler, gözlerinin parlamasını
fotoreseptörlerin arkasındaki

tapetum lucidum adlı bir yapıdan alır.

Bu yapılar, gelen ışığın gerisin geriye
sıçrayarak ışığın fotoreseptörlere

ve göz dışına gönderilmesini
sağlayan cama benzer kristal hücreler

barındıran tabakalardan oluşur.

Oluşan bu muazzam bir parıltılar,

aynı zamanda fotoreseptörlere fotonları
algılaması için ikinci bir şans verir.

Araba farlarındaki sistem, kedilerin
gece görüşünden esinlenerek yapılmıştır.

Diğer yandan, kurbağalarda
bu süreç çok daha yavaştır.

Saniyede sadece tek bir foton

fotoreseptöre çarpsa bile
görüntü oluşturabilirler.

Bunu insan gözüyle kıyaslandığında

yirmi beş kat daha yavaş çalışan
fotoreseptörle başarırlar.

Yani kurbağalar, fotonları
yaklaşık dört saniyede toplarlar.

Bu da görüntünün oluştuğu her aralıkta
insan gözüne oranla

çok daha fazla foton topladıkları
anlamına gelir.

Bunun kötü yanıysa kaplumbağaların çok
daha yavaş tepki vermesine yol açmasıdır.

Çünkü her dört saniyede yenilenen
bir görüntü algılıyorlar.

Neyse ki avlarını
ağırbaşlı hayvanlardan seçiyorlar.

Bu sırada, gece, böcek
uğultularıyla çınlıyor,

örneğin alacakaranlıkta bile

en sevdiği çiçekleri normal
renkleriyle görebilen atmaca güveleri.

Bunu şaşırtıcı bir hareketle başarıyorlar-

görsel algılarındaki
detaylardan kurtuluyorlar.

Komşu fotoreseptörlerden gelen bilgi
beyinlerinde toplanır,

böylelikle her grubun yakaladığı fotonlar

tek tek foton toplayan
reseptörlerden daha fazladır.

Ancak, gruplaşmış fotoreseptörler,
görüntüdeki detayları kaybeder.

Çünkü detayların doğru aktarımı için
havadaki küçük bir noktadan

fotonları belirleyen
fotoreseptör toplulukları gerekir.

Atmaca güvesinin çiçeği
bulabilmesindeki püf nokta

foton ihtiyacıyla detay kaybının
dengelenmesinde saklıdır.

Gözlerin şekli yavaş, devasa büyüklükte,
parlak ya da iri olsun;

gece gören hayvanlara
bu özel görüş açılarını

kazandıran biyolojik adaptasyonlardır.

Dünyaya onların gözleriyle
baktığınızı hayal edin;

Güneş batınca uyanan bir dünyaya..