Η μαγευτική μουσική της νοηματικής γλώσσας

Η καλλιτέχνις Κριστίν Σουν Κιμ είναι εκ γενετής κωφή και έμαθε να πιστεύει ότι οι ήχοι δεν ήταν μέρος της ζωής της, ότι ήταν γι' αυτούς που ακούνε. Μέσω της τέχνης της ανακάλυψε ομοιότητες ανάμεσα στην Αμερικανική Νοηματική Γλώσσα και τη μουσική, και συνειδητοποίησε ότι τον ήχο δεν είναι αναγκαίο να τον γνωρίσεις μόνο μέσω των αυτιών - μπορείς τον νιώσεις, να τον δεις και να τον βιώσεις ως ιδέα. Σε αυτή την ενδιαφέρουσα ομιλία μας προσκαλεί ν' ανοίξουμε τα μάτια μας και τα αυτιά μας και να συμμετέχουμε στον μεγάλο θησαυρό της οπτικής γλώσσας.

Διερμηνέας: Πιάνο, το «p» είναι
το αγαπημένο μου μουσικό σύμβολο.

Σημαίνει να παίζεις απαλά.

Αν παίζεις ένα μουσικό όργανο
και δεις ένα «p» στην παρτιτούρα,

θα πρέπει να παίξεις πιο ήπια.

Δύο «p» - ακόμη πιο απαλά.

Τέσσερα «p» - υπερβολικά απαλά.

Αυτό είναι το σχέδιό μου
ενός δένδρου από «p»,

που δείχνει ότι,

άσχετα με το πόσες χιλιάδες χιλιάδων «p»
μπορεί να υπάρξουν,

ποτέ δεν θα φτάσεις την απόλυτη ησυχία.

Αυτός είναι ο πρόσφατος ορισμός μου
για την ησυχία:

ένας πολύ ακατάληπτος ήχος.

Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας

κάτι σχετικά με την Αμερικανική
Νοηματική Γλώσσα, ή ASL,

και κάτι από το δικό μου παρελθόν.

Η γαλλική νοηματική ήρθε στην Αμερική
στις αρχές της δεκαετίας του 1800,

και με τον χρόνο αναμίχθηκε
με τα τοπικά νοήματα,

και μετεξελίχθηκε στη γλώσσα
που όλοι σήμερα γνωρίζουμε ως ASL.

Έτσι έχει ιστορία περίπου 200 ετών.

Είμαι εκ γενετής κωφή

και έμαθα να πιστεύω ότι ο ήχος
δεν είναι μέρος της ζωής μου.

Πίστευα ότι ήταν αλήθεια.

Συνειδητοποιώ όμως τώρα
ότι αυτό δεν ήταν αλήθεια.

Ο ήχος ήταν πράγματι μέρος της ζωής μου,

πραγματικά, ήταν στο μυαλό μου κάθε μέρα.

Ως ένα Κωφό άτομο που ζει
σε έναν κόσμο με ήχους,

είναι σαν να ζούσα σε μια ξένη χώρα,

τηρώντας πειθήνια τους δικούς της
κανόνες, έθιμα, συμπεριφορές και πρότυπα,

χωρίς να τα αμφισβητώ ποτέ.

Πώς λοιπόν κατανοώ τον ήχο;

Παρατηρώ πώς οι άνθρωποι συμπεριφέρονται
και αποκρίνονται στον ήχο.

Εσείς οι άνθρωποι είστε σαν ηχεία
για μένα και ενισχύετε τον ήχο.

Μαθαίνω και αναπαράγω αυτή τη συμπεριφορά.

Ταυτόχρονα, έμαθα ότι δημιουργώ ήχο,

κι έχω δει πώς οι άνθρωποι
αποκρίνονται σε μένα.

Έτσι για παράδειγμα έμαθα...

«Μην χτυπάς την πόρτα!»

«Μην κάνεις τόσο θόρυβο
όταν τρως πατατάκια από το σακουλάκι!»

(Γέλια)

«Μην ρεύεσαι,

και όταν τρως,

πρόσεχε να μην χτυπάς
τα μαχαιροπίρουνα στο πιάτο».

Όλα αυτά τα πράγματα
τα ονομάζω «πρωτόκολλο ήχων».

Ίσως με απασχολεί το πρωτόκολλο ήχων

περισσότερο από ένα άτομο με ακοή.

Προσέχω πάρα πολύ στο θέμα των ήχων.

Και πάντα αναμένω πρόθυμα και με άγχος

τον ήχο που θα ακολουθήσει.

Εξ ου και αυτό το σκίτσο.

TBD, προς λήψην αποφάσεως.

TBC, θα συνεχιστεί.

TBA, προς ανακοίνωση.

Και βλέπετε το πεντάγραμμο -

δεν υπάρχουν νότες στις γραμμές.

Επειδή οι γραμμές ήδη περιέχουν ήχο

μέσα από τις αδιόρατες
μουτζούρες και κηλίδες.

Στην κουλτούρα των Κωφών,
η κίνηση αντιστοιχεί με ήχο.

Αυτό είναι το σήμα στην ASL
για το «πεντάγραμμο».

Ένα τυπικό πεντάγραμμο έχει πέντε γραμμές.

Για μένα όμως, το να κάνω νοήματα
με τον αντίχειρα έτσι

δεν είναι φυσικά.

Γι' αυτό θα προσέξετε στα σκίτσα μου,
επιμένω στις τέσσερις γραμμές.

Το 2008 είχα την ευκαιρία
να ταξιδέψω στο Βερολίνο, στη Γερμανία,

για μια σειρά καλλιτεχνικών
συναυλιών εκεί.

Πριν από τότε, εργαζόμουν ως ζωγράφος.

Εκείνο το καλοκαίρι επισκέφτηκα
διάφορα μουσεία και πινακοθήκες,

και πηγαίνοντας από μέρος σε μέρος,

πρόσεξα ότι δεν υπήρχε
πουθενά οπτική τέχνη.

Εκείνη την εποχή ο ήχος ήταν στα πάνω του,
και μου έκανε εντύπωση...

δεν υπήρχε καθόλου οπτική τέχνη,

όλα ήταν ακουστικά.

Τώρα ο ήχος ήρθε
στη δική μου περιοχή της τέχνης.

Θα με απομακρύνει περισσότερο
από την τέχνη;

Κατάλαβα ότι αυτό δεν ήταν απαραίτητο.

Ουσιαστικά ξέρω τον ήχο.

Τον γνωρίζω τόσο καλά

που δεν χρειάζεται να τον βιώσω
αποκλειστικά με τα αυτιά.

Μπορώ να τον νιώσω με την αφή,

ή σαν οπτική εμπειρία,

ή ακόμη και σαν ιδέα.

Έτσι αποφάσισα να ανακτήσω
ιδιοκτησία πάνω στον ήχο

και να τον προσθέσω
στην εξάσκηση της τέχνης μου.

Και όλα όσα είχα μάθει σχετικά με τον ήχο,

αποφάσισα να τα παραμερίσω
και να ξεμάθω.

Άρχισα δημιουργώντας
ένα νέο θέμα εργασίας.

Και όταν το παρουσίασα
στην καλλιτεχνική κοινότητα,

έμεινα έκθαμβη από την υποστήριξη
και την προσοχή που έλαβα.

Συνειδητοποίησα ότι:

ο ήχος είναι όπως το χρήμα,

η δύναμη, ο έλεγχος -

ένα κοινωνικό νόμισμα.

Μέσα μου πάντα πίστευα
ότι ο ήχος ήταν δικό σας χαρακτηριστικό,

όσων ακούνε.

Και ο ήχος είχε τόση δύναμη

που είτε θα αποδυνάμωνε εμένα
και το καλλιτεχνικό έργο μου,

ή θα μου έδινε καινούργιες δυνάμεις.

Αποφάσισα να πάρω δυνάμεις.

Υπάρχει μια τεράστια κουλτούρα
γύρω από την ομιλούμενη γλώσσα.

Και επειδή δεν χρησιμοποιώ
τη φωνή μου στην επικοινωνία,

για την κοινωνία είναι
σαν να μην έχω καθόλου φωνή.

Έτσι χρειάζεται να δουλέψω με άτομα
που θα με υποστηρίζουν ως ίση

και θα γίνουν η φωνή μου.

Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσω
να συμβαδίσω με τη σημερινή κοινωνία.

Έτσι στο σχολείο, στη δουλειά
και σε ιδρύματα,

δουλεύω με διάφορους διερμηνείς ASL.

Και η φωνή τους γίνεται
δική μου φωνή και ταυτότητα.

Με βοηθούν να ακουστώ.

Και οι φωνές τους φέρουν ηθική
και χρηματική αξία.

Ειρωνικά, δανειζόμενη τις φωνές τους,

είμαι σε θέση να διατηρώ
μια προσωρινή μορφή χρήματος,

κάπως σαν να παίρνω δάνειο
με πολύ υψηλό επιτόκιο.

Αν δεν συνεχίζα αυτή την πρακτική,

νιώθω ότι απλώς θα βούλιαζα στην αφάνεια

και δεν θα διατηρούσα κάποια
μορφή κοινωνικού νομίσματος.

Έτσι με τον ήχο ως νέο καλλιτεχνικό μέσον,

εμβάθυνα στον χώρο της μουσικής.

Και έμεινα έκπληκτη από τις ομοιότητες
μεταξύ μουσικής και ASL.

Για παράδειγμα,

μια μουσική νότα

δεν μπορεί να γίνει πλήρως αντιληπτή
και να εκφραστεί σε χαρτί.

Το ίδιο ισχύει και για μια έννοια της ASL.

Και οι δύο έχουν τεράστιο
εύρος και ευελιξία,

που σημαίνει ότι αδιόρατες αλλαγές

μπορεί να επηρεάσουν ολόκληρη τη σημασία

και των νοημάτων και των ήχων.

Θέλω να σας δώσω μια μεταφορά με το πιάνο

για να καταλάβετε καλύτερα
πώς λειτουργεί η ASL.

Φανταστείτε λοιπόν ένα πιάνο.

Η ASL αναλύεται σε διάφορες
γραμματικές παραμέτρους.

Αν αναθέσετε μια διαφορετική παράμετρο
σε κάθε δάκτυλο παίζοντας πιάνο -

όπως μια έκφραση του προσώπου,
μια κίνηση του σώματος,

ταχύτητα, σχήμα χεριού και ούτω καθεξής,

καθώς παίζετε πιάνο -

τα Αγγλικά είναι γραμμική γλώσσα,

σαν να παίζεται μία νότα τη φορά.

Ωστόσο, η ASL είναι μάλλον σαν μια χορδή -

και τα 10 δάκτυλα
πρέπει να προσέλθουν ταυτόχρονα

για να εκφράσουν μια ξεκάθαρη
έννοια ή ιδέα στην ASL.

Αν μόνο ένα από αυτά τα πλήκτρα
άλλαζε χορδή,

θα έδινε μια εντελώς διαφορετική σημασία.

Το ίδιο ισχύει στη μουσική
σε σχέση με χροιά, τονικότητα και ένταση.

Στην ASL, παίζοντας με τις διαφορετικές
γραμματικές παραμέτρους,

μπορείτε να εκφράσετε διαφορετικές ιδέες.

Για παράδειγμα δείτε το σήμα «κοιτάζω».

Αυτό είναι το σήμα «κοιτάζω».

Σας κοιτάζω.

Σας κοιτάζω επίμονα.

(Γέλια)

(Γέλια)

Ωπ - με πιάσατε.

(Γέλια)

Ωχ.

Τι κοιτάτε;

Ω, σταματήστε.

(Γέλια)

Μετά άρχισα να σκέφτομαι.

«Κι αν κοίταζα την ASL
μέσα από έναν μουσικό φακό;»

Αν έφτιαχνα ένα σήμα
και το επαναλάμβανα ξανά και ξανά,

θα μπορούσε να γίνει
σαν ένα κομμάτι οπτικής μουσικής.

Για παράδειγμα,
αυτό το σήμα για την «ημέρα»,

καθώς ο ήλιος ανατέλλει και δύει.

Αυτός είναι όλη μέρα.

Αν το επαναλάμβανα και έκοβα ταχύτητα,

οπτικά μοιάζει σαν μουσικό κομμάτι.

Όλη... μέρα.

Νομίζω ότι το ίδιο ισχύει
για το «όλη νύχτα».

Όλη νύχτα.

Αυτό είναι το «όλη νύχτα»
που εικονίζεται σε αυτό το σκίτσο.

Και αυτό με έβαλε να σκεφτώ
τα τρία διαφορετικά είδη νύχτας:

«χθες τη νύχτα»,

«όλη νύχτα»,

(Τραγουδάει) «όλη νύχτα».

(Γέλια)

Νομίζω ότι το τρίτο έχει περισσότερη
μουσικότητα από τα άλλα δύο.

(Γέλια)

Αυτό δείχνει πώς εκφράζεται
ο χρόνος στην ASL

και πώς η απόσταση από το σώμα
μπορεί να εκφράσει χρονικές αλλαγές.

Για παράδειγμα,

το 1H σημαίνει ένα χέρι, το 2H δύο χέρια,

ο ενεστώτας εμφανίζεται πιο κοντά
και εμπρός στο σώμα,

ο μέλλοντας μπροστά από το σώμα
και ο αόριστος στην πλάτη σας.

Το πρώτο παράδειγμα
είναι το «πριν από πολύ καιρό».

Μετά το «παρελθόν»,

«συνήθιζα να»

και τελευταίο και αγαπημένο μου,

με πολύ ρομαντική και δραματική απόχρωση,

«μια φορά κι έναν καιρό».

(Γέλια)

«Κοινός χρόνος»

είναι ένας μουσικός όρος

με καθορισμένη διάρκεια
τεσσάρων χρόνων σε κάθε μέτρο.

Αλλά όταν βλέπω τη λέξη «κοινός χρόνος»,

αυτόματα μου θυμίζει το «ταυτόχρονα».

Έτσι προσέξτε:
RH: δεξί χέρι, LH: αριστερό χέρι.

Το πεντάγραμμο είναι
στο κεφάλι και το στήθος.

[Κεφάλι: RH, Δείχνω νύχια]

[Κοινός χρόνος]

[Στήθος: LH, Δείχνω νύχια]

Τώρα θα σας δείξω το σχήμα του χεριού
που λέγεται «δείχνω νύχια».

Πάμε μαζί, σας παρακαλώ;

Όλοι, χέρια πάνω.

Τώρα θα το κάνουμε
και στο κεφάλι και στο στήθος,

σαν τον «κοινό χρόνο» ή ταυτόχρονα.

Ναι, το καταλάβατε.

Αυτό σημαίνει «ερωτεύομαι»
στη Διεθνή Νοηματική.

(Γέλια)

Να αναφέρουμε ότι η Διεθνής Νοηματική

είναι ένα οπτικό εργαλείο
που βοηθάει στην επικοινωνία

με άλλες κουλτούρες
και με άλλες νοηματικές ανά τον κόσμο.

Το δεύτερο που θέλω
να σας δείξω είναι αυτό -

παρακαλώ, πάμε πάλι μαζί.

Και τώρα αυτό.

Αυτό είναι ο «αποικισμός» στην ASL.

(Γέλια)

Τώρα το τρίτο -

παρακαλώ, ακολουθήστε με ξανά.

Και ξανά.

Αυτό είναι ο «διαφωτισμός» στην ASL.

Έτσι, ας τα κάνουμε και τα τρία μαζί.

«Ερωτεύομαι»,

«αποικισμός»

και «διαφώτιση».

Μπράβο σε όλους σας.

(Γέλια)

Παρατηρείτε πώς και τα τρία
σημάδια μοιάζουν πολύ,

όλα συμβαίνουν στο κεφάλι και το στήθος,

αλλά μεταφέρουν διαφορετικά νοήματα.

Είναι λοιπόν εκπληκτικό που βλέπουμε
πώς η ASL ζει και βασιλεύει,

ακριβώς όπως η μουσική.

Παρόλα αυτά, στην εποχή μας

ζούμε σε έναν πολύ ακουστοκεντρικό κόσμο.

Και ακριβώς επειδή η ASL δεν περιέχει ήχο,

αυτόματα δεν φέρει κοινωνικώς κάποια αξία.

Θα χρειαστεί να επανεκτιμήσουμε
το τι αποτελεί κοινωνική αξία

και να επιτρέψουμε στην ASL
να διαμορφώσει τη δική της αξία -

χωρίς ήχο.

Και αυτό πιθανώς θα είναι ένα βήμα
προς μια κοινωνία με λιγότερες διακρίσεις.

Και ίσως οι άνθρωποι να καταλάβουν

ότι δεν χρειάζεται να είσαι κουφός
για να μάθεις ASL,

ούτε να έχεις την ακοή σου
για να μάθεις μουσική.

Η ASL είναι τόσο μεγάλος θησαυρός

που θα ήθελα να τη βιώσετε κι εσείς.

Θα σας προσκαλέσω
να ανοίξετε τα αυτιά σας,

να ανοίξετε τα μάτια σας,

να συμμετέχετε στην κουλτούρα μας

και να βιώσετε την οπτική μας γλώσσα.

Και ποτέ δεν ξέρετε,

μπορεί να μας αγαπήσετε.

(Χειροκρότημα)

Ευχαριστώ.

Ντενίζ Κάλερ-Μπράατεν: Έι, εγώ είμαι.

(Χειροκρότημα)