Хүүхэд худлаа хэлж байгааг хэрхэн мэдэх вэ?
-
0:01 - 0:02Сайн байцгаана уу?
-
0:02 - 0:05Би та нараас нэг юм асууя.
-
0:05 - 0:07Та нар хүүхэд байхдаа
худлаа ярьж байсан уу? -
0:07 - 0:10Тийм бол гараа өргөнө үү.
-
0:11 - 0:15Хөөх, энэ миний харж байсан хамгийн
шударга баг байна. -
0:15 - 0:17(Инээд)
-
0:17 - 0:18Сүүлийн 20 жилийн турш,
-
0:18 - 0:22би хүүхдүүд яаж худлаа
хэлж сурдгийг судалж байна. -
0:22 - 0:24Өнөөдөр би та бүхэнтэй
-
0:24 - 0:26хийсэн зарим нээлтээсээ хуваалцах болно.
-
0:27 - 0:32Харин эхлээд ноён Ричард Мессинагийн
нэгэн түүхийг ярьж өгье. -
0:32 - 0:35Тэр бол миний найз,
бас нэгэн бага сургуулийн захирал. -
0:35 - 0:37Нэг өдөр түүнд дуудлага иржээ.
-
0:39 - 0:40Залгасан хүн нь хэлэхдээ:
-
0:40 - 0:44"Ноён Мессина, миний хүү Жонни
өвдсөн учраас өнөөдөр -
0:44 - 0:46сургуульдаа явж чадахгүй нь" гэв.
-
0:46 - 0:48Ноён Мессинаг
-
0:48 - 0:50"Та хэн билээ?" гэхэд
-
0:51 - 0:52нөгөө хүн:
-
0:52 - 0:54"Би миний аав байна" гэх нь тэр.
-
0:54 - 0:57(Инээд)
-
0:58 - 1:00Энэхүү түүх...
-
1:00 - 1:01(Инээд)
-
1:01 - 1:06бидний хүүхэд болон
тэдний худал ярьдаг талаарх -
1:06 - 1:08гурван нийтлэг
ойголтыг нэгтгэж өгсөн. -
1:08 - 1:13Нэгт, хүүхдүүд бага ангид орсоныхоо
-
1:13 - 1:15дараа л худлаа ярьж эхэлдэг.
-
1:16 - 1:18Хоёрт, хүүхдүүд худлаа хэлэхдээ муу.
-
1:18 - 1:21Томчууд бид худлаа хэлж байгааг нь
дорхноо мэдэх боломжтой. -
1:21 - 1:25Гуравт нь, хэрвээ хүүхдүүд маш бага
наснаасаа худлаа ярьвал -
1:25 - 1:28тэдний зан аашинд ямар нэг
дутагдал байгаа ба -
1:28 - 1:32насан туршдаа худалч болно.
-
1:33 - 1:35Харин бодит байдал дээр
-
1:35 - 1:37энэ гурван ойлголт бүгд буруу.
-
1:39 - 1:41Бид дэлхийн өнцөг булан бүрээс ирсэн
хүүхдүүдтэй -
1:41 - 1:43таавар таах тоглоом тоглосон.
-
1:43 - 1:45Нэг жишээ дурдъя.
-
1:45 - 1:50Энэ тоглоомонд хүүхдүүд картан дээр
байгаа тоог таах ёстой. -
1:50 - 1:53Тэгээд тэдэнд хэрвээ хожвол
-
1:53 - 1:55тэднийг маш том шагнал
хүлээж байгаа гэж хэлсэн. -
1:56 - 1:57Харин тоглоомын дундуур
-
1:57 - 2:00бид шалтаг гарган өрөөнөөс гарна.
-
2:02 - 2:04Бид өрөөнөөс гарахаасаа өмнө
-
2:04 - 2:07картыг нууцаар харж болохгүй гэж хэлнэ.
-
2:08 - 2:09Мэдээж,
-
2:09 - 2:11тэдний хөдөлгөөн бүрийг ажихаар
-
2:11 - 2:13нууц камернуудыг өрөөнд байрлуулсан.
-
2:14 - 2:18Тоглоомонд ялах хүсэл
маш хүчтэй байсан учраас -
2:18 - 2:21хүүхдүүдийн 90 гаруй хувь нь
биднийг өрөөнөөс гарангуут -
2:21 - 2:23нууцаар харсан.
-
2:23 - 2:25(Инээд)
-
2:25 - 2:27Гол асуулт бол
-
2:27 - 2:30"Биднийг эргэж ирээд тэднээс
-
2:30 - 2:32нууцаар харсан эсэхийг асуухад
-
2:32 - 2:35буруугаа хүлээх үү,
-
2:35 - 2:38эсвэл худлаа ярих уу?" гэдэг юм.
-
2:40 - 2:44Бидний олж мэдсэнээр, хүйс, улс үндэстэн,
шашин шүтлэгээс үл хамааран -
2:45 - 2:47хоёр настайдаа
-
2:47 - 2:4930 хувь нь худал хэлж,
-
2:49 - 2:5370 хувь нь үнэнээ хэлж буруугаа
хүлээдэг. -
2:53 - 2:55Гурван настайдаа,
-
2:55 - 2:5950 хувь нь худал,
50 хувь нь үнэнээ хэлдэг. -
2:59 - 3:01Дөрөвтэйдээ
-
3:01 - 3:0380-аас илүү хувь нь худлаа ярьдаг.
-
3:04 - 3:07Харин 4 наснаас хойш
-
3:07 - 3:08ихэнх хүүхдүүд худлаа ярьдаг.
-
3:09 - 3:11Таны ойлгосончлон,
-
3:11 - 3:14худал хэлэх нь хүүхдийн хөгжлийн үе шатны
энгийн нэг хэсэг. -
3:14 - 3:17Зарим хүүхдүүд бүр хоёр настайгаасаа ч
-
3:17 - 3:19худлаа ярьж эхлэх тохиолдол ч бий.
-
3:20 - 3:24Харин одоо бага насны хүүхдүүд рүү
анхаарлаа хандуулъя. -
3:25 - 3:29Яагаад зарим хүүхдүүд худлаа ярьдаг вэ?
-
3:30 - 3:33Гоё хоол хийхийн тулд
-
3:33 - 3:35сайн жор хэрэгтэй.
-
3:36 - 3:40Сайн худлаа ярихын тулд хоёр
гол орц шаардлагатай. -
3:41 - 3:45Эхнийх нь бодлын онол буюу
-
3:45 - 3:47бодол унших чадвар.
-
3:48 - 3:50Бодол унших гэдэг нь
-
3:50 - 3:54өөр өөр хүмүүс тухайн нөхцөл байдлын
мэдлэг хоорондоо ялгаатай гэдгийг -
3:55 - 3:58ойлгох чадвар ба миний болон таны
мэдлэг юугаараа ялгаатайг -
3:58 - 4:00мэдэх чадварыг хэлнэ.
-
4:00 - 4:02Бодол унших чаддаг байх худлаа ярихад
маш чухал -
4:02 - 4:06учир нь үүний үндэс нь
миний мэдэж байгааг -
4:06 - 4:07таныг мэдэхгүй гэдгийг
-
4:07 - 4:08би мэднэ.
-
4:08 - 4:10Тиймээс би танд худлаа ярьж болно.
-
4:11 - 4:16Дараачийн чухал орц бол
өөрийгөө хянах чадвар. -
4:16 - 4:20Энэ бол хэл яриа, нүүрний хувирал,
-
4:20 - 4:22биеийн хэлэмжээ хүнийг ятгахуйц
-
4:22 - 4:24худал хэлэх хэмжээнд хянах юм.
-
4:25 - 4:29Бидний баталснаар, бодол унших болон
-
4:29 - 4:34өөрийгөө хянахдаа илүү сайн хүүхдүүд
-
4:34 - 4:36эрт худлаа хэлж сурахаас гадна
-
4:36 - 4:38илүү сайн худалчид байдаг.
-
4:40 - 4:46Мөн энэ хоёр чадвар
биднийг нийгэмд -
4:46 - 4:48илүү сайн ажиллахад
чухал үүрэг гүйцэтгэдэг байна. -
4:49 - 4:53Үнэндээ, энэ хоёр чадварын дутагдал нь
-
4:53 - 4:57хүний хөгжлийн чухал эмгэгтэй холбоотой.
-
4:57 - 5:00Жишээ нь, анхаарал хомсдол ба хэт
идэвхижлийн эмгэг (ADHD), мөн аутизм. -
5:02 - 5:07Хэрвээ танай хоёр настан анх удаагаа
худлаа ярьвал -
5:07 - 5:09аюулын харанга дэлдэхийн оронд
-
5:09 - 5:11тэмдэглэх хэрэгтэй!
-
5:11 - 5:12(Инээд)
-
5:12 - 5:18Яагаад гэвэл таны хүүхэд хөгжлийнхөө
нэг шинэ шатанд -
5:18 - 5:20ирсэн байна шүү дээ.
-
5:21 - 5:24Тэгэхээр хүүхдүүд худлаа ярихдаа муу юу?
-
5:25 - 5:28Та тэдний худлаа ярьж байгааг амархан
илрүүлж чадах уу? -
5:29 - 5:30Оролдоод үзмээр байна уу?
-
5:31 - 5:32Тийм гэж үү? За.
-
5:32 - 5:35Би одоо хоёр бичлэг үзүүлнэ.
-
5:35 - 5:36Эдгээр бичлэгт
-
5:36 - 5:39хүүхдүүд судлаачийн
"Чи нууцаар харсан уу?" гэдэг -
5:39 - 5:41асуултад хариулах болно.
-
5:41 - 5:42Та нар надад
-
5:42 - 5:44хэн нь худлаа,
-
5:44 - 5:46хэн нь үнэн хэлснийг хэлээрэй.
-
5:46 - 5:48Энэ эхний хүүхэд.
-
5:49 - 5:50Бэлэн үү?
-
5:51 - 5:53(Бичлэг) Том хүн: Чи харсан уу?
Хүүхэд: Үгүй. -
5:54 - 5:56Кан Ли: Энэ хоёр дахь хүүхэд.
-
5:58 - 6:00(Бичлэг) Том хүн: Чи харсан уу?
Хүүхэд: Үгүй. -
6:01 - 6:05КЛ: За, хэрвээ та эхний хүүхдийг
худлаа ярьж байна гэж бодож байвал -
6:05 - 6:07гараа өргөнө үү.
-
6:08 - 6:12Хэрвээ хоёр дахь хүүхдийг худлаа хэлсэн
гэвэл гараа өргөнө үү. -
6:14 - 6:16Тэгэхээр яг үнэндээ
-
6:16 - 6:19эхний хүүхэд үнэн хэлж,
-
6:19 - 6:21хоёр дахь хүүхэд худлаа ярьж байна.
-
6:22 - 6:25Та нарын олонх нь хүүхдийн
хэлсэн худлыг ялгахдаа маруухан юм байна. -
6:25 - 6:28(Инээд)
-
6:28 - 6:31Бид ижил төрлийн тоглоомыг
-
6:31 - 6:36төрөл бүрийн амьдралтай
олон томчуудтай тоглож үзсэн. -
6:37 - 6:39Бид тэдэнд олон бичлэг үзүүлдэг.
-
6:39 - 6:42Тэн хагас бичлэг дээр нь хүүхдүүд
худал хэлдэг. -
6:42 - 6:45Нөгөө хагас дээр нь үнэнээ хэлдэг.
-
6:47 - 6:49Тэдгээр томчууд хэр амжилттай
байсныг харцгаая. -
6:50 - 6:54Худал болон үнэн хэлсэн хүүхдийн тоо
яг адилхан учраас -
6:54 - 6:57тохиолдлоор таасан ч
-
6:57 - 7:01зөв таах 50 хувийн л магадлал байгаа.
-
7:01 - 7:04Зөв хариулт чинь 50 хувьтай байвал
-
7:04 - 7:08та маш муу хүүхдийн
худал илрүүлэгч гэсэн үг. -
7:08 - 7:13Ингээд бакалаврын болон хуулийн
ангийн оюутнуудаас эхэлье. -
7:13 - 7:17Тэдэнд ихэвчлэн хүүхэдтэй ажиллаж байсан
туршлага бага байдаг. -
7:18 - 7:20Тийм ээ, тэд илрүүлж чаддаггүй.
-
7:20 - 7:22Тэдний үзүүлэлт тохиолдлын
хэмжээнд л байсан. -
7:22 - 7:27Тэгвэл өдөр бүр хүүхэдтэй ажилладаг
-
7:28 - 7:30нийгмийн ажилтан, хүүхэд хамгааллын
хуульч нар яах бол? -
7:30 - 7:32Тэд илрүүлж чадах болов уу?
-
7:34 - 7:35Үгүй дээ, чадахгүй.
-
7:35 - 7:36(Инээд)
-
7:36 - 7:37Тэгвэл худалч хүмүүстэй
-
7:37 - 7:39өдөр бүр харьцдаг
-
7:39 - 7:42шүүгч, гаалийн байцаагч, цагдаа нар
-
7:42 - 7:44яах бол?
-
7:44 - 7:46Тэд илрүүлж чадах уу?
-
7:47 - 7:48Үгүй ээ, чадахгүй.
-
7:48 - 7:50Эцэг, эхчүүд яах вэ?
-
7:50 - 7:53Эцэг, эхчүүд бусад хүүхдүүдийн худал хэлж
байгааг мэдэх үү? -
7:54 - 7:55Үгүй ээ, мэдэхгүй.
-
7:56 - 7:59Тэгвэл өөрсдийн хүүхдийн
худал ярьсныг мэдэх болов уу? -
8:01 - 8:02Үгүй ээ, мэдэхгүй.
-
8:02 - 8:06(Инээд) (Алга ташилт)
-
8:06 - 8:07Одоо харин та нар
-
8:09 - 8:12яагаад хүүхдийн худлаа хэлснийг мэдэхэд
ийм хэцүү юм бол гэж асууж магадгүй. -
8:13 - 8:16Би өөрийн хүү Натантай хамт
үүнийг харуулъя. -
8:16 - 8:18Энэ түүний худлаа ярьж байхдаа гаргадаг
-
8:18 - 8:20нүүрний хувирал.
-
8:20 - 8:22(Инээд)
-
8:22 - 8:23Тэгэхээр хүүхдүүд энэ үед
-
8:23 - 8:27нүүрний хувирал нь өөрчлөгддөггүй.
-
8:27 - 8:31Гэхдээ үүний цаана
-
8:31 - 8:34хүүхэд маш их сэтгэл хөдлөлийг
мэдэрч байдаг. -
8:34 - 8:38Жишээ нь, айх, гэмших, ичих,
-
8:38 - 8:41магадгүй бага зэрэг таашаал.
-
8:41 - 8:44(Инээд)
-
8:44 - 8:49Харамсалтай нь, эдгээр сэтгэл хөдлөл
зурвасхан өнгөрөх эсвэл нуугдмал байдаг. -
8:49 - 8:52Тиймээс бидэнд ихэнхдээ анзаарагддаггүй.
-
8:52 - 8:53Сүүлийн таван жилийн турш
-
8:53 - 8:57бид эдгээр нуугдмал сэтгэл хөдлөлийг
ил гаргах арга олохыг оролдсон. -
8:57 - 8:58Тэгээд бид нэг нээлт хийсэн.
-
8:59 - 9:02Бидний нүүрний арьсны доор
-
9:02 - 9:06судасны нягт сүлжээ байдгийг бид мэднэ.
-
9:06 - 9:08Тэгвэл бил янз бүрийн сэтгэл хөдлөл
мэдэрч байхдаа -
9:08 - 9:11бидний нүүр хэсгийн цусны эргэлт
өөрчлөгддөг байна. -
9:12 - 9:16Энэ өөрчлөлт нь хүний ухамсрын
хяналтаас гадуур -
9:16 - 9:18автономит системээр зохицуулагддаг.
-
9:18 - 9:22Хүмүүсийн нүүрний цусны эргэлтийн
өөрчлөлтөөр -
9:22 - 9:25тэдний нуугдмал сэтгэл хөдлөлийг
илрүүлж болно. -
9:25 - 9:30Гэвч ийм төрлийн өөрчлөлт маш өнгөц учраас
-
9:30 - 9:33энгийн нүдээр ажиглагдахгүй.
-
9:34 - 9:37Ингээд нүүрний сэтгэл хөдлөлийн
өөрчлөлтийг илрүүлэхийн тулд -
9:37 - 9:40бид шинэ дүрсний технологи болох
-
9:40 - 9:44"Арьсан доорх дурант дүрс"-ийг
бүтээсэн юм. -
9:45 - 9:49Ингэхийн тулд бид энгийн видео бичлэгийн
камераар хүмүүсийг -
9:49 - 9:52янз бүрийн нуугдмал сэтгэл хөдлөл
мэдэрч байхад нь бичиж авна. -
9:52 - 9:56Дараа нь дүрс шинжилгээний технологио
ашиглан -
9:57 - 10:02арьсан доорх цусны эргэлтийн өөрчлөлтийг
дүрсжүүлнэ. -
10:04 - 10:09Арьсны доорх видео бичлэгээс
-
10:09 - 10:11цусны эргэлтийг хэрхэн өөрчлөгдөхийг
-
10:12 - 10:17төрөл бүрийн сэтгэл хөдлөлтэй
холбож харж чадна. -
10:18 - 10:20Энэ технологийг ашиглан
-
10:20 - 10:24худлаа ярих үеийн нуугдмал
сэтгэл хөдлөлийг илрүүлж -
10:24 - 10:27улмаар хүмүүсийн худлаа
ярьж байгааг мэдэх болно. -
10:27 - 10:30Энэ арга ямар нэг байдлаар халдахгүй,
-
10:30 - 10:32алсын зайнаас, өртөг багатайгаар,
-
10:32 - 10:3685 хувийн магадлалтай үүнийг гүйцэтгэнэ.
-
10:36 - 10:38Тохиолдлоор таахаас хавьгүй илүү үзүүлэлт.
-
10:39 - 10:43Үүнээс гадна бид "Пиноккио нөлөө"-г
олж нээсэн. -
10:44 - 10:46Үгүй ээ, энэ Пиноккио нөлөө биш.
-
10:46 - 10:47(Инээд)
-
10:47 - 10:50Энэ бол жинхэнэ Пиноккио нөлөө.
-
10:50 - 10:51Хүмүүс худлаа хэлэхдээ,
-
10:51 - 10:55нүүрний цусны эргэлт хацар хэсэгт буурч,
-
10:55 - 10:58хамрын хэсэгт нэмэгддэг.
-
10:59 - 11:03Мэдээж худлаа хэлэх нь
нуугдмал сэтгэл хөдлөл бий болох -
11:03 - 11:06ганц тохиолдол биш.
-
11:06 - 11:08Тэгээд бид өөрсдөөсөө асуусан юм.
-
11:08 - 11:10Худлаа хэлж байгааг тогтоохоос гадна,
-
11:10 - 11:12бидний энэ технологийг
өөр юунд ашиглаж болох вэ? -
11:13 - 11:17Нэг нь, сурган хүмүүжүүлэхэд ашиглах.
-
11:17 - 11:22Жишээ нь, энэ технологийг ашиглан бид
энэхүү тооны багшид -
11:22 - 11:25түүний зааж байгаа
сэдвийг ойлгохгүй байгаа -
11:25 - 11:28ангийнх нь хүүхдийг олсноор
-
11:28 - 11:30тэр сурагчдаа туслах боломжтой болно.
-
11:31 - 11:34Эрүүл мэндийн салбарт ч ашиглаж болно.
-
11:34 - 11:37Жишээ нь, би өдөр бүр хэдэн мянган
километрийн цаана амьдардаг -
11:37 - 11:40аав, ээжтэйгээ Skype-аар ярьдаг.
-
11:40 - 11:42Энэ технологийг ашиглан
-
11:42 - 11:46би тэдний амьдралын сониноос
сонсоод зогсохгүй, -
11:46 - 11:52мөн тэдний зүрхний цохилт, стрессийн
хэмжээг хянаж, -
11:52 - 11:55сэтгэл санааны байдал, өвчин мэдэрч
байгаа эсэхийг мэдэх боломжтой. -
11:56 - 11:58Магадгүй ирээдүйд бүр
-
11:58 - 12:01зүрхний шигдээс эсвэл цусны даралт ихсэх
эрсдлийг ч бас. -
12:02 - 12:03Та үүнийг
-
12:03 - 12:09улс төрчдийн сэтгэл хөдлөлийг мэдэхэд
ашиглаж болох эсэхийг асуух байх. -
12:09 - 12:11(Инээд)
-
12:11 - 12:12Жишээ нь, мэтгэлцээний үеэр.
-
12:13 - 12:15Хариулт нь тийм.
-
12:15 - 12:17Телевизийн бичлэг ашиглаад
-
12:17 - 12:21улс төрчдийн зүрхний цохилт,
-
12:21 - 12:23сэтгэл санааны байдал, стресс,
-
12:23 - 12:27мөн ирээдүйд бас худлаа хэлж байгаа
эсэхийг ч мэдэх байх. -
12:27 - 12:30Маркетингийн судалгаанд,
-
12:31 - 12:32жишээ нь, хүмүүст
ямар нэг бүтээгдэхүүн -
12:32 - 12:37таалагдаж байгаа эсэхийг мэдэхэд.
-
12:37 - 12:39Болзоход хүртэл ашиглаж болно.
-
12:40 - 12:41Тэгэхээр, жишээ нь,
-
12:41 - 12:44болзоот хүн чинь тань руу
хараад инээмсэглэж байвал -
12:44 - 12:46энэ технологи нь та үнэхээр
-
12:47 - 12:49түүнд таалагдаж байна уу эсвэл
-
12:49 - 12:52зүгээр л сайн хандаж байна уу
гэдгийг мэдэхэд тусална. -
12:52 - 12:54Энэ тохиолдолд,
-
12:54 - 12:55тэр танд зүгээр л сайн хандаж байна.
-
12:55 - 12:58(Инээд)
-
12:59 - 13:03Тэгэхээр арьсан доорх дурант дүрсний
технологи нь -
13:03 - 13:06хөгжүүлэлтийнхээ эрт шатанд явж байгаа.
-
13:06 - 13:10Бидний өнөөдөр мэдэхгүй байгаа
маш олон ашиглах боломж гарч ирнэ. -
13:10 - 13:13Гэхдээ миний баттай хэлж чадах
нэг зүйл бол -
13:13 - 13:17худлаа ярих хэзээ ч одоогийнх шиг байхгүй.
-
13:17 - 13:17Маш их баярлалаа.
-
13:17 - 13:18Баярлалаа.
-
13:18 - 13:22(Алга ташилт)
- Title:
- Хүүхэд худлаа хэлж байгааг хэрхэн мэдэх вэ?
- Speaker:
- Кан Ли
- Description:
-
Хүүхдүүд худал хэлэхдээ муу юу? Та үнэхээр худлаа хэлж байгааг нь мэдэх үү? Хүний хөгжлийн судлаач Кан Ли нь хүүхэд худлаа ярьж байхдаа биенд нь ямар өөрчлөлт гардгийг судалдаг. Түүний хэлснээр, хүүхдүүд маш их худлаа ярьдгаас гадна, бүр хоёр наснаасаа эхлэх нь ч бий бөгөөд үүндээ гарамгай сайн байдаг гэнэ. Түүнийхээр бол бид хүүхдээ худлаа ярьж эхлэхэд нь баярлах хэрэгтэй ба тэрээр үүн дээр суурилсан нуугдмал сэтгэл хөдлөлийг илрүүлэх зарчимаар ажилладаг худал хэлснийг тогтоох нэгэн шинэ технологийг танилцуулж байна.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 13:36
Indra Ganzorig approved Mongolian subtitles for Can you really tell if a kid is lying? | ||
Anar-Erdene Davaasuren edited Mongolian subtitles for Can you really tell if a kid is lying? | ||
Anar-Erdene Davaasuren accepted Mongolian subtitles for Can you really tell if a kid is lying? | ||
Anar-Erdene Davaasuren edited Mongolian subtitles for Can you really tell if a kid is lying? | ||
Anar-Erdene Davaasuren edited Mongolian subtitles for Can you really tell if a kid is lying? | ||
Tuya Bat edited Mongolian subtitles for Can you really tell if a kid is lying? | ||
Tuya Bat edited Mongolian subtitles for Can you really tell if a kid is lying? | ||
Tuya Bat edited Mongolian subtitles for Can you really tell if a kid is lying? |