Γιατί πιστεύετε ότι έχετε δίκιο - ακόμα κι όταν έχετε άδικο

Η προοπτική είναι το παν, ειδικά όταν μιλάμε για την εξέταση των πεποιθήσεών σας. Είστε στρατιώτης, με την τάση να υπερασπίζετε την θέση σας με κάθε κόστος - ή ανιχνευτής, ωθούμενοι από την περιέργειά σας; Η Τζούλια Γκάλεφ εξετάζει τα κίνητρα πίσω απ' αυτές τις δύο νοοτροπίες και πώς καθορίζουν τον τρόπο που ερμηνεύουμε τις πληροφορίες, συνυφαίνοντάς τες με μια ιστορία από τη Γαλλία του 19ου αιώνα. Όταν οι ακλόνητες αντιλήψεις δοκιμάζονται, η Γκάλεφ αναρωτιέται: «Τι λαχταράτε περισσότερο; Λαχταράτε να υπερασπίζεστε τις δικές αντιλήψεις ή λαχταράτε να δείτε τον κόσμο όσο πιο ξεκάθαρα μπορείτε;»

Λοιπόν, θα ήθελα να φανταστείτε για λίγο

ότι είστε ένας στρατιώτης
στο αποκορύφωμα της μάχης.

Ίσως να είστε ένας Ρωμαίος πεζικάριος
ή τοξότης του Μεσαίωνα

ή ίσως να είστε πολεμιστής των Ζουλού.

Ανεξάρτητα από το χρόνο και τον τόπο,
μερικά πράγματα παραμένουν σταθερά.

Η αδρεναλίνη σας ανεβαίνει

και οι πράξεις σας προέρχονται
από βαθιά ριζωμένα αντανακλαστικά

που πηγάζουν από μια ανάγκη να προφυλάξετε
τον εαυτό σας και το στρατόπεδό σας,

και να νικήσετε τον εχθρό.

Οπότε, θα ήθελα να φανταστείτε
τον εαυτό σας σ' έναν διαφορετικό ρόλο,

αυτόν του ανιχνευτή.

Η δουλειά του ανιχνευτή
δεν είναι να επιτίθεται ή να αμύνεται.

Η δουλειά του ανιχνευτή
είναι να καταλαβαίνει.

Ο ανιχνευτής είναι αυτός που βγαίνει έξω,

χαρτογραφεί το έδαφος
εντοπίζοντας πιθανά εμπόδια.

Κι ο ανιχνευτής μπορεί να ελπίζει
να βρει, ας πούμε, ότι υπάρχει μια γέφυρα

σε μια βολική τοποθεσία
πάνω από ένα ποτάμι.

Αλλά κυρίως, ο ανιχνευτής θέλει να ξέρει
τι πραγματικά υπάρχει εκεί έξω,

με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια.

Στον αληθινό στρατό, και ο στρατιώτης
και ο ανιχνευτής είναι απαραίτητοι.

Αλλά μπορείτε να σκεφτείτε κάθε έναν
απ' αυτούς τους ρόλους ως μια νοοτροπία,

μια μεταφορά για το πώς όλοι μας
επεξεργαζόμαστε πληροφορίες και ιδέες

στην καθημερινότητά μας.

Αυτό για το οποίο θα επιχειρηματολογήσω
σήμερα είναι ότι το να έχεις καλή κρίση,

να κάνεις καλές προβλέψεις,
να παίρνεις καλές αποφάσεις,

έχει να κάνει περισσότερο
με τη νοοτροπία που έχεις.

Για να σας δείξω αυτές
τις νοοτροπίες εν δράσει

θα σας πάω πίσω,
στη Γαλλία του 19ου αιώνα,

όπου αυτό το φαινομενικά ακίνδυνο χαρτί

προκάλεσε ένα από τα μεγαλύτερα
πολιτικά σκάνδαλα στην ιστορία.

Ανακαλύφθηκε το 1894 από αξιωματικούς
του Γαλλικού Γενικού Επιτελείου.

Ήταν σκισμένο μέσα σ' ένα καλάθι αχρήστων,

αλλά όταν ένωσαν τα κομμάτια,

ανακάλυψαν ότι κάποιος από τις τάξεις τους

πουλούσε στρατιωτικά μυστικά στη Γερμανία.

Οπότε ξεκίνησαν μια μεγάλη έρευνα,

κι οι υποψίες τους σύντομα
συνέκλιναν σε αυτόν τον άνδρα,

τον Άλφρεντ Ντρέιφους.

Είχε εξαίρετο μητρώο,

κανένα προηγούμενο επιλήψιμης πράξης,
κανένα κίνητρο εξ όσων γνώριζαν.

Αλλά ο Ντρέιφους ήταν ο μόνος Εβραίος
αξιωματικός αυτού του βαθμού στο στρατό,

και δυστυχώς τότε, ο Γαλλικός Στρατός
ήταν βαθιά αντισημιτικός.

Συνέκριναν το γραφικό χαρακτήρα
του Ντρέιφους μ' αυτόν του σημειώματος

και κατέληξαν ότι ταίριαζαν,

παρόλο που ανεξάρτητοι
επαγγελματίες γραφολόγοι

δεν ήταν τόσο σίγουροι για την ομοιότητα,

αλλά αυτό δεν είχε σημασία.

Πήγαν κι έψαξαν
στο διαμέρισμα του Ντρέιφους,

αναζητώντας οποιεσδήποτε
ενδείξεις κατασκοπείας.

Εξέτασαν τ' αρχεία του
και δεν βρήκαν κάτι.

Αυτό τους έπεισε περισσότερο
ότι ο Ντρέιφους δεν ήταν μόνο ήταν ένοχος,

αλλά και πονηρός, γιατί προφανώς
είχε κρύψει όλα τα στοιχεία

πριν προλάβουν να επέμβουν.

Ύστερα, πήγαν κι ερεύνησαν
το προσωπικό του παρελθόν

για οποιαδήποτε ενοχοποιητική λεπτομέρεια.

Μίλησαν στους δασκάλους του,

έμαθαν ότι είχε σπουδάσει
ξένες γλώσσες στο σχολείο,

κάτι που έδειχνε καθαρά μια επιθυμία
να συνωμοτήσει με ξένες κυβερνήσεις

αργότερα στη ζωή του.

Οι δάσκαλοί του είπαν ότι ο Ντρέιφους
ήταν γνωστός για την καλή του μνήμη,

κάτι που ήταν εξαιρετικά ύποπτο, σωστά;

Ξέρετε, γιατί ένας κατάσκοπος
πρέπει να θυμάται πολλά πράγματα.

Οπότε η υπόθεση πήγε στα δικαστήρια
και ο Ντρέιφους κρίθηκε ένοχος.

Ύστερα, τον έβγαλαν
σε μια δημόσια πλατεία

και τελετουργικώς έσκισαν
τα διακριτικά από την στολή του

κι έσπασαν το σπαθί του στα δύο.

Αυτό ονομάστηκε η Καθαίρεση του Ντρέιφους.

Τον καταδίκασαν σε ισόβια κάθειρξη

στο εύστοχα ονομασμένο Νησί του Διαβόλου,

το οποίο είναι ένας άγονος βράχος
στ' ανοιχτά της Νότιας Αμερικής.

Έτσι, πήγε εκεί και περνούσε
τις μέρες του μόνος του,

γράφοντας επιστολές επί επιστολών
στη Γαλλική κυβέρνηση

εκλιπαρώντας ν' ανοίξουν την υπόθεση
για ν' ανακαλύψουν την αθωότητά του.

Αλλά κατά κύριο λόγο,
η Γαλλία θεώρησε το θέμα λήξαν.

Κάτι που θεωρώ πολύ ενδιαφέρον
στην Υπόθεση Ντρέιφους

είναι αυτό το ερώτημα του γιατί
οι αξιωματικοί ήταν τόσο πεπεισμένοι

για το ότι ο Ντρέιφους ήταν ένοχος.

Δηλαδή, μπορεί κανείς να υποθέσει
ότι του την είχαν στήσει,

ότι τον παγίδευαν σκόπιμα.

Αλλά οι ιστορικοί δεν πιστεύουν
ότι συνέβη αυτό.

Από αυτά που γνωρίζουμε,

οι αξιωματικοί ειλικρινά πίστευαν
ότι η υπόθεση εναντίον του ήταν ισχυρή.

Αυτό σε κάνει ν' αναρωτιέσαι:

Τι λέει αυτό για το ανθρώπινο μυαλό,

ότι μπορούμε να δούμε
τόσο ασήμαντα στοιχεία

ως αρκετά πειστικά
για να καταδικάσουμε κάποιον;

Λοιπόν, αυτό είναι που οι επιστήμονες
ονομάζουν «προϋπάρχουσες πεποιθήσεις».

Είναι το φαινόμενο εκείνο κατά το οποίο
τα υποσυνείδητα κίνητρα μας,

οι επιθυμίες και οι φόβοι μας,

καθορίζουν τον τρόπο
που επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες.

Κάποιες πληροφορίες, κάποιες ιδέες,
μοιάζουν να είναι σύμμαχοί μας.

Θέλουμε να κερδίσουν.
Θέλουμε να τις υπερασπιστούμε.

Και άλλες πληροφορίες ή ιδέες
είναι ο εχθρός,

και θέλουμε να τις καταρρίψουμε.

Γι' αυτόν τον λόγο, εγώ ονομάζω αυτές τις
πεποιθήσεις ως «νοοτροπία του στρατιώτη».

Πιθανώς, οι περισσότεροι από σας
δεν έχετε ασκήσει πότε δίωξη

σ' έναν Γαλλοεβραίο αξιωματικό
για εσχάτη προδοσία,

υποθέτω,

αλλά ίσως να έχετε παρακολουθήσει αθλητικά
ή πολιτική, κι έτσι μπορεί να προσέξατε

ότι όταν ο διαιτητής κρίνει
ότι η ομάδα σας έχει κάνει φάουλ,

για παράδειγμα,

έχετε ισχυρά κίνητρα
να βρείτε γιατί έχει άδικο.

Αλλά αν κρίνει ότι η άλλη ομάδα
έχει κάνει το φάουλ...Τέλεια!

Είναι σωστή απόφαση,
ας μην το ψάξουμε περισσότερο.

Ή ίσως να διαβάσατε ένα άρθρο ή μια έρευνα

που είχε θέμα
κάποια αμφιλεγόμενη πολιτική,

όπως η θανατική ποινή.

Κι όπως αποδεικνύουν οι ερευνητές,

αν υποστηρίζετε τη θανατική ποινή

και η μελέτη δείχνει
ότι δεν είναι αποτελεσματική,

τότε έχετε ένα ισχυρό κίνητρο
να βρείτε όλους τους λόγους

γιατί η μελέτη ήταν προχειροφτιαγμένη.

Αλλά αν δείχνει ότι η θανατική ποινή
έχει αποτέλεσμα

είναι καλή μελέτη.

Κι αντιστρόφως: αν δεν υποστηρίζετε
τη θανατική ποινή, συμβαίνει το ίδιο.

Η κρίση μας επηρεάζεται έντονα,
υποσυνείδητα,

από το ποια πλευρά θέλουμε να κερδίσει.

Κι αυτό ισχύει παντού.

Αυτό καθορίζει πώς σκεφτόμαστε
για την υγεία μας, τις σχέσεις μας,

για το πώς αποφασίζουμε πώς να ψηφίσουμε,

για το τι θεωρούμε δίκαιο ή ηθικό.

Αυτό που με τρομάζει περισσότερο
στις προϋπάρχουσες πεποιθήσεις

ή στη νοοτροπία του στρατιώτη,

είναι το πόσο υποσυνείδητες είναι.

Μπορεί να πιστεύουμε
ότι είμαστε αντικειμενικοί και δίκαιοι

και πάλι να καταλήξουμε να καταστρέψουμε
την ζωή ενός αθώου ανθρώπου.

Παρόλα αυτά, ευτυχώς για τον Ντρέιφους,
η ιστορία του δεν τελειώνει εδώ.

Αυτός είναι ο συνταγματάρχης Πικάρ.

Είναι ένας άλλος υψηλόβαθμος
αξιωματικός του Γαλλικού Στρατού,

και όπως όλοι,
θεωρούσε τον Ντρέιφους ένοχο.

επίσης όπως οι περισσότεροι στον στρατό,
ήταν τουλάχιστον περιστασιακά αντισημίτης.

Αλλά κάποια στιγμή,
ο Πικάρ άρχισε να υποψιάζεται:

«Κι αν κάναμε λάθος με τον Ντρέιφους;»

Αυτό που συνέβη ήταν
το ότι είχε ανακαλύψει στοιχεία

ότι η κατασκοπία
για την Γερμανία συνεχιζόταν,

ακόμα και μετά τη φυλάκιση του Ντρέιφους.

Κι επίσης ανακάλυψε
ότι ένας άλλος αξιωματικός του στρατού

είχε γραφικό χαρακτήρα που ταίριαζε
μ' εκείνον του σημειώματος,

καλύτερα απ' ότι
ο γραφικός χαρακτήρας του Ντρέιφους.

Οπότε πήγε τα ευρήματά του
στους ανωτέρους του,

αλλά προς απογοήτευσή του,
εκείνοι είτε δεν νοιάστηκαν,

είτε σκέφτηκαν περίπλοκες εκλογικεύσεις
για να εξηγήσουν τα ευρήματα του,

όπως, «Το μόνο που έδειξες, Πικάρ,
είναι ότι υπάρχει κι άλλος κατάσκοπος

που έμαθε πώς να μιμείται
το γραφικό χαρακτήρα του Ντρέιφους,

κι ανέλαβε να συνεχίσει τη δουλειά
της κατασκοπίας αφού έφυγε ο Ντρέιφους.

Αλλά ο Ντρέιφους είναι ακόμα ένοχος».

Τελικά, ο Πικάρ κατάφερε
ν' απαλλαγεί ο Ντρέιφους.

Αλλά του πήρε 10 χρόνια,

και για μέρος αυτού του διαστήματος
βρέθηκε κι ο ίδιος στη φυλακή

για το έγκλημα της απιστίας στον στρατό.

Πολλοί νιώθουν ότι ο Πικάρ δεν μπορεί
να είναι ο ήρωας σ' αυτή την ιστορία

μια και ήταν αντισημίτης,
κι αυτό είναι κακό,

με το οποίο συμφωνώ.

Αλλά προσωπικά, για μένα, το γεγονός
ότι ο Πικάρ ήταν αντισημίτης

στην πραγματικότητα κάνει
τις πράξεις του πιο αξιοθαύμαστες,

γιατί είχε τις ίδιες προκαταλήψεις,
τους ίδιους λόγους να μεροληπτεί,

όπως κι οι συνάδελφοί του αξιωματικοί,

αλλά το κίνητρο του να βρει την αλήθεια
και να την υποστηρίξει, επικράτησε όλων.

Οπότε για μένα,

ο Πικάρ είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα
της «νοοτροπίας του ανιχνευτή».

Είναι η παρόρμηση να μην αφήσεις
μια ιδέα να κερδίσει ή μια άλλη να χάσει,

αλλά να δεις τι πραγματικά βρίσκεται εκεί

με όσο μεγαλύτερη ειλικρίνεια
και ακρίβεια μπορείς,

ακόμα κι αν δεν είναι όμορφο
ή βολικό ή ευχάριστο.

Αυτή η νοοτροπία είναι αυτό
που προσωπικά μ' ενθουσιάζει.

Κι έχω περάσει τα τελευταία χρόνια
ερευνώντας και προσπαθώντας να καταλάβω

τι προκαλεί τη νοοτροπία του ανιχνευτή.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι,
τουλάχιστον κάποιες φορές,

μπορούν να ξεπεράσουν τις προκαταλήψεις
και τις μεροληψίες και τα κίνητρά τους

και προσπαθούν απλώς να δουν
τα γεγονότα και τα στοιχεία

όσο πιο αντικειμενικά μπορούν;

Και η απάντηση είναι συναισθηματική.

Έτσι, όπως η νοοτροπία
του στρατιώτη βασίζεται σε συναισθήματα

όπως η αμυντικότητα
ή η αφοσίωση στη φυλή,

έτσι και η νοοτροπία του ανιχνευτή.

Απλώς βασίζεται
σε διαφορετικά συναισθήματα.

Για παράδειγμα,
οι ανιχνευτές είναι περίεργοι.

Είναι πιο πιθανό να πουν
ότι νιώθουν ευχαρίστηση

όταν μαθαίνουν νέες πληροφορίες

ή όταν έχουν την έντονη επιθυμία
να λύσουν έναν γρίφο.

Είναι πιθανότερο να τους κινήσει
το ενδιαφέρον κάτι

που αντιτίθεται στις προσδοκίες τους.

Οι ανιχνευτές επίσης
έχουν διαφορετικές αξίες.

Είναι πιο πιθανό να πουν
ότι πιστεύουν στο ότι είναι ηθικό

να δοκιμάζεις τα πιστεύω σου,

και λιγότερο πιθανό να πουν
ότι όποιος αλλάζει γνώμη

φαίνεται αδύναμος.

Πάνω απ' όλα,
οι ανιχνευτές είναι προσγειωμένοι,

που σημαίνει ότι ο αυτοσεβασμός
που έχουν ως άνθρωποι

δεν σχετίζεται με το πόσο σωστοί ή λάθος
είναι πάνω σε κάποιο συγκεκριμένο ζήτημα.

Οπότε μπορεί να πιστεύουν
ότι η θανατική ποινή έχει αποτέλεσμα.

Αν βγουν έρευνες που δείχνουν
το αντίθετο, τότε μπορεί να πουν,

«Φαίνεται πως μάλλον έχω άδικο.
Δεν σημαίνει ότι είμαι κακός ή χαζός».

Αυτή η ομάδα χαρακτηριστικών
είναι αυτό που βρήκαν οι επιστήμονες

-κι εγώ επίσης ανεπίσημα-

ότι προβλέπει την καλή κρίση.

Το βασικό συμπέρασμα που θέλω
να δείτε με αυτά τα χαρακτηριστικά

είναι ότι βασικά δεν έχουν σχέση
με το πόσο έξυπνος είσαι

ή με το πόσα γνωρίζεις.

Στην πραγματικότητα
δεν σχετίζονται καθόλου με το IQ.

Έχουν να κάνουν με το πώς νιώθεις.

Υπάρχει μια ρήση στην οποία συνεχώς
επιστρέφω, του Σαιντ-Εξυπερύ.

Είναι ο συγγραφέας του «Μικρού Πρίγκηπα».

Είπε, «Αν θέλεις να φτιάξεις ένα πλοίο,

μην βάζεις τους άντρες σου
να μαζεύουν ξύλα

κι εσύ να δίνεις εντολές
και να καταμερίζεις την εργασία.

Αντίθετα, μάθε τους να λαχταρούν
την απέραντη κι ατελείωτη θάλασσα».

Με άλλα λόγια, λέω...

ότι αν θέλουμε πραγματικά
να βελτιώσουμε την κρίση μας

ως άνθρωποι και ως κοινωνίες,

αυτό που έχουμε ανάγκη περισσότερο
δεν είναι κι άλλα μαθήματα λογικής

ή ρητορικής ή πιθανοτήτων ή οικονομικών,

αν και όλ' αυτά είναι αρκετά πολύτιμα.

Αυτό που έχουμε ανάγκη περισσότερο
για να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις αρχές

είναι η νοοτροπία του ανιχνευτή.

Πρέπει ν' αλλάξουμε το τρόπο που νιώθουμε.

Πρέπει να μάθουμε πώς να νιώθουμε
περηφάνια κι όχι ντροπή

όταν αντιλαμβανόμαστε
ότι μπορεί να είχαμε άδικο σε κάτι.

Πρέπει να μάθουμε πώς να νιώθουμε
περίεργοι κι όχι αμυνόμενοι

όταν συναντάμε κάποια πληροφορία
που αντιτίθεται στα πιστεύω μας.

Οπότε το ερώτημα με το οποίο
θέλω να σας αφήσω είναι:

Τι λαχταράτε περισσότερο;

Λαχταράτε να υπερασπιστείτε
τα δικά σας πιστεύω;

Ή λαχταράτε να δείτε τον κόσμο
όσο πιο ξεκάθαρα μπορείτε;

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)