Spider-Man, Król Lew i życie na twórczej krawędzi

Pokazując spektakularne nagrania z takich produkcji jak Frida, Burza i Król Lew, reżyser Julie Taymor opisuje życie, które spędziła zanurzona w teatrze i filmie. Filmowana w momencie, gdy kontrowersje dotyczące jej broadwayowskiej inscenizacji Spider-Mana sięgały szczytu, otwarcie opisuje napięcie, będące nieodłączną częścią jej pracy twórczej, próbując zarazem uchwycić sedno historii i stworzyć jedyne w swoim rodzaju obrazy i przeżycia.

(Muzyka)

["Król Edyp"]

["Król Lew"]

["Tytus Andronikus"]

["Frida"]

["Czarodziejski Flet"]

["Across the Universe"]

(Oklaski)

Julie Taymor: Dziękuję. Dziękuję bardzo.

To wybór spektakli teatralnych, operowych

i filmów, które zrobiłam
przez ostatnie 20 lat.

Chcę jednak na początek

cofnąć się z wami do chwili,

którą przeżyłam w Indonezji,

a był dla mnie inspirujący moment

i jak wszystkie mity,

takie historie trzeba powtarzać,

żeby nie popadły w zapomnienie.

W niespokojnych okresach,

a teraz takie przechodzę

w tyglu i ogniu przemian,

jak każdy z was.

Każdy twórca wie,
że jest taki moment,

gdy nie ma jeszcze ani Feniksa, ani popiołu.

(Śmiech)

Właśnie tu jestem, na krawędzi,

o czym opowiem w kolejnej historii.

Chcę wrócić do Indonezji,

gdzie byłam ponad 20 lat temu

na stypendium.

Po dwuletnim pobycie,

po występach i nauce na wyspie Bali

stanęłam na krawędzi krateru Gunung Batur.

Byłam w wiosce, gdzie odbywała się

ceremonia inicjacji młodych mężczyzn,

obrzęd przejścia.

Nie wiedziałam wtedy,
że też miałam go dostąpić.

Siedziałam na dziedzińcu świątyni,

pod ogromnym figowcem bengalskim,

w ciemności. Nie było prądu,
tylko księżyc w pełni

na pustym placu

i słyszałam przecudowne dźwięki,

jak koncert Charlesa Ivesa.

Słuchałam muzyki gamelan

granej przez wieśniaków, którzy przybyli

na odbywającą się raz na 5 lat ceremonię.

Sądziłam, że jestem sama
w ciemnościach pod drzewem.

Wtedy nagle, w mroku,

na drugim końcu placu

zobaczyłam błysk luster
oświetlonych przez księżyc.

Dwudziestu starców,
których wcześniej widziałam,

wstało w strojach wojowników,

z przybraniami głów i włóczniami

na pustym placu, a ja kryłam się w cieniu.

Nikogo tam nie było, a oni wyszli

i odtańczyli niesamowity taniec.

"Huhuhuhuhu hahahahaha".

Wyginali się i ruszyli naprzód,

ich stroje odbijały światła.

Zajmuję się teatrem od 11 roku życia,

występując, tworząc. Pomyślałam:

"Dla kogo oni występują

w tych wymyślnych kostiumach

i niezwykłych przybraniach głów?"

Zrozumiałam, że występowali dla Boga,

cokolwiek to znaczy.

Z jakiegoś powodu nie dbali o rozgłos.

Nie chodziło o pieniądze.

Nikt nie miał tego zapisać, nie było mediów.

Byli tam ci wspaniali artyści,

ich występ wydawał się wiecznością.

Gdy tylko tylko skończyli

i znikli w ciemnościach,

przyszedł młody człowiek z lampą gazową,

zawiesił ją na drzewie, powiesił kurtynę.

Wioskowy plac wypełnił się setkami ludzi.

Wystawiali operę przez całą noc.

Istoty ludzkie potrzebowały światła.

Potrzebowały światła, by widzieć.

Z tego niesamowitego,

inspirującego momentu w życiu młodej artystki,

zrozumiałam, że trzeba być wiernym

swoim artystycznym przekonaniom
do samego końca,

ale trzeba też pamiętać,

że publiczność jest obecna
w naszym życiu

i też potrzebuje światła.

To właśnie ta niesamowita równowaga

z którą idziemy,

gdy tworzymy przełomowe dzieła,

próbujemy robić dotąd niespotykanego,

ten wymyślony świat,

w którym nie wiadomo, gdzie skończysz,

to jest cienka linia na krawędzi krateru,

po której kroczę całe życie.

Chcę teraz opowiedzieć

co nieco

o tym jak pracuję. Weźmy "Króla Lwa".

Widzieliście tu wiele przykładów mojej pracy,

ale ten znają wszyscy.

Zaczynam od koncepcji ideogramu.

Ideogram jest jak japońskie malowidło.

Trzy pociągnięcia pędzlem
i masz cały las bambusowy.

Przechodzę do pomysłu "Króla Lwa"

i pytam: "Jaka jest jego esencja?

Co jest ogólną ideą?

Gdybym miała okroić całą opowieść

do jednego obrazu, co by to było?"

Krąg, to takie oczywiste.

Krąg życia. Krąg maski Mufasy.

Na początku II aktu jest susza,

jak wyrazić suszę?

To krąg jedwabiu na podłodze,

który znika w zapadni sceny.

Krąg życia jest w kółkach

skaczących gazel.

Widać mechanizm.

Jako człowiek teatru kocham w nim to,

że gdy przychodzą widzowie

i zawieszają swe niedowierzanie,

gdy widzisz mężczyzn albo kobiety

z misami trawy na głowach,

wiesz, że to sawanna.

Nie kwestionujesz tego.

Kocham oczywistą prawdę teatru.

Kocham to, że ludzie chcą
wypełniać puste miejsca.

Widzowie są gotowi powiedzieć:

"Wiem, że to nie jest prawdziwe słońce.

Wzięliście kilka patyków,

dodaliście jedwab na spód.

Zawiesiliście. Pozwalacie im spaść
płasko na podłogę.

Kiedy wznosi się na sznurkach,
widzę, że to słońce.

Ale jego piękno kryje się w tym,
że to jedwab i patyki.

Stąd bierze się uduchowienie.

To was napędza.

To nie prawdziwy, realny wschód słońca.

To jego wyobrażenie.

Choć w teatrze
bardzo ważna jest opowieść

i książka i język,

sposób opowieści

mechanika, metody, których używasz,

są równie ważne jak sama opowieść.

Kocham technikę nowoczesną jak i tradycyjną.

Mogłabym zacząć od...

Pokażę później trochę "Spider-Mana",

niesamowite maszyny, które przemieszczają ludzi.

Ale faktem jest, że bez tancerza,

który wie jak użyć ciała
i kołysać się na drutach,

maszyny są niczym.

Teraz pokażę wam fragmenty

nagrań z innego wielkiego
tegorocznego projektu,

"Burzy".

To film. Wystawiałam "Burzę"
na scenie trzy razy

w teatrze od 1984, 1986 r.,

i uwielbiam tę sztukę.

Zawsze obsadzałam mężczyzn
w roli Prospera.

Nagle pomyślałam:

"Kogo wziąć do roli Prospero?

Może Helen Mirren?
Jest wielką aktorką. Czemu nie?"

Tekst równie dobrze sprawdził się u kobiety.

Spójrzmy na niektóre obrazy

z "Burzy".

(Muzyka)

(Wideo) Prospera: Czyś ostatnią burzę
Wedle rozkazu do słowa wykonał?

Ariel: Na okręt królewski wpadłem
i po wszystkich kajutach ciskałem płomień.

Prospera: Przy pierwszym spotkaniu
Wzrok się ich zmierzył.

Miranda: Czy ty mnie kochasz?

Ferdynand: Ponad wszystko.

HM: Jedno już, widzę,
w drugiego moc wpadło.

Trynkulo: Bieda dziwnych daje nieraz
człowiekowi kompanów.

(Muzyka)

Szukasz przygód, mój panie?

Kaliban: Czy nie spadłeś ty z nieba?

Stefano: Z księżyca; możesz mi wierzyć.

Prospera: Kaliban!

Kaliban: Ta wyspa jest moja!

Prospera: Tej nocy
pewnych spodziewaj się kurczów.

Antonio: Patrz tylko, książę, tutaj brat twój leży,
Od swego łoża, ziemi tej, nie lepszy.

Sebastian: Dobądź oręża.

Ja, król twój, kochać cię będę.

Prospera: Będę ich dręczyć,
niech ryczą z boleści.

Ariel: Ja wam szaleństwem
zmysły pomieszałem.

Prospera: Sen i my
z jednych złożeni pierwiastków.

Żywot nasz krótki w sen jest owinięty.

(Muzyka)

JT: Dobrze.

(Oklaski)

Zaczęłam od teatru, wystawiając "Burzę"

na scenie, z bardzo małym budżetem,

wiele lat temu,

lubię tę sztukę i myślę też,

że to ostatnia sztuka Szekspira,

i, jak widzicie, świetnie pasuje na film.

Ale chcę dać wam mały przykład

jak wystawia się ją w teatrze,

a potem jak wziąć
ten sam pomysł czy historię

i zrobić z niej film.

Ideogram, o którym wcześniej mówiłam,

jaki wygląda dla "Burzy"?

Gdybym miała ją skondensować,

w jeden obraz, na którym

mogłabym oprzeć resztę.

To był zamek z piasku,

temat "natura kontra kultura",

budowa cywilizacji.

Prospera Helen Mirren mówi na końcu:

budujemy je, lecz pod wpływem natury,
pod naporem burzy,

te wieże wśród chmur,
te wspaniałe pałace znikną

i nie zostawią po sobie śladu.

W teatrze rozpoczęłam sztukę

czarnymi grabiami i białą kurtyną tła,

a na horyzoncie
mała dziewczynka, Miranda,

budowała zamek z piasku.

Siedziała na brzegu sceny,

a dwóch pomocników inspicjenta w czerni

biegało z konewkami u góry

i polewali wodą piaskowy zamek,

który zaczął się rozmywać i zapadać,

ale zanim się zapadł,

widownia zobaczyła, kto lał wodę.

Sposób przekazu był prosty.
Banalny. Widzieliśmy to.

Lecz gdy zaczęli lać wodę,

światło przeniosło się z polewających,

ta szorstka magia teatru,

i skoncentrowało na samej wodzie.

Nagle postrzeganie widowni się zmienia.

Woda staje się czymś magicznie wielkim.

Staje się burzą.

Zamaskowani aktorzy, animatorzy kukiełek znikają,

a widownia wskakuje do tego świata,

do wymyślonego świata "Burzy",
który dzieje się naprawdę.

Spójrzcie na różnicę,

kiedy zrobiłam to w kinie,

zaczęłam film od zbliżenia

czarnego zamku z piasku.

Kino potrafi

używać kamery, perspektywy,

a także długich ujęć i zbliżeń.

Zaczęło się od zbliżenia zamku z piasku,

a przy odjeździe kamery było widać,

że to miniatura,

stojąca na dłoni dziewczynki.

Mogłam bawić się środkiem przekazu

i po to zmieniam jeden środek na drugi,

aby móc to robić.

Teraz przejdźmy do "Spider-Mana".

(Muzyka)

(Wideo) Peter Parker: ♪ Stojąc na urwisku

Mogę odpłynąć od tego wszystkiego. ♪

JT: W teatrze próbujemy robić wszystko,

czego nie można zrobić w dwóch wymiarach,

w kinie i w telewizji.

PP: ♪ Wznieś się ponad siebie
i przejmij kontrolę. ♪

George Tsypin: Patrzymy na Nowy Jork
z punktu widzenia Spider-Mana.

Spider-Man nie jest ograniczony grawitacją.

Manhattanu w tym spektaklu
też nie ogranicza grawitacja.

PP: ♪ Bądź sobą
i wznieś się ponad wszystko. ♪

Chór: ♪ Łup! Bum! ♪

♪ Trzask! Zgrzyt! ♪

Danny Ezralow: Nie myślcie nawet,
że tu jest choreograf.

To, co się dzieje, jest prawdziwe.

Wolę, żebyście widzieli ruch ludzi

I pytali "O rany, co to było?"

(Muzyka)

JT: Jeśli oddam dosyć ruchu w rzeźbie,

to gdy aktor poruszy głową,
poczujecie, że to jest żywe.

To komiks przywołany do życia.

(Muzyka)

Bono: Oni są mitologiczni.

To są współczesne mity, bohaterowie komiksów.

PP: ♪ Oni wierzą. ♪

(Krzyki)

(Muzyka)

(Oklaski)

JT: Co to było?

Cyrk, rock 'n' roll, dramat.

Co my, u diabła, wyrabiamy na tej scenie?

Ostatnia opowieść, szybciutko.

Po pobycie w tamtej wiosce,
przeprawiłam się przez jezioro

i ujrzałam, że wulkan wybuchł

na drugim brzegu, Gunung Batur,

a obok czynnego wulkanu
znajdował się wulkan wygasły.

Nie sądziłam, że zostanę
pochłonięta przez wulkan,

No i jestem tutaj.

Łatwo wspinać się w górę, prawda?

Trzeba się trzymać korzeni,

stawać na małych kamieniach

i piąć się do góry, a dotrzesz na szczyt.

byłam tam z przyjacielem, aktorem,

powiedzieliśmy: "Wejdźmy na górę.

Sprawdźmy, czy można podejść
blisko krawędzi

tego czynnego wulkanu".

Dotarliśmy na sam szczyt,

jesteśmy na krawędzi, nad przepaścią,

Roland znika w siarczanym dymie,

po drugiej stronie wulkanu,

a ja jestem na górze sama,

nad tą niesamowitą przepaścią.

Słyszeliście ten tekst?

Jestem nad przepaścią, patrząc w dół,

w wygasły wulkan po lewej.

Po prawej kruszy się łupek.

Jestem w sandałach i sarongu.
To było lata temu.

I bez butów do wspinaczki.

Szalony francuski, cygański aktor,

zniknął w dymie, a ja zdaję sobie sprawę,

że nie dam rady wrócić drogą,
którą przyszłam.

Więc wyrzuciłam kamerę. Wyrzuciłam sandały,

wbiłam wzrok przed siebie

i opadłam na czworaki, jak kot,

i trzymałam się kolanami z obu stron

tej linii przede mną,

przez 10 czy 20 metrów.

Wiatr wiał bardzo mocno

i dostać się na tamtą stronę

mogłam tylko patrząc na linię przede mną.

Wiem, że wszyscy przez to przeszliście.

Jestem teraz w tyglu.

To jest moja próba ognia.

Próba ognia dla moich towarzyszy.

Przetrwamy, bo gra nam piosenka
"Wznieść się".

Chłopiec spada z nieba, wznosi się.

Mamy go w dłoniach obu rąk,

w rękach wszystkich moich towarzyszy.

Mam cudownych współpracowników,
my jako twórcy

możemy tam dotrzeć tylko razem.

Wiem, że to rozumiecie.

I będziecie wciąż dążyć na przód,

Wtedy ujrzycie te nadzwyczajne rzeczy

tuż przed oczyma.

Dziękuję.

(Oklaski)