Musiqi müasir kompyuterlərin ixtirasına necə gətirib çıxartdı?

Zərurət ixtiranın əsas səbəbidir, deyilmi? Hmm, həmişə yox. Steven Johnson biz göstərir ki, dünyanı ən çox dəyişmiş ideyaların və texnologiyaların bəziləri, məsələn kompyuter, heç də zərurətdən yaranmadı, daha çox əyləncənin verdiyi qəribə həzzdən yarandı. Bu valehedici, ixtiralar tarixi araşdırmasını bölüşməklə görəcəksiniz ki, gələcək insanların ən çox əyləndiyi yerlərdədi.

(Musiqi)

Təxminən 43 min il əvvəl

bugünkü Sloveniyanın şimal-qərb
sərhədindəki yumru təpələrdə

balaca bir mağara ayısı öldü.

Min illər sonra cənubi Almaniyada
bir mamont öldü.

Bir neçə əsr sonra bu ərazilərdə

bir ağbaş kərkəs də öldü.

Biz bu heyvanların necə öldükləri barədə
demək olar ki, heç nə bilmirik,

bu varlıqlar fərqli zaman və
yerlərdə yaşamış olsalar da

eyni qəribə taleyi bölüşdülər.

Ölümlərindən sonra hər
birinin skeletlərindən alınan

sümüklər insan əlləri ilə

fleytaya çevrildi.

Bu haqda bir saniyə düşünün.

Təsəvvür edin mağara adamısız,
40 min il əvvəl.

Alova hökmranlıq edirsiniz.

Ovçuluq üçün sadə alətlər düzəltmisiniz.

Qışda sizi isti saxlamaq üçün
heyvan dərisindən

necə paltar düzəltməyi öyrənmisiniz.

Növbəti kəşfiniz nə olardı?

Hava molekulları içində lazımsız
dalğalar yaradan aləti

fleytanı kəşf edəcəyiniz inandırıcı
görsənmir,

Amma əcdadlarımızın etdiyi elə eynilə bu
oldu.

Təəccüblü görünsə də məlum oldu ki,
bu ixtiralar tarixində

rast gəlinən bir şeydir.

Bəzən insanlar sağ qalmaq ,

uşaqlarını doyurmaq və ya yaxındakı
kəndi işğal etmək üçün

yeni bir şey kəşf edirdilər

Lakin adətən yeni fikirlər

sadəcə əyləncəli olduqları üçün

ortaya çıxırlar.

Ən qəribəsi də odur ki:

bu əyləncəli, qeyri-ciddi
görünən ixtiraların bir çoxu

elm, siyasət və cəmiyyətdə əlamətdar

dəyişikliklərə təkan verdi.

Götürək elə müasir dünyanın bəlkə də
ən vacib ixtirası olan

proqramlaşdırıla bilən kompyuterləri.

Əksər ilkin kompyuterlər xüsusi olaraq
müharibə zamanı şifrələri sındırmağa,

ya raket trayektoriyalarını hesablamağa
uyğun qurulduğu üçün

kompyuterlərin hərbi texnologiyadan
gəldiyinə inanılır.

Amma əslində müasir kompyuterlərin
mənşəyi

təsəvvür edə biləcəyinizdən

çox daha əyləncəlidi,

hətta musiqili.

Fleytadakı

səs çıxarmaq üçün deşiyə hava üfürmək
fikri

zamanla dəyişdirilərək 2 min ilin
sonunda ilk

orqan musiqi alətini yaratdı.

Kimsə barmaqlarımızla balaca dillərə
basmaqla səs çıxarmaq və

ilk musiqi klaviaturası kimi

dahiyanə bir fikir irəli sürdü.

Klaviaturalar 19-cu əsrin ortalarına
qədər orqanlardan klavikordlara,

klavesinlərə, pianoya doğru

təkamül etdilər,

Daha sonra bir qrup ixtiraçı
klaviatura

istifadə etməklə hərflər yazmaq
fikrini irəli sürdülər.

İlk yazı makinası da ilk vaxtlarda

"yazı klavesini" adlandırılmışdı.

Fleytalar və musiqi daha böyük
ixtiralara gətirib çıxartdı.

Təxminən min il əvvəl,

İslam İntibahı dövrünün zirvəsində

Bağdaddan olan 3 qardaş
avtomatlaşdırılmış orqan

musiqi qurğusunu düzəltdilər.

Onlar buna "öz-özünə çalan
alət" adı verdilər.

Cihaz əslində nəhəng musiqi
qutusu idi.

Fırlanan silindrin üzərinə iynələr
yerləşdirib şifrələnmiş göstərişləri

istifadə etməklə orqan müxtəlif musiqilər
ifa etməyə qurula bilirdi.

Əgər makinanın başqa bir musiqi
çalmasını istəsəydiniz,

üzərində başqa şifrə olan yeni silindri
içinə yerləşdirməyiniz bəs edirdi.

Bu cihaz bu tip qurğuların ilki oldu.

Proqramlaşdırılması mümkündü.

Bu çox böyük bir irəliləyiş idi.

Avadanlıq və proqram təminatı anlayışları

ilk dəfə bu ixtira ilə düşünüldü.

Bu inanılmaz güclü olan anlayış
bizə

müharibə, istila etmə qurğusu kimi və ya
zərurətdən

gəlib çıxmadı.

Mexanizmin öz-özünə musiqi çalmasını
izləməyin verdiyi qəribə həzzdən yarandı.

Hətta proqramlaşdırıla bilən
mexanizm fikri

700 il sadəcə musiqi sahəsində mövcudluğunu qorudu.

1700-ci illərdə musiqi yaradan makinalar

Paris elitasının əyləncə üçün istifadə
etdiyi bir əşyaya çevrildi.

Əyləncə hazırlayan şəxslər eyni şifrəli
silindrlərdən istifadə etməklə

"Automata" adlandırılan ilk robot tipli
qurğuların hərəkətlərini

idarə edirdilər.

Bu robotların ən məşhurlarından biri də

dahi fransız ixtiraçısı Jacques de
Vaucanson'ın yaratdığı,

bəli, ağlınıza gəldiyi kimi,

avtomatlaşdırılmış fleyta çalıcısı idi.

De Vaucanson robot musiqiçisini
yaradarkən

ağlında başqa bir fikir də var idi.

Əgər mexanizmi xoşagələn səslər
yaratmağa proqramlaşdırmaq mümkündürsə,

niyə bunu parçada füsunkar rəng çalarları
toxusun deyə proqramlaşdırmayasan?

Silindrdəki musiqi notlarını
yaratan iynələri

bu dəfə rəngli sapları ifadə
etsin deyə quraşdırmaq olardı.

Parçan üçün yeni naxış istədikdə
sadəcə

yeni silindr proqramlaşdırırsan.

Beləliklə ilk proqramlaşdırılan toxucu
dəzgahı ixtira edildi.

Silindrləri hazırlamaq isə çox bahalı
və vaxt aparan bir iş idi,

amma yarım əsr sonra

başqa bir fransız ixtiraçısı Jacquard

metal silindrlər əvəzinə deşilmiş
kağız kartlardan istifadə etmək

fikrini irəli sürdü.

Cihazı proqramlaşdırmaq üçün
kağız daha ucuz

və daha əyilgən (elastik) idi.

Həmin deşilmiş kart sistemi Viktoriya
dövrü ixtiraçısı Charles Babbage'in

ilk həqiqi proqramlaşdırıla bilən
kompyuter olan

hesablama aləti yaratmasına

ilham verdi.

Dəlikli kartlar 1970-ci illərdə beləin sonuna qədər

kompyuter proqramçıları tərəfindən
istifadə olunurdu.

Özünüzə belə bir sual verin:

müasir kompyuteri əlçatan edən
əslində nə idi?

Düzdür, hərbi inkişafın burda mühüm
rolu olub,

amma kompyuteri kəşf edilməsini mümkün edən
"təməl daşları" :

musiqi qutuları,

oyuncaq robot fleyta çalıcılar,

klavesin klavyaturaları,

parçaya toxunmuş rəngarəng naxışlar idi

və bunlar bütün əhvalatın sadəcə kiçik bir
hissəsidir.

Dünyanı dəyişən əksər ideyalar
və texnologiyalar

Oyunlardan yaranmışdır:

dövlət muzeyləri, rezin,

ehtimal nəzəriyyəsi, sığorta biznesi

və daha bir çoxu.

Zərurət həmişə ixtiranın əsas səbəbi
olmayıb.

Əyləncəylə dolu ağıl
daim araşdırmağa can atır və

dünya üzərində yeni imkanlar
axtarışındadır.

Bu axtarışlar - sevinc və
əyləncəylə başlamış

bir çox təcrübəninin əhəmiyyətli ixtiralara

çevrilməsinə səbəb olmuşlar.

Məncə, bu, uşaqlarımızı məktəbdə necə
öyrətməyimiz və iş yerində yeniliyi

necə dəstəkləməyimizin nəticəsi ilə
bağlıdır

amma əyləncə və oyunlara
bu cür baxmağımız

növbəti yeniliyin nə olacağını tapmağa
kömək edər.

Təsəvvür edin: 1750-ci ildə oturub
19-cu, 20-ci əsrlərdə

cəmiyyətdə baş verəcək böyük
dəyişiklikləri müəyyən etməyə

çalışsaydınız,

avtomatlaşdırılmış mexanizmlər,
kompyuterlər

süni intellekt ,

Paris elitasını əyləndirən

proqramlaşdırılmış fleyta

o dövrdəki bir çox başqa şey kimi çox
güclü işarətlər vermiş ola bilərdi.

Əvvəllər əyləncə məqsədli və

ciddi bir şey üçün yararsız görünsədə

müəyyən zaman sonra dünyanı dəyişəcək

texnologiya inqilabının başlanğıcı
oldu.

Gələcək insanların ən çox

əyləndiyi yerlərdə olacaq.