Dlaczego sądzisz, że masz rację, nawet jeśli się mylisz

Perspektywa jest najważniejsza, zwłaszcza gdy badamy własne przekonania. Czy jesteś żołnierzem skłonnym bronić własnego punktu widzenia za wszelką cenę, czy zwiadowcą powodowanym ciekawością? Julia Galef bada motywacje kryjące się za tymi nastawieniami i to, jak kształtują one nasz sposób interpretowania informacji, wplatając w to niezwykłą historią z XIX-wiecznej Francji. Gdy wasze zdecydowane opinie zostają poddane próbie, Galef pyta: "Czego najbardziej pragniecie? Bronić swoich przekonań czy widzieć świat tak wyraźnie jak to tylko możliwe?".

Źródło tłumaczenia cytatu Antoine de Saint-Exupéry'ego: Jadwiga Piotrowska, Zajęcia pozalekcyjne w świetlicy terapii pedagogicznej, „Aspekty”, nr 4(18), wrzesień-październik 2003

Wyobraźcie sobie na chwilę,

że jesteście żołnierzami w ferworze walki.

Może rzymskimi piechurami,
średniowiecznymi łucznikami

lub wojownikami z plemienia Zulu.

Niezależnie od czasu i miejsca
pewne rzeczy są niezmienne.

Poziom adrenaliny jest podniesiony,

a wasze działania wynikają
z głęboko zakorzenionych odruchów,

które w razie potrzeby mają
chronić was i stronę, po której stoicie

oraz pokonać wroga.

Wyobraźcie sobie teraz siebie
w zupełnie innej roli.

Roli zwiadowcy.

Jego zadaniem nie jest atak lub obrona,

ale zrozumienie.

Zwiadowca wychodzi w teren,

bada go i rozpoznaje
potencjalne przeszkody.

Może mieć nadzieję,
że znajdzie most na rzece

w dogodnym miejscu.

Jednak najbardziej chce wiedzieć,
co tam tak na prawdę jest

i to jak najdokładniej.

W prawdziwej armii
obydwie role są niezbędne.

Można je też postrzegać
jako nastawienie umysłu,

metaforę tego, jak każdy z nas
przetwarza informacje i idee

w codziennym życiu.

Będę dziś mówić o tym, że właściwy osąd,

podejmowanie dobrych decyzji
i trafne przewidywanie,

opiera się głównie na nastawieniu umysłu.

Żeby wam to pokazać,

zabiorę was do XIX-wiecznej Francji,

gdzie ten kawałek papieru,
tak niewinnie wyglądający,

wywołał wielki skandal.

W 1894 roku oficerowie sztabu generalnego

znaleźli w koszu ten podarty papier.

Kiedy poskładali go w całość,

odkryli, że ktoś w ich szeregach

sprzedaje tajemnice wojskowe Niemcom.

Rozpoczęli wielkie dochodzenie,

a ich podejrzenia szybko padły
na tego mężczyznę,

Alfreda Dreyfusa.

Miał nienaganną przeszłość,

nieposzlakowaną opinię
i żadnego motywu.

Jednak Dreyfus był jedynym oficerem
żydowskiego pochodzenia tej rangi,

a niestety wtedy armia Francji
była silnie antysemicka.

Porównano pismo Dreyfusa do tego w notatce

i stwierdzono, że są takie same,

mimo że niezależni eksperci
od pisma ręcznego

byli dużo mniej przekonani
co do podobieństwa,

ale kogo by to obchodziło.

Przetrząśnięto mieszkanie Dreyfusa

w poszukiwaniu śladów szpiegostwa.

Przeanalizowano jego akta
i niczego nie znaleziono.

To jeszcze mocniej przekonało oficerów
nie tylko o winie Dreyfusa,

ale i podstępności, bo przecież
musiał ukryć wszystkie dowody,

zanim mogli się do nich dostać.

Potem wzięli się za jego życie osobiste,

żeby znaleźć jakieś obciążające szczegóły.

Od jego nauczycieli

dowiedzieli się, że uczył się
języków obcych w szkole,

co jasno wskazywało na chęć
współpracy z obcymi rządami

w późniejszym czasie.

Jego nauczyciele zauważyli też,
że Dreyfus miał dobrą pamięć,

co było bardzo podejrzane, prawda?

Wiecie, szpieg musi pamiętać wiele rzeczy.

Tak więc sprawa trafiła do sądu
i Dreyfus został uznany za winnego.

Później zabrano go na plac,
na którym w publicznym rytuale

zerwano mu insygnia wojskowe z munduru

i złamano miecz.

Nazywa się to Degradacją Dreyfusa.

Dreyfus został skazany na dożywocie

na trafnie nazwanej Wyspie Diabelskiej,

jałowej skale u wybrzeży
Ameryki Południowej.

Tam też się udał i spędzał życie samotnie,

pisząc liczne listy do francuskiego rządu

i błagając o wznowienie sprawy,
żeby udowodnić swoją niewinność.

Jednak przez większość czasu Francja
uważała tą sprawę za zamkniętą.

Najbardziej interesujące dla mnie
w aferze Dreyfusa jest pytanie,

dlaczego ci oficerowie
byli tak głęboko przekonani

o jego winie.

Mam na myśli to, że może się wydawać,

że celowo go wrobili.

Jednak historycy tak nie uważają.

Z tego, co wiemy,

oficerowie rzeczywiście wierzyli,
że sprawa Dreyfusa ma mocne podstawy,

co sprawia, że zastanawiamy się,

jak świadczy o ludzkim umyśle to,

że znalezienie tak słabych dowodów

wystarcza do skazania człowieka.

To jest coś, co naukowcy nazywają
"rozumowaniem umotywowanym",

polegającym na tym,
że nieświadome motywacje,

pragnienia i obawy,

kształtują sposób
interpretowania informacji.

Niektóre informacje i idee
wydają się być naszymi sojusznikami.

Chcemy, żeby wygrały i chcemy ich bronić.

A wszystkie inne są naszymi wrogami

i chcemy je zniszczyć.

Dlatego nazywam to rozumowanie
nastawieniem żołnierza.

Prawdopodobnie większość z was
nigdy nie prześladowała

francusko-żydowskiego
oficera za zdradę stanu,

a przynajmniej tak sądzę,

ale może zauważyliście,
śledząc sport lub politykę,

że gdy sędzia orzeka,
że wasza drużyna popełniła faul,

macie sporą motywację,
żeby znaleźć powody pomyłki.

Ale jeśli sędzia orzeka,
że przeciwnik sfaulował, to super!

To świetna wiadomość,
więc lepiej nie wnikajmy.

A może czytaliście
artykuł lub pracę naukową

dotyczące jakiejś kontrowersji politycznej

jak na przykład kary śmierci.

Badacze pokazali,

że jeśli popieracie karę śmierci,

a badania wskazują,
że jest ona nieefektywna,

macie dużą motywację, żeby znaleźć powody,

dla których badania
były źle przeprowadzone.

Jednak jeśli wskażą,
że kara śmierci działa,

to są dobre.

Jeśli jesteście przeciw karze śmierci,
robicie dokładnie tak samo.

Nasz osąd jest pod silnym,
nieświadomym wpływem strony,

której zwycięstwa chcemy.

To jest wszechobecne i kształtuje to,

jak myślimy o naszym zdrowiu, związkach,

jak głosujemy,

jak postrzegamy, co jest
sprawiedliwe czy etyczne.

Najbardziej przeraża mnie
w rozumowaniu umotywowanym to,

jak bardzo jest nieświadome.

Możemy myśleć, że jesteśmy
obiektywni i sprawiedliwi,

a i tak możemy zrujnować życie
niewinnego człowieka.

Jednak na szczęście dla Dreyfusa
to nie koniec jego historii.

To pułkownik Picquart,

inny wysokiej rangi oficer francuski,

który jak większość
uważał Dreyfusa za winnego.

I jak większość wojskowych był
co najmniej przeciętnym antysemitą.

Ale w pewnym momencie zaczął podejrzewać,

że może pomylono się co do Dreyfusa.

Znalazł dowody,

że szpiegowanie dla Niemców trwało

nawet po aresztowaniu Dreyfusa.

Odkrył też, że inny oficer

miał pismo pasujące do tego z notatki

o wiele bardziej niż pismo Dreyfusa.

Przekazał te informacje zwierzchnikom,

ale tych, ku jego konsternacji,
albo wcale to nie interesowało,

albo tworzyli wymyślne racjonalizacje,
żeby wyjaśnić jego odkrycia,

twierdząc, że to tylko oznacza
pojawienie się nowego szpiega,

który nauczył się
naśladować pismo Dreyfusa

i przejął po nim pałeczkę szpiegostwa,

a Dreyfus nadal jest winny.

Ostatecznie Picquartowi udało się
oczyścić Dreyfusa z zarzutów,

ale zajęło mu to 10 lat

i przez część tego czasu sam był więziony

za nielojalność wobec armii.

Wielu ludzi uważa, że Picquarta
nie można uznać za bohatera tej historii,

bo był antysemitą, co jest złe
i z tym się zgadzam.

Ale dla mnie fakt, że był antysemitą

sprawia, że jego czyny
są jeszcze godniejsze podziwu,

bo miał te same uprzedzenia
i powody do nich,

co inni oficerowie,

ale jego motywacja do odkrycia
i bronienia prawdy przeważyła.

Dla mnie

Picquart to doskonały przykład
nastawienia zwiadowcy.

Nie jest to chęć sprawienia,
żeby jedna idea wygrała z drugą,

ale zobaczenia, jak coś naprawdę wygląda

możliwie najuczciwiej i najdokładniej,

nawet jeśli nie jest to piękne,
wygodne czy przyjemne.

Jestem zafascynowana tym nastawieniem.

Przez ostatnich parę lat starałam się

poznać je i dowiedzieć się,

w jaki sposób powstaje.

Dlaczego niektórzy ludzie,
przynajmniej czasami,

są zdolni porzucić uprzedzenia i motywacje

i starać się poznać fakty i dowody

możliwie najobiektywniej?

Odpowiedź wiąże się z emocjami.

Tak jak nastawienie żołnierza
ma swoje korzenie w emocjach,

jak defensywność lub mentalność plemienna,

tak jest też z nastawieniem zwiadowcy,

które ma korzenie w innych emocjach.

Na przykład zwiadowcy są ciekawi.

Częściej mówią, że czują przyjemność,

dowiadując się nowych rzeczy,

albo że lubią rozwiązywać zagadki.

Częściej są zaciekawieni, napotykając coś,

co kłóci się z ich oczekiwaniami.

Zwiadowcy mają też inne wartości.

Częściej mówią, że cenią

sprawdzanie własnych przekonań,

a rzadziej, że ktoś,

kto zmienia zdanie, jest słaby.

Nade wszystko zwiadowcy
są psychicznie stabilni, co oznacza,

że nie wiążą własnej wartości z tym,

czy mają lub nie w danej sprawie rację.

Mogą uważać, że kara śmierci działa.

Jeśli według badań tak nie jest,
mogą powiedzieć, że owszem,

może się mylą, ale to nie znaczy,
że są złymi albo głupimi ludźmi.

Badacze stwierdzili, że ten zbiór cech,

i ja też to wiem z opowiadań,

pozwala się spodziewać
umiejętności rozsądnej oceny.

Chciałabym, żebyście zapamiętali,
że to nastawienie nie zależy

najbardziej od poziomu inteligencji

albo wiedzy,

a nawet nie koreluje zbytnio z IQ.

Zależy od tego, co czujecie.

Często cytuję Saint-Exupéry'ego,

autora "Małego Księcia", który powiedział:

"Jeśli chcesz zbudować statek,
nie gromadź ludzi, by zbierali drewno

i rozdzielali obowiązki,

ale wzbudź w nich tęsknotę
za rozległym i niekończącym się morzem.".

Inaczej mówiąc, uważam,

że jeśli naprawdę chcemy
poprawić zdolność oceny

jako jednostki i społeczeństwa,

nie potrzebujemy szkolenia z logiki,

retoryki, statystyki czy ekonomii,

chociaż są one ważne.

Najważniejsze, żeby dobrze
korzystać z tych zasad,

jest nastawienie zwiadowcy.

Musimy zmienić swój sposób odczuwania.

Musimy nauczyć się,
odczuwać dumę, a nie wstyd,

gdy się zorientujemy,
że mogliśmy popełnić błąd.

Musimy nauczyć się odczuwać ciekawość

zamiast zachowywać defensywnie,

gdy napotkamy informacje
sprzeczne z naszymi przekonaniami.

Chcę was zostawić z następującym pytaniem.

Czego najbardziej pragniecie?

Bronić swoich przekonań?

Czy widzieć jak najdokładniej świat?

Dziękuję.

(Brawa)