Hoopvolle lessen uit de strijd om de regenwouden

'Red het regenwoud' is een oude, veelgebruikte slogan uit het milieuactivisme. Tasso Azevedo geeft ons een update over de huidige stand van zaken. In respons op de ongelofelijke verliezen uit de jaren 90 helpen nieuwe wetten (en meer transparantie) om de ontbossing in Brazilië te vertragen. Is het genoeg? Nog niet. Hij heeft vijf ideeën die onze volgende stappen zouden moeten zijn. Ook vraagt hij zich af of de geleerde lessen uit Brazilië kunnen gebruikt worden bij een nog groter probleem: de wereldwijde klimaatverandering.

Toen de Portugezen
zo'n vijfhonderd jaar geleden

in Latijns-Amerika arriveerden,

ontdekten ze natuurlijk het prachtige
tropisch regenwoud.

Tussen deze nooit geziene biodiversiteit,

vonden ze een soort
die snel hun aandacht trok.

In deze soort vind je een donkerrode hars,
wanneer je de schors wegzaagt.

Dit was uitstekend om stof te kleuren
en zo kleren te maken.

De inheemse bevolking noemde
deze soort 'pau brasil',

en dat is de reden waarom dit land
'land van Brasil' werd, en later Brazilië.

Het enige land in de wereld
dat de naam heeft van een boom.

Je begrijpt dat het dus heel stoer is
om boswachter te zijn in Brazilië,

onder nog andere redenen.

Producten uit het woud vinden we overal.

Los van deze producten

is het woud zeer belangrijk voor
de klimaatregulatie.

Het regenwoud in Brazilië zorgt voor
bijna zeventig procent

van de verdamping die later regen wordt.

Alleen al het Amazonewoud pompt elke dag
twintig miljard ton water in de atmosfeer.

Dit is meer water dan dat de
Amazonerivier, de grootste rivier ter wereld,

elke dag in de zee loost, namelijk
zeventien miljard ton water.

Als we water zouden moeten koken

om hetzelfde effect te krijgen
als de evapotranspiratie,

hadden we zes maanden nodig van de
totale mondiale elektriciteitsopwekking.

Het is dus een belangrijke vriendendienst.

We hebben ongeveer vier miljard
hectare aan bossen in de wereld.

Dat is ongeveer de oppervlakte van
China, de VS, Canada en Brazilië samen,

om je een idee te geven.

Driekwart daarvan bevindt zich
in de gematigde zone

en slechts een kwart in de tropen.

Dat kwart, of een miljard hectare,
heeft echter de meeste biodiversiteit

en, zeer belangrijk, vijftig procent
van de levende biomassa, koolstof.

Tweeduizend jaar geleden hadden we nog
zes miljard hectare bos,

vijftig procent meer dan dat we nu hebben.

We zijn twee miljard hectare verloren
in de laatste tweeduizend jaar.

In de laatste honderd jaar, verloren
we echter de helft van dat cijfer.

Dat gebeurde toen we veranderden van
ontbossing van gematigde bossen

naar ontbossing van tropische wouden.

Denk er even over na: in honderd jaar tijd

verloren we dezelfde hoeveelheid
bos in de tropen

als we in tweeduizend jaar verloren
aan gematigde bossen.

Dat is de snelheid
van de huidige vernietiging.

Brazilië is een belangrijk element
in dit verhaal.

We hebben het op een na grootste bos
in de wereld, na Rusland.

Dat betekent dat twaalf procent van
alle bossen zich in Brazilië bevindt.

Het meeste daarvan in de Amazone,

het grootste stuk bos dat we hebben.
Het is een heel groot gebied.

Je ziet dat er veel Europese
landen in passen.

Tachtig procent van dat gebied
bestaat nog altijd.

Dat is het goede nieuws.

Maar we verloren vijftien procent
in slechts dertig jaar.

Aan deze snelheid zullen we

heel snel deze krachtige pomp

die ons klimaat reguleert, verliezen.

Ontbossing was zeer snel
aan het toenemen

tijdens het einde van de jaren 90 en het
begin van de jaren 2000.

(geluid van kettingzaag)

(geluid van omvallende boom)

27 000 vierkante kilometer in een jaar.

Dat is 2,7 miljoen hectare.

Dat is bijna de helft
van Costa Rica, elk jaar.

Op dat moment -- in 2003, 2004 --

ging ik voor de overheid werken.

Samen met andere teamleden
van het Nationaal Bosbeheer,

moesten we een team oprichten en
de oorzaken zoeken van ontbossing

en een plan maken om dit
te bestrijden op nationaal niveau.

Lokale overheden,
het maatschappelijk middenveld,

bedrijven en lokale gemeenschappen

werden betrokken bij het plan.

Uiteindelijk hadden we een plan uitgewerkt
met 144 acties in verschillende gebieden.

Nu zal ik deze een voor een toelichten.

Nee, juist enkele voorbeelden van
wat we de jaren nadien gedaan hebben.

Ten eerste hebben we een systeem opgezet
met het nationale ruimteagentschap,

dat kan zien waar ontbossing plaatsvindt,

bijna real-time.

In Brazilië hebben we nu
een systeem, DETER,

waaruit we elke maand,
of elke twee maanden,

kunnen afleiden waar ontbossing
precies plaatsvindt.

We kunnen dus meteen ingrijpen.

Al deze informatie is
volledig inzichtelijk,

zodat anderen het kunnen kopiëren
in onafhankelijke systemen.

Dat maakte het onder andere mogelijk

om 1,4 miljoen kubieke meter illegaal
verkregen stammen in beslag te nemen.

Een deel daarvan zagen en verkopen we.
De opbrengst daarvan wordt een fonds

dat we gebruiken om milieuprojecten
van lokale gemeenschappen te financieren.

Ook konden we hiermee
een grote operatie opzetten

om corruptie en illegale activiteiten
aan te pakken.

De actie leidde tot
de arrestaties van 700 mensen,

waaronder ook veel ambtenaren.

Daarna zorgden we dat gebieden
waar illegale ontbossing plaatsvond

geen enkele vorm van krediet
of financiering mogen krijgen.

We verhinderden dat via de banken en
verbonden het met de eindgebruikers.

Supermarkten, slachthuizen, etc.

die producten kopen van
illegaal gekapte gebieden,

kunnen dus ook verantwoordelijk
worden gesteld voor de ontbossing.

We maken al deze verbindingen om zo
het probleem aan te pakken.

We werken ook aan twistpunten
over grondbezit.

Dat is zeer belangrijk om
conflicten te vermijden.

Vijftig miljoen hectare beschermd
gebied werd gecreëerd,

een gebied ter grootte van Spanje.

Daarvan was acht miljoen hectare
grond van de inheemse bevolking.

Nu beginnen we de resultaten te zien.

In de laatste tien jaar

is de ontbossing in Brazilië
met 75% gedaald.

(Applaus)

Als we dat vergelijken
met de gemiddelde ontbossing

van de laatste tien jaar,

hebben we 8,7 miljoen hectare gered,
ongeveer de oppervlakte van Oostenrijk.

Maar veel belangrijker nog:
het verhinderde de uitstoot

van drie miljard ton CO2 in de atmosfeer.

Dit is veruit de grootste bijdrage aan
de vermindering van broeikasgassen,

tot op vandaag, als positieve actie.

Je zou denken dat bij dit soort acties

om ontbossing te verminderen,

er een economische impact zal zijn,

omdat er geen economische activiteit
zal zijn of zoiets.

Maar interessant genoeg
is het juist andersom.

Tijdens de periode van de
grootste daling in ontbossing

verdubbelde de economie
in vergelijking met het vorige decennia,

toen de ontbossing toenam.

Het is dus een goede les voor ons.

Misschien heeft dit niets te
maken met elkaar.

Dat zien we pas als
ontbossing vermindert.

Dit is allemaal zeer goed nieuws,
en een puike prestatie

waar we zeer trots op mogen zijn,

maar het is allesbehalve voldoende.

In 2013 werd er in het Amazonewoud

ruim een half miljoen hectare gekapt.

Dat betekent dat er elke minuut

een gebied zo groot als twee voetbalvelden

gekapt werd vorig jaar, enkel vorig jaar.

Als we daarbij andere ontbossing optellen
in andere ecosystemen in Brazilië,

spreken we nog altijd over het snelste
ontbossingstempo ter wereld.

Het is alsof we helden van het bos zijn,

maar tegelijk ook ontbossingskampioenen.

We kunnen dus beslist
nog niet tevreden zijn.

De volgende stap, denk ik,

is vechten om ontbossing
volledig te stoppen in Brazilië

en dit als doel te hebben voor 2020.

Dat is onze volgende stap.

Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest

in de relatie tussen
klimaatverandering en bossen.

Ten eerste omdat ontbossing
verantwoordelijk is

voor vijftien procent van
de uitstoot van broeikasgassen.

Het is dus een groot deel
van het probleem.

Maar ook omdat bossen een groot deel
van de oplossing kunnen zijn,

aangezien dat de beste manier is
om koolstof vast te houden.

Er is nog een andere relatie tussen
het klimaat en bossen

die me opviel in 2008
en waardoor ik veranderde

van werken tegen ontbossing naar
werken tegen de klimaatverandering.

Ik bezocht Brits Columbia in Canada,

samen met de hoofden
van afdelingen uit andere landen

waarmee we een soort
bondgenootschap hebben,

zoals Canada, Rusland,
India, China, de VS.

Toen we daar waren, leerden we
over een schorskever

die letterlijk de bossen
aan het opeten is in Canada.

Wat we hier zien, die bruine bomen,
die zijn eigenlijk dood.

Het zijn rechtopstaande dode bomen
door de larven van deze kever.

Deze kever wordt in toom gehouden

door het koude weer tijdens de winter.

Al vele jaren is er niet genoeg koude

om de populatie
van deze kever te beperken.

Het is een plaag geworden die
miljarden bomen aan het doden is.

Ik kwam terug met de vaststelling
dat het bos eigenlijk

een van de eerste en zwaarst getroffen
slachtoffers is van klimaatverandering.

Hierdoor dacht ik dat,

zelfs als ik erin slaag
om met al mijn collega's

de ontbossing te stoppen,

we later de strijd tegen de
klimaatverandering nog konden verliezen

door overstromingen, warmte, branden...

Ik besloot om bosbeheer te verlaten

om rechtstreeks te werken
aan klimaatverandering.

Eerst nadenken over het probleem en het
te begrijpen, en van daaruit vertrekken.

De uitdaging van klimaatverandering is
tamelijk eenvoudig.

Het doel is heel duidelijk.

We willen de stijging in gemiddelde
temperatuur op aarde

beperken tot twee graden.

Er zijn verschillende redenen voor.

Daar zal ik nu niet op ingaan.

Om aan die beperking
van twee graden te geraken,

die nodig is om te overleven,

stelt de intergouvernementele werkgroep
inzake klimaatverandering (IPCC),

dat we een budget hebben van
duizend miljard ton CO2-uistoot

vanaf nu tot het einde van de eeuw.

Als we dit getal delen
door het aantal jaren,

hebben we een gemiddeld budget
van elf miljard ton CO2 per jaar.

Wat is een ton CO2?

Dat is ongeveer wat een kleine auto
die elke dag twintig kilometer rijdt,

uitstoot in een jaar.

Of dat is een enkele vlucht

van São Paulo naar
Johannesburg of Londen.

Heen en terug is gelijk aan twee ton.

Elf miljard ton is bijna zes keer zoveel.

De uitstoot bedraagt tegenwoordig
vijftig miljard ton en is aan het groeien.

Het groeit en misschien
wordt het 61 ton tegen 2020.

We moeten dalen naar 10 ton tegen 2050.

Ondertussen zal de populatie groeien van
zeven tot negen miljard mensen.

De economie zal groeien van
zestig biljoen dollar in 2010

naar 200 biljoen dollar.

We moeten zodanig veel efficiënter zijn

dat we van zeven ton CO2 per capita,

per persoon, per jaar,
naar ongeveer een ton gaan.

Je moet kiezen:
het vliegtuig of de auto.

De vraag is: halen we het?

Dat is exact dezelfde vraag

die ik kreeg wanneer ik een plan
ontwikkelde tegen ontbossing.

Het is zo'n groot probleem, zo complex.
Kunnen we het wel aan?

Ik denk het wel. Denk hieraan:

Ontbossing zorgde voor zestig procent
van de uitstoot van broeikasgassen

in Brazilië in de laatste tien jaar.

Nu iets minder dan dertig procent.

In de wereld is energie zestig procent.

Als we energie rechtstreeks
kunnen aanpakken,

net zoals we deden met ontbossing,

maken we misschien een kans.

Hier zijn vijf dingen die we
volgens mij moeten doen.

Ten eerste moeten we vooruitgang en
CO2-uitstoot van elkaar scheiden.

We hoeven niet alle bossen te kappen

voor meer werkgelegenheid,
meer landbouw en een betere economie.

Dat bewezen we toen ontbossing afnam,

en de economie bleef groeien.

Hetzelfde zou kunnen gebeuren
in de energiesector.

Ten tweede moeten we
stimuli beter verdelen.

Momenteel gaat jaarlijks
vijfhonderd miljard dollar

naar subsidies voor fossiele brandstof.

Waarom plakken we geen prijs op koolstof

en subsidiëren daarmee
hernieuwbare energie?

Ten derde moeten we de uitstoot
van broeikasgassen meten

en inzichtelijk maken wie het doet,
waar en wanneer,

zodat we die zaken
doelgericht kunnen aanpakken.

Ten vierde moeten we
grote stappen zetten in ontwikkeling.

Je hoeft niet eerst een vaste telefoon

alvorens je naar de gsm gaat.

We moeten niet eerst
fossiele brandstof geven

aan de miljarden mensen
zonder energie,

voor ze duurzame energie krijgen.

Als laatste

moeten we de verantwoordelijkheid delen

tussen overheden, bedrijven
en de maatschappij.

Iedereen moet zijn steentje bijdragen
en we hebben iedereen nodig.

Om te eindigen

denk ik niet dat de toekomst een lot is

dat je moet nemen hoe het komt.

We moeten de koers durven verleggen,

investeren in iets nieuws,

denken dat we het kunnen.

Ik denk dat we dit doen
met ontbossing in Brazilië,

en ik hoop dat het ook lukt
met klimaatverandering in de wereld.

Dank je wel.

(Applaus)