Return to Video

Rob Harmon: Jak przemysł może powstrzymać wysuszanie strumieni

  • 0:03 - 0:05
    To jest rzeka.
  • 0:05 - 0:08
    A to strumień.
  • 0:08 - 0:10
    To jest rzeka.
  • 0:10 - 0:13
    To dzieje się w całym kraju.
  • 0:13 - 0:15
    W USA mamy dziesiątki tysięcy mil
  • 0:15 - 0:18
    wyschniętych strumieni.
  • 0:18 - 0:20
    Na tej mapie,
  • 0:20 - 0:23
    kolorowe miejsca oznaczają problemy z wodą.
  • 0:24 - 0:27
    To samo dzieje się też na wschodzie kraju.
  • 0:27 - 0:29
    Przyczyny są różne w każdym stanie,
  • 0:29 - 0:31
    ale przejdźmy do szczegółów.
  • 0:31 - 0:34
    W samej Montanie mamy 6500 km
  • 0:34 - 0:37
    wysuszonych strumieni.
  • 0:37 - 0:40
    Mogłyby służyć rybom i dzikiej naturze.
  • 0:41 - 0:43
    Są żyłami ekosystemu,
  • 0:43 - 0:46
    niestety często pustymi.
  • 0:47 - 0:49
    Opowiem wam historię
  • 0:49 - 0:51
    jednego z takich strumieni
  • 0:51 - 0:54
    który jest tylko archetypem dla większego zagadnienia.
  • 0:54 - 0:56
    Chodzi o Prickly Pear Creek.
  • 0:56 - 0:58
    Płynie on przez obszar zamieszkały przez ludzi
  • 0:58 - 1:01
    z miasta East Helena do jeziora Helena.
  • 1:01 - 1:03
    Jest zamieszkały przez ryby
  • 1:03 - 1:05
    takie jak pstrągi tęczowe, potokowe
  • 1:05 - 1:07
    i łososie Clarka.
  • 1:07 - 1:09
    Prawie co roku
  • 1:09 - 1:12
    od ponad stu lat
  • 1:12 - 1:15
    w lecie wyglądał tak.
  • 1:15 - 1:17
    Jak do tego doszło?
  • 1:17 - 1:20
    Zaczęło się to pod koniec XIX wieku
  • 1:20 - 1:24
    kiedy ludzie zasiedlali miejsca takie jak Montana.
  • 1:24 - 1:26
    W skrócie, było mnóstwo wody,
  • 1:26 - 1:29
    a mało ludzi.
  • 1:29 - 1:31
    Ale gdy nowi zaczęli domagać się wody,
  • 1:31 - 1:34
    mieszkańcy nie byli jednomyślni
  • 1:34 - 1:38
    i w 1865 roku w Montanie ustanowiono pierwsze wodne prawo.
  • 1:38 - 1:41
    Mówiło ono że każdy w pobliżu strumienia
  • 1:41 - 1:43
    może z niego korzystać.
  • 1:43 - 1:46
    Nowi zaczęli więc korzystać z wody,
  • 1:46 - 1:48
    a pierwsi mieszkańcy
  • 1:48 - 1:50
    byli na tyle sfrustrowani że zatrudniali prawników.
  • 1:50 - 1:52
    Powstały oddzielne prawa
  • 1:52 - 1:54
    w 1870 i 1872 roku
  • 1:54 - 1:56
    dotyczące Prickly Pear Creek.
  • 1:56 - 1:58
    W 1921 roku
  • 1:58 - 2:00
    Sąd Najwyższy stanu Montana
  • 2:00 - 2:03
    ustanowił że w przypadku Prickly Pear
  • 2:03 - 2:05
    pierwsi osadnicy mieli pierwszeństwo
  • 2:05 - 2:09
    w dostępie do wody.
  • 2:09 - 2:12
    Te stare prawa wodne są kluczowe.
  • 2:12 - 2:14
    Problem jest w tym że na zachodzie kraju
  • 2:14 - 2:16
    to wygląda w ten sposób.
  • 2:16 - 2:18
    Niektóre z potoków
  • 2:18 - 2:20
    miały od 50 do 100 razy więcej wody
  • 2:20 - 2:23
    niż mają teraz.
  • 2:23 - 2:25
    A starsi posiadacze praw wodnych
  • 2:25 - 2:28
    jeśli z niego nie korzystają,
  • 2:28 - 2:30
    ryzykują utratę tego prawa
  • 2:30 - 2:33
    przez wartość ekonomiczną wody.
  • 2:33 - 2:37
    Nie oszczędzają więc wody.
  • 2:37 - 2:40
    Tu nie chodzi tylko o liczbę ludności,
  • 2:40 - 2:43
    ale o system który promuje marnowanie wody
  • 2:43 - 2:46
    ponieważ możesz utracić do niej prawo, jeśli z niej nie korzystasz.
  • 2:48 - 2:50
    Tak więc po dekadach sporów
  • 2:50 - 2:52
    i 140 latach doświadczenia,
  • 2:52 - 2:54
    cały czas to obserwujemy.
  • 2:55 - 2:57
    To wadliwy system.
  • 2:57 - 2:59
    Ludzie marnują wodę,
  • 2:59 - 3:01
    bo jeśli nie korzystasz z niej,
  • 3:01 - 3:03
    możesz stracić do niej prawo.
  • 3:03 - 3:06
    Na pewno wiecie że wywołało to już wiele konfliktów
  • 3:06 - 3:10
    pomiędzy społecznościami rolniczymi i ekologicznymi.
  • 3:10 - 3:13
    OK. Postaram się to zmienić.
  • 3:13 - 3:15
    Większość z was ucieszy się z tego
  • 3:15 - 3:18
    że reszta prezentacji będzie improwizowana.
  • 3:18 - 3:21
    Inni z was ucieszą się z tego, że będzie ona dotyczyła piwa.
  • 3:21 - 3:24
    (Śmiech)
  • 3:24 - 3:26
    Krajowe firmy zaczynają interesować się
  • 3:26 - 3:28
    Krajowe firmy zaczynają interesować się
  • 3:28 - 3:31
    swoim zużyciem wody.
  • 3:31 - 3:34
    Zastanawiają się nad odpowiednim źródłem wody,
  • 3:34 - 3:37
    starają się wykorzystać ją wydajnie,
  • 3:37 - 3:39
    głowią się nad tym jak zużycie wody
  • 3:39 - 3:42
    wpływa na ich wizerunek.
  • 3:42 - 3:44
    To jest problem na skalę krajową,
  • 3:44 - 3:46
    ale opowiem wam kolejną historię z Montany,
  • 3:46 - 3:48
    która dotyczy piwa.
  • 3:48 - 3:51
    Pewnie nie wiedzieliście że potrzeba 5 litrów wody
  • 3:51 - 3:53
    żeby zrobić litr piwa.
  • 3:53 - 3:55
    Biorąc pod uwagę odparowywanie,
  • 3:55 - 3:58
    to potrzeba ponad sto litrów wody żeby uwarzyć litr piwa.
  • 3:58 - 4:00
    Obecnie browary w Montanie
  • 4:00 - 4:02
    zrobiły wiele w stronę
  • 4:02 - 4:04
    ograniczenia zużycia wody,
  • 4:04 - 4:06
    ale cały czas zużywają miliony litrów.
  • 4:06 - 4:09
    Oczywiście, woda jest w piwie.
  • 4:10 - 4:13
    Co więc mogą oni zrobić
  • 4:13 - 4:16
    z pozostałym zużyciem
  • 4:16 - 4:18
    które ma znaczący wpływ
  • 4:18 - 4:20
    na ekosystemy?
  • 4:20 - 4:22
    Ekosystemy są bardzo ważne
  • 4:22 - 4:24
    dla browarów w Montanie i ich klientów.
  • 4:24 - 4:26
    Poza tym, jest mocne powiązanie
  • 4:26 - 4:28
    między wodą a wędkarstwem.
  • 4:28 - 4:30
    Dla innych jest mocne powiązanie
  • 4:30 - 4:32
    między wędkarstwem a piwem.
  • 4:32 - 4:34
    (Śmiech)
  • 4:34 - 4:37
    Browary w Montanie i ich klienci zastanawiają się jak temu zaradzić.
  • 4:37 - 4:40
    Browary w Montanie i ich klienci zastanawiają się jak temu zaradzić.
  • 4:40 - 4:43
    Jak mogą zrekompensować ubytki wodne?
  • 4:43 - 4:45
    Przypomnijcie sobie Prickly Pear.
  • 4:45 - 4:47
    Na razie
  • 4:47 - 4:49
    prawa dotyczące wody
  • 4:49 - 4:53
    ograniczają się do mierzenia i redukowania zużycia,
  • 4:53 - 4:55
    a naszą sugestią jest kolejny krok,
  • 4:55 - 4:57
    czyli odzyskiwanie.
  • 4:57 - 4:59
    Przypomnijcie sobie Prickly Pear.
  • 4:59 - 5:01
    To wadliwy system.
  • 5:01 - 5:03
    Musisz marnować wodę,
  • 5:03 - 5:06
    bo jeśli jej nie będziesz używać to stracisz do niej prawo.
  • 5:06 - 5:08
    Postanowiliśmy połączyć te dwa światy...
  • 5:08 - 5:10
    świat przemysłu
  • 5:10 - 5:12
    z ich zużyciem wody
  • 5:12 - 5:14
    oraz świat farmerów
  • 5:14 - 5:16
    z ich prawami do wody w tych potokach.
  • 5:16 - 5:18
    W niektórych stanach,
  • 5:18 - 5:20
    posiadacze praw wodnych
  • 5:20 - 5:23
    mogą pozostawić wodę w obiegu
  • 5:23 - 5:26
    legalnie broniąc jej przed innymi
  • 5:26 - 5:29
    korzystając tym samym z prawa wodnego.
  • 5:29 - 5:31
    Przecież
  • 5:31 - 5:33
    to jest ich prawo wodne
  • 5:33 - 5:35
    i jeżeli chcą z niego korzystać
  • 5:35 - 5:37
    aby pomóc rybom w strumieniu,
  • 5:37 - 5:40
    mogą to robić..
  • 5:40 - 5:44
    Ale nie mają żadnej zachęty aby tak robić.
  • 5:44 - 5:47
    Pracując z lokalnymi organizacjami
  • 5:47 - 5:50
    stworzyliśmy taką zachętę.
  • 5:50 - 5:53
    Płacimy im za pozostawienie wody w obiegu.
  • 5:53 - 5:55
    Oto co się tam dzieje.
  • 5:55 - 5:58
    Ten człowiek podjął decyzję
  • 5:58 - 6:00
    o zamknięciu swojej śluzy
  • 6:00 - 6:02
    i pozostawieniu wody w strumieniu.
  • 6:02 - 6:04
    Nie traci przy tym prawa do wody,
  • 6:04 - 6:07
    po prostu stosuje to prawo,
  • 6:07 - 6:09
    albo niektóre zapisy,
  • 6:09 - 6:12
    dla samego strumienia, zamiast dla ziemii.
  • 6:12 - 6:14
    Ponieważ jest posiadaczem prawa wodnego,
  • 6:14 - 6:18
    może pilnować innych przed zużyciem jego wody.
  • 6:18 - 6:20
    Ok?
  • 6:20 - 6:23
    On dostaje pieniądze za pozostawienie wody w sturmieniu.
  • 6:23 - 6:25
    Ten człowiek mierzy ile wody
  • 6:25 - 6:28
    w ten sposób pozostało w strumieniu.
  • 6:28 - 6:31
    Tak zmierzoną wodę
  • 6:31 - 6:34
    dzielimy na tysiąc-galonowe części.
  • 6:34 - 6:37
    Każda część otrzymuje swój numer i certyfikat,
  • 6:37 - 6:39
    a browary i inne przedsiębiorstwa
  • 6:39 - 6:41
    kupują je
  • 6:41 - 6:43
    jako rekompensata za wodę
  • 6:43 - 6:45
    którą pobrali z ekosystemu.
  • 6:45 - 6:47
    Browary płacą
  • 6:47 - 6:50
    aby przywrócić wodę do strumienia.
  • 6:50 - 6:52
    To zapewnia prostą, tanią
  • 6:52 - 6:54
    i sprawdzalną metodę
  • 6:54 - 6:57
    zwracania wody do zniszczonych ekosystemów,
  • 6:57 - 7:00
    dając tym samym farmerom ekonomiczny wybór
  • 7:00 - 7:03
    i dając firmom zainteresowanym swoim zużyciem wody
  • 7:03 - 7:05
    łatwy sposób, aby z nim walczyć.
  • 7:05 - 7:08
    Po 140 latach konfliktów
  • 7:08 - 7:12
    i 100 latach wysuszonych strumieni,
  • 7:12 - 7:14
    sytuacji, których pozwy sądowe i prawa
  • 7:14 - 7:17
    nie rozwiązały
  • 7:17 - 7:19
    stworzyliśmy model potencjalnego
  • 7:19 - 7:21
    kupca i potencjalnego sprzedawcy...
  • 7:21 - 7:25
    model, który nie wymaga aktów prawnych.
  • 7:26 - 7:28
    To po prostu dawanie
  • 7:28 - 7:31
    ludziom zaniepokojonym zużyciem wody
  • 7:31 - 7:33
    możliwości
  • 7:33 - 7:35
    pozostawienia jej, tam gdzie jest niezbędna,
  • 7:35 - 7:38
    czyli w zdegradowanych ekosystemach,
  • 7:38 - 7:40
    dając tym samym farmerom
  • 7:40 - 7:42
    dając tym samym farmerom
  • 7:42 - 7:44
    opłacalną decyzję dotyczącą ich wody.
  • 7:44 - 7:46
    opłacalną decyzję dotyczącą ich wody.
  • 7:46 - 7:49
    Takie transakcje zapewniają przyjaciół, nie wrogów.
  • 7:49 - 7:51
    Łączą ludzi, a nie dzielą.
  • 7:51 - 7:54
    Zapewniają też niezbędne wsparcie ekonomiczne społeczności rolniczej.
  • 7:54 - 7:57
    A co najważniejsze, to działa.
  • 7:57 - 7:59
    Pozostawiliśmy ponad 15 miliardów litrów wody
  • 7:59 - 8:01
    w zdegradowanych ekosystemach.
  • 8:01 - 8:03
    Połączyliśmy posiadaczy praw wodnych
  • 8:03 - 8:05
    z browarami w Montanie,
  • 8:05 - 8:08
    z hotelami i producentami herbaty w Oregonie
  • 8:08 - 8:11
    oraz z przemysłem technologicznym na południowym zachodzie.
  • 8:11 - 8:14
    A gdy utworzymy takie połączenia,
  • 8:14 - 8:16
    możemy, a nawet już
  • 8:16 - 8:19
    zmieniamy to w to.
  • 8:20 - 8:22
    Dziękuję bardzo.
  • 8:22 - 8:25
    (Aplauz)
Title:
Rob Harmon: Jak przemysł może powstrzymać wysuszanie strumieni
Speaker:
Rob Harmon
Description:

W czasach wysuszonych przez człowieka rzek i strumieni, Rob Harmon wprowadza w życie niezwykły mechanizm rynkowy, który ogranicza naruszanie gospodarki wodnej. Farmerzy i kompanie piwowarskie odnajdują się w intrygującej historii strumienia Prickly Pear Creek.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
08:26
Piotr Ożga added a translation

Polish subtitles

Revisions