Return to Video

Juan Enriquez: A do te jene femijet tane qenie te ndryshme?

  • 0:00 - 0:02
    Ne rregull. Si te gjitha ngjarjet e mira,
  • 0:02 - 0:04
    kjo fillon qe prej shume kohesh,
  • 0:04 - 0:07
    kur nuk gjindej asgje perreth.
  • 0:07 - 0:09
    Ja se si eshte imazhi i kompletuar i universit
  • 0:09 - 0:12
    para pothuajse 14 miliarde viteve.
  • 0:12 - 0:15
    E gjithe energjia ishte e permbledhur ne nje pike te vetme te energjise.
  • 0:15 - 0:17
    Ajo shperthen per nje lloj arsyeje.
  • 0:17 - 0:19
    dhe ti fillon te jesh pjese e ketyre gjerave.
  • 0:19 - 0:22
    Ja pra, je pjese e kesaj qe prej 14 miliarde viteve.
  • 0:22 - 0:24
    Dhe keto gjera zmadhohen e zmadhohen e zmadhohen
  • 0:24 - 0:26
    ne galaksi gjigante
  • 0:26 - 0:27
    dhe formohen bilionat e tyre.
  • 0:27 - 0:29
    Dhe brenda ketyre galaksive
  • 0:29 - 0:31
    verehen keto re te medha pluhuri.
  • 0:31 - 0:33
    Dhe dua qe ju t'i kushtoni vemendje te vecante
  • 0:33 - 0:34
    atyre tri degezimeve te vogla
  • 0:34 - 0:36
    ne qender te fotografise.
  • 0:36 - 0:38
    Nese i sheh me afer
  • 0:38 - 0:39
    ato duken keshtu.
  • 0:39 - 0:42
    Dhe tani ju jeni duke shikuar kolona pluhuri
  • 0:42 - 0:44
    ku ka me te vertete shume pluhur
  • 0:44 - 0:49
    meqenese ra fjala, ato jane te gjata nje bilion milje vertikalisht.
  • 0:49 - 0:52
    dhe ajo cfare ndodh eshte se aty ka aq shume pluhur
  • 0:52 - 0:53
    i cili grumbullohet dhe shperthen
  • 0:53 - 0:57
    dhe nxit nje reaksion termonuklear.
  • 0:57 - 0:58
    Ajo cfare ju po shikoni tani
  • 0:58 - 1:00
    eshte se si yjet lindin.
  • 1:00 - 1:01
    Keto jane yjet te cilat formohen nga ketu.
  • 1:01 - 1:04
    Kur ka yje te mjaftueshme qe dalin nga ketu,
  • 1:04 - 1:06
    ato me pas krijojne nje galaksi.
  • 1:06 - 1:09
    Kjo tani eshte nje galaksi shume e rendesishme
  • 1:09 - 1:11
    sepse ju jeni ketu.
  • 1:11 - 1:12
    (Te qeshura)
  • 1:12 - 1:14
    Dhe duke iu afruar kesaj galaksie,
  • 1:14 - 1:16
    ju gjeni nje yll
  • 1:16 - 1:19
    relativisht jo shume interesant.
  • 1:19 - 1:23
    Meqe ra fjala, ju jeni pothuajse 2/3-tat me afer kesaj storieje.
  • 1:23 - 1:25
    Pra, ky yll nuk paraqitet fare
  • 1:25 - 1:28
    deri tek 2/3-tat e ketij rrugetimi.
  • 1:28 - 1:29
    Dhe ajo cfare ndodh me pas
  • 1:29 - 1:30
    eshte se ka mjaft pluhur te mbetur
  • 1:30 - 1:32
    sa qe nuk formon nje yll
  • 1:32 - 1:34
    por behet nje planet.
  • 1:34 - 1:39
    Dhe kjo ndodhi pak me shume se 4 miliarde vite me pare.
  • 1:39 - 1:40
    Dhe pas nje kohe
  • 1:40 - 1:42
    ka ende material te mbetur
  • 1:42 - 1:47
    qe mundeson te marresh nje "supe fillestare"
  • 1:47 - 1:49
    e cila krijon jete.
  • 1:49 - 1:53
    Dhe jeta fillon te zgjerohet e zgjerohet e zgjerohet
  • 1:53 - 1:54
    derisa eshte kaput.
  • 1:54 - 1:58
    (Te qeshura)
  • 1:58 - 1:59
    Ne fakt, gjeja me e cuditshme
  • 1:59 - 2:02
    eshte se jeta behet kaput, jo nje here, as dy here,
  • 2:02 - 2:04
    por pese here.
  • 2:04 - 2:06
    Kjo i bie qe pothuajse e gjithe jeta ne Toke
  • 2:06 - 2:09
    fiket per pothuajse pese here.
  • 2:09 - 2:10
    Perderisa ju e mendoni kete,
  • 2:10 - 2:13
    ajo cfare ndodh eshte se ju merrni me shume kompleksitet
  • 2:13 - 2:14
    shume e me shume gjera
  • 2:14 - 2:18
    per te ndertuar gjera te reja.
  • 2:18 - 2:20
    Ne nuk shfaqemi
  • 2:20 - 2:25
    deri pothuajse 99.96 perqind te kohes
  • 2:25 - 2:29
    vetem e vetem qe te veme veten dhe paraardhesit ne perspektive.
  • 2:29 - 2:33
    Brenda ketij konteksti, jane dy teori
  • 2:33 - 2:34
    qe tregojne se pse jemi ne te gjithe ketu.
  • 2:34 - 2:36
    Teoria e pare
  • 2:36 - 2:39
    eshte qe kjo eshte e gjitha qe ajo shkroi.
  • 2:39 - 2:41
    Nen ate teori
  • 2:41 - 2:42
    ne jemi te jemi- te gjithe dhe te perfundojme-te gjithe
  • 2:42 - 2:44
    te te gjithe krijimit.
  • 2:44 - 2:47
    Arsyeja per biliona galaksi,
  • 2:47 - 2:49
    dhe shume planeteve,
  • 2:49 - 2:54
    eshte te krijohet dicka qe duket si kjo
  • 2:54 - 2:57
    dhe dicka qe duket si ajo.
  • 2:57 - 2:59
    Dhe ky eshte qellimi i universit;
  • 2:59 - 3:00
    kurse me pas sheshohet
  • 3:00 - 3:02
    nuk behet me mire.
  • 3:02 - 3:06
    (Te qeshura)
  • 3:06 - 3:09
    Pyetja e vetme qe mund ti beni vetes eshte qe
  • 3:09 - 3:14
    a mund te jete kjo shume arrogante?
  • 3:14 - 3:16
    Dhe nese eshte
  • 3:16 - 3:21
    po ashtu duke e marrur parasysh edhe faktin qe ne kemi ardhur shume afer zhdukjes.
  • 3:21 - 3:25
    Aty kishin mbetur rreth 2,000 te specieve tona.
  • 3:25 - 3:27
    Disa jave me shume pa te reshura shiu,
  • 3:27 - 3:30
    ne nuk do t'i kishim pare kurre keto.
  • 3:30 - 3:36
    (Te qeshura)
  • 3:36 - 3:41
    (Duartrokitje)
  • 3:41 - 3:44
    Ndoshta duhet te mendohet per nje teori te dyte
  • 3:44 - 3:47
    nese e para nuk eshte aq e mire.
  • 3:47 - 3:49
    Teoria e dyte eshte qe: A mundemi te permiresohemi?
  • 3:49 - 3:52
    (Te qeshura)
  • 3:52 - 3:55
    Po per cfare arsye do ta bente dikush nje pyetje te ketille?
  • 3:55 - 3:57
    Sepse ne fakt vecse jane bere 29 permiresime deri tani
  • 3:57 - 3:59
    te njerezve.
  • 3:59 - 4:02
    Si duket ne qenkemi permiresuar.
  • 4:02 - 4:04
    Ne jemi permiresuar pa ndalur.
  • 4:04 - 4:07
    Dhe duket se ne ende vazhdojme te zbulojme permiresime.
  • 4:07 - 4:09
    Ne kemi gjetur nje vitin e kaluar.
  • 4:09 - 4:12
    Ne kemi gjetur nje tjeter muajin e kaluar.
  • 4:12 - 4:14
    Dhe gjate kohes qe e mendon kete
  • 4:14 - 4:16
    do te mund te pyesesh:
  • 4:16 - 4:19
    Pse nje specie e vetme njerezore?
  • 4:19 - 4:21
    A s'do te ishte shume cudi
  • 4:21 - 4:25
    po te shkoje ne Afrike, Azi dhe Antarktike
  • 4:25 - 4:27
    dhe te gjeje zogun e njejte
  • 4:27 - 4:31
    meqenese ne kemi bashke-ekzistuar ne kohen e njejte
  • 4:31 - 4:34
    me te pakten tete versione te tjera te njerezimit
  • 4:34 - 4:37
    ne kohen e njejte ne kete planet?
  • 4:37 - 4:38
    Gjendja normale e ketyre puneve
  • 4:38 - 4:41
    eshte qe jo vetem te kemi Homo sapiens;
  • 4:41 - 4:42
    gjendje normale
  • 4:42 - 4:46
    eshte te kesh versione te ndryshme te njerezve qe ecin perreth.
  • 4:46 - 4:49
    Dhe nese kjo gje eshte normale
  • 4:49 - 4:51
    me pas ju mund ta pyesni veten
  • 4:51 - 4:53
    ne rregull pra, meqenese ne deshirojme te krijojme dicka ndryshe,
  • 4:53 - 4:56
    sa i madh duhet te jete mutacioni?
  • 4:56 - 4:59
    Svante Paabo e ka pergjigjen,
  • 4:59 - 5:01
    Ndryshimi ne mes te njerezve dhe Neandertaleve
  • 5:01 - 5:05
    eshte 0.004 perqind te kodeve gjenetike.
  • 5:05 - 5:06
    Ja se sa eshte ndryshimi
  • 5:06 - 5:09
    i nje qenieje prej nje tjetre.
  • 5:09 - 5:13
    Kjo shpjegon debatet me bashkekohore politike.
  • 5:13 - 5:15
    (Te qeshura)
  • 5:15 - 5:18
    Por perderisa po e mendoni kete,
  • 5:18 - 5:19
    eshte interesante se sa
  • 5:19 - 5:23
    te vogla jane keto mutacione dhe ku ato ndodhin.
  • 5:23 - 5:24
    Ndryshimi njerezor/Neandertal
  • 5:24 - 5:26
    eshte sperma dhe testis,
  • 5:26 - 5:27
    aroma dhe lekura.
  • 5:27 - 5:29
    Dhe keto jane gjenet e vecanta
  • 5:29 - 5:31
    qe dallojne njera me tjetren.
  • 5:31 - 5:35
    Qe do te thote se ndryshime te vogla mund te kene nje impakt te madh.
  • 5:35 - 5:36
    Dhe per sa kohe e mendoni kete,
  • 5:36 - 5:39
    ne vazhdimisht ndryshojme.
  • 5:39 - 5:42
    Para 10,000 viteve ne Detin e Zi
  • 5:42 - 5:44
    ne kemi perjetuar nje ndryshim ne nje gjen
  • 5:44 - 5:46
    qe solli syte e kalter.
  • 5:46 - 5:50
    Dhe kjo vazhdon e vazhdon e vazhdon ende.
  • 5:50 - 5:52
    Duke vazhduar keshtu
  • 5:52 - 5:53
    nje nder gjerat qe do te ndodh sivjet
  • 5:53 - 5:57
    eshte qe ne do t'i zbulojme 10,000 gjenet e para te njeriut
  • 5:57 - 6:00
    sepse eshte bere me lire te ndash gjenet ne sekuenca.
  • 6:00 - 6:01
    Dhe kur ne t'i gjejme keto
  • 6:01 - 6:04
    ne do te hasim ne ndryshime.
  • 6:04 - 6:07
    Meqe ra fjala, ky nuk eshte nje debate qe ne jemi te gatshem t'a perballojme
  • 6:07 - 6:10
    sepse ne e kemi shperdorur shkencen ne kete rast.
  • 6:10 - 6:14
    Ne vitet 1920, ne kemi menduar se jemi dallimet me kryesore ndermjet njerezve.
  • 6:14 - 6:18
    Duke u bazuar kryesisht ne punen e Francis Galton.
  • 6:18 - 6:20
    Ai ishte kusheriri i Darwin-it.
  • 6:20 - 6:22
    Por Shtetet e Bashkuara, Instituti i Carnegie,
  • 6:22 - 6:25
    Stanford, Shoqata Amerikane e Neurologjise
  • 6:25 - 6:27
    e lartesoi edhe me shume.
  • 6:27 - 6:30
    E perhapi dhe nuk e perdori ashtu sic duhej.
  • 6:30 - 6:33
    Ne fakt, beri qe njerezit te
  • 6:33 - 6:35
    trajtoheshin si te tmerrshem.
  • 6:35 - 6:38
    Qe nga vitet 1940, ne kemi thene vazhdimisht qe nuk ka dallime
  • 6:38 - 6:39
    qe ne jemi identike.
  • 6:39 - 6:42
    Kete do ta kuptojme ne fund te vitit nese eshte e vertete.
  • 6:42 - 6:44
    Gjate kohes qe e mendojme kete,
  • 6:44 - 6:46
    ne jemi ne zbulim te gjerave te reja,
  • 6:46 - 6:49
    si p.sh, a ke ti nje gjen ACE?
  • 6:49 - 6:51
    Por c'rendesi ka?
  • 6:51 - 6:55
    Sepse asnjehere askush nuk eshte ngjitur ne 8,000 lartesi pa oksigjen
  • 6:55 - 6:58
    qe nuk e ka nje gjen ACE.
  • 6:58 - 7:00
    Po te behemi edhe me specifike,
  • 7:00 - 7:03
    po tipi gjenetik i quajtur 577R?
  • 7:03 - 7:07
    Sic duket, cdo sportist Olimpik i testuar
  • 7:07 - 7:11
    posedon nje prej ketyre varianteve.
  • 7:11 - 7:12
    Nese kjo eshte e vertete,
  • 7:12 - 7:14
    na ben te kemi pyetje te komplikuara
  • 7:14 - 7:16
    per Olimpiaden e Londres.
  • 7:16 - 7:18
    Tri opsione:
  • 7:18 - 7:21
    A deshironi qe Olimpiada te jete nje vitrine
  • 7:21 - 7:23
    per mutante punetore?
  • 7:23 - 7:25
    (Te qeshura)
  • 7:25 - 7:28
    Opsioni i dyte:
  • 7:28 - 7:31
    Pse nuk luajme sikur ne golf apo lundrim?
  • 7:31 - 7:34
    Sepse ti e ke dhe nuk e ke ate
  • 7:34 - 7:38
    Do te te jap te dhjetat e sekondit per te filluar.
  • 7:38 - 7:39
    Versioni i trete:
  • 7:39 - 7:41
    Meqenese ky eshte nje gjen qe zhvillohet natyrshem
  • 7:41 - 7:44
    ti e ke dhe nuk ke zgjedhur prinderit e duhur,
  • 7:44 - 7:47
    ti fiton te drejten per tu permiresuar.
  • 7:47 - 7:49
    Tri opsione te ndryshme.
  • 7:49 - 7:51
    Nese te gjitha keto dallime jane ndryshim
  • 7:51 - 7:54
    ne mes te nje medalje Olimpike dhe nje medalje jo-Olimpike.
  • 7:54 - 7:57
    Verehet se perderisa ne zbulojme gjera te reja
  • 7:57 - 8:00
    neve si qenie njerezore na pelqen shume te ndryshojme
  • 8:00 - 8:02
    menyren se si dukemi, si sillemi
  • 8:02 - 8:04
    dhe cfare trupat tane bejne.
  • 8:04 - 8:08
    Ne kemi pasur 10.2 milion intervenime plastike ne Shtetet e Bashkuara
  • 8:08 - 8:11
    vetem se me teknologjine e sotme online,
  • 8:11 - 8:14
    korrigjimet e sotme, fshirjet,
  • 8:14 - 8:16
    arsyetimet dhe zhvillimi
  • 8:16 - 8:19
    do te duken sikur nje loje femijesh.
  • 8:19 - 8:23
    Ju vec e keni pare punen e Tony Atala ne TED,
  • 8:23 - 8:26
    por kjo aftesi per ti mbushur gjerat
  • 8:26 - 8:29
    me qeliza sikur te ishin bobina bojerash
  • 8:29 - 8:34
    na lejon neve te printojme lekure, organe
  • 8:34 - 8:37
    dhe nje seri te kompletuar te pjeseve te tjera trupore.
  • 8:37 - 8:38
    Perderisa keto teknologji perparojne,
  • 8:38 - 8:42
    ti sheh kete, ti sheh kete, ti vazhdon te shohesh gjera
  • 8:42 - 8:45
    2000, sekuenca gjenetike njerezore
  • 8:45 - 8:49
    dhe na duket sikur asgje s'eshte duke ndodhur.
  • 8:49 - 8:52
    derisa ndodh pastaj.
  • 8:52 - 8:55
    Dhe ne ka shanse qe te jemi ne disa prej ketyre javeve.
  • 8:55 - 8:57
    Gjersa e mendoni
  • 8:57 - 9:00
    keta dy persona qe ndane nje gjen te njeriut ne vitin 2000
  • 9:00 - 9:04
    dhe Projekti Publik qe ndau nje gjen ne vitin 2000
  • 9:04 - 9:07
    ateher s'ke degjuar mjaft
  • 9:07 - 9:11
    derisa degjon per nje eksperiment qe u be vitin e kaluar ne Kine,
  • 9:11 - 9:15
    ata marrin qeliza trupore te nje miu,
  • 9:15 - 9:17
    vene 4 kemikale mbi to,
  • 9:17 - 9:20
    i shnderrojne ato qeliza trupore ne qeliza trungu,
  • 9:20 - 9:22
    i lene qelizat te rriten
  • 9:22 - 9:25
    dhe krijojne nje kopje te plote te atij miu.
  • 9:25 - 9:28
    Kjo do te thote shume.
  • 9:28 - 9:29
    Esencialisht
  • 9:29 - 9:31
    merret nje qelize
  • 9:31 - 9:34
    qe eshte nje qelize qe ndryshon
  • 9:34 - 9:36
    qe duket si nje skiator ne maje te malit,
  • 9:36 - 9:40
    dhe keta dy skiatore behen qeliza trungu
  • 9:40 - 9:42
    4,8,16
  • 9:42 - 9:44
    dhe behen aq shume sa qe
  • 9:44 - 9:45
    pas 16 percarjeve
  • 9:45 - 9:48
    ato qeliza duhet te ndryshojne.
  • 9:48 - 9:49
    Keshtu, ata shkojne poshte nje ane te malit,
  • 9:49 - 9:51
    ato shkojne poshte ne nje ane tjeter.
  • 9:51 - 9:52
    Derisa ata jane aty
  • 9:52 - 9:54
    keto behen eshtra,
  • 9:54 - 9:57
    pastaj ata zgjedhin nje rruge tjeter dhe keto behen pllakeza
  • 9:57 - 9:59
    keto behen makrofage
  • 9:59 - 10:01
    dhe keto behen qeliza T me pas.
  • 10:01 - 10:03
    Por eshte shume veshtire, qe gjersa je duke skijuar poshte
  • 10:03 - 10:04
    te ngjitesh prape larte.
  • 10:04 - 10:10
    Vetem nese, natyrisht, ke nje teleferik.
  • 10:10 - 10:12
    Ajo cfare bejne ato 4 kemikale eshte qe
  • 10:12 - 10:14
    marrin cfaredolloj qelize
  • 10:14 - 10:16
    dhe e vendosin prape larte ne mal
  • 10:16 - 10:18
    qe te mund te behet nje pjese trupore.
  • 10:18 - 10:20
    Gjersa e mendoni kete,
  • 10:20 - 10:22
    ajo cfare kjo do te thote eshte se
  • 10:22 - 10:24
    ti mund te rikrijosh nje kopje te plote
  • 10:24 - 10:26
    te cfaredolloj organizmi
  • 10:26 - 10:28
    nga cfaredolloj qeliza qe gjinden aty.
  • 10:28 - 10:31
    Kjo do te thote shume
  • 10:31 - 10:34
    sepse tani ti mund te marresh, jo vetem qeliza miu,
  • 10:34 - 10:36
    por poashtu edhe qeliza njeriu
  • 10:36 - 10:39
    dhe ti besh qeliza njerezore trungu.
  • 10:39 - 10:43
    Pastaj, ne tetor,
  • 10:43 - 10:46
    ata morren qeliza te lekures, i shnderruan ne qeliza trungu
  • 10:46 - 10:50
    dhe filluan ti kthejne ne qeliza te melcise.
  • 10:50 - 10:51
    Ne teori,
  • 10:51 - 10:56
    ti mund te rrisesh cfaredo organi nga cfaredolloj qelize te trupit tend.
  • 10:56 - 10:58
    Ja edhe nje eksperiment tjeter:
  • 10:58 - 11:01
    Nese do te ishte e mundur te fotokopjoje trupin tend
  • 11:01 - 11:04
    ndoshta do te kishe deshire ta merrje edhe mendjen tende.
  • 11:04 - 11:05
    Dhe nje nder gjerat qe ju pate ne TED
  • 11:05 - 11:07
    nje vite e gjysme me pare,
  • 11:07 - 11:08
    ishte ky njeri.
  • 11:08 - 11:11
    I cili dha nje fjalim teknik te mrekullueshem.
  • 11:11 - 11:12
    Ai eshte profesor ne MIT.
  • 11:12 - 11:14
    Ajo cfare ai tha
  • 11:14 - 11:16
    eshte qe mund te marresh retroviruset,
  • 11:16 - 11:19
    te cilat hyjne brenda qeliza te trurit te minjve.
  • 11:19 - 11:21
    Mund ti dallosh ne baze te proteinave
  • 11:21 - 11:23
    qe ndizen kur ti i ndez ato.
  • 11:23 - 11:27
    Ti mund te krijosh skema te rrugeve te sakta
  • 11:27 - 11:30
    ne baze te te cilave nje mi sheh, ndjen, prek
  • 11:30 - 11:33
    kujton, dashuron.
  • 11:33 - 11:35
    Me pas ti e merr nje kabllo optike si fiber
  • 11:35 - 11:39
    dhe ndez disa prej atyre gjerave.
  • 11:39 - 11:41
    Gjersa ti je duke e bere kete,
  • 11:41 - 11:43
    mund ta perfytyrosh ne dy ngjyra
  • 11:43 - 11:45
    qe nenkupton se mund ta shkarkosh kete informacion
  • 11:45 - 11:50
    si kod dyjor ne nje kompjuter.
  • 11:50 - 11:52
    Por, c'do te thote e gjitha kjo?
  • 11:52 - 11:55
    Nuk eshte totalisht e paperfytyrueshme
  • 11:55 - 11:59
    qe nje dite ti do te mundesh te shkarkosh kujtimet e tua personale
  • 11:59 - 12:01
    ne nje trup te ri.
  • 12:01 - 12:06
    dhe ndoshta mund te shkarkosh edhe kujtimet e njerezve te tjere poashtu.
  • 12:06 - 12:09
    Kjo mund te kete vetem nje apo dy
  • 12:09 - 12:13
    nderlikime te vogla etike, politike e morale.
  • 12:13 - 12:14
    (Te qeshura)
  • 12:14 - 12:17
    Ishte vetem nje mendim.
  • 12:17 - 12:19
    Keto jane llojet e pyetjeve
  • 12:19 - 12:21
    qe po behen pyetje me interesante
  • 12:21 - 12:23
    per filozofet, njerez te pushtetshem,
  • 12:23 - 12:26
    per ekonomiste, dhe per shkencetare.
  • 12:26 - 12:30
    Sepse keto teknologji jane duke levizur shume shpejte.
  • 12:30 - 12:31
    Perderisa e mendon kete,
  • 12:31 - 12:34
    me lejoni ta perfundoj me nje shembull per trurin.
  • 12:34 - 12:36
    Vendi i pare ku ju do te
  • 12:36 - 12:39
    shihnit nje presion te madh evolucionar sot,
  • 12:39 - 12:41
    edhe per shkak te te dhenave
  • 12:41 - 12:43
    te cilat po behen masive,
  • 12:43 - 12:45
    por edhe per shkak te plasticitetit te organit
  • 12:45 - 12:47
    eshte truri.
  • 12:47 - 12:50
    A kemi ne evidence se kjo aktualisht ndodhe?
  • 12:50 - 12:55
    Le te shohim se si zhvillohet autizmi per nje mijevjecar.
  • 12:55 - 12:58
    Ja se si duket ne vitin 2000.
  • 12:58 - 13:00
    Ja se si duket ne vitin 2002.
  • 13:00 - 13:04
    2006,2008.
  • 13:04 - 13:08
    Kjo eshte rritja e autizmit ne me pak se nje dekade.
  • 13:08 - 13:13
    Dhe ne ende nuk e dime se perse po ndodhe.
  • 13:13 - 13:15
    Ajo se cfare ne dime eshte se
  • 13:15 - 13:17
    truri po reagon
  • 13:17 - 13:20
    ne nje menyre hiperaktive, hiper-plastike
  • 13:20 - 13:22
    dhe po krijon njerez te ketille.
  • 13:22 - 13:25
    Dhe kjo eshte vetem nje nder kushtet qe dihet.
  • 13:25 - 13:29
    Ekzistojne edhe njerez te cilet jane jashtezakonisht te mencur,
  • 13:29 - 13:31
    njerez te cilet mbajne ne mend gjithcka qe kane pare ne jeten e tyre,
  • 13:31 - 13:33
    njerez te cilet kane sinestezi,
  • 13:33 - 13:34
    njerez qe kane shizofreni.
  • 13:34 - 13:36
    Aq shume gjera ndodhin perreth nesh,
  • 13:36 - 13:38
    dhe ne ende nuk kuptojme
  • 13:38 - 13:40
    se si dhe pse kjo ndodh.
  • 13:40 - 13:43
    Nje pyetje qe mund ta benit eshte kjo qe
  • 13:43 - 13:45
    a jemi ne duke pare nje evoluim te shpejte te trurit
  • 13:45 - 13:47
    dhe se si ne procesojme te dhenat?
  • 13:47 - 13:50
    Sepse kur e mendon se sa te dhena vijne ne tru,
  • 13:50 - 13:54
    dhe se sa mundohemi ne qe te kemi edhe me shume
  • 13:54 - 13:56
    ne krahasim me te dhenat qe te tjeret marrin ne interval jetesor.
  • 13:56 - 13:59
    Dhe perderisa ju e mendoni kete,
  • 13:59 - 14:01
    ekzistojne 4 teori qe shpjegojne se si mund te ndodh kjo,
  • 14:01 - 14:02
    plus plot seri te tjera.
  • 14:02 - 14:04
    Nuk kam nje pergjigje te duhur.
  • 14:04 - 14:08
    Duhet te kete edhe me shume hulumtim rreth kesaj.
  • 14:08 - 14:10
    Nje opsion mund te ishte admirimi i ushqimit te shpejte.
  • 14:10 - 14:12
    Verehet se ka fakte qe tregojne se
  • 14:12 - 14:15
    dhjamosja dhe dieta
  • 14:15 - 14:16
    kane te bejne
  • 14:16 - 14:18
    me modifikime gjenetike
  • 14:18 - 14:20
    te cilat mund te kene ose jo, nje impakt
  • 14:20 - 14:24
    ne menyren se si truri i nje femije funksionon.
  • 14:24 - 14:28
    Opsioni i dyte eshte nje opsion seksi i nje eksperti.
  • 14:28 - 14:32
    Keto kushte jane te rralla.
  • 14:32 - 14:35
    (Te qeshura)
  • 14:35 - 14:40
    (Duartrokitje)
  • 14:40 - 14:42
    Ajo cfare po ndodhe momentalisht
  • 14:42 - 14:45
    eshte qe te gjithe ekspertet po behen bashke,
  • 14:45 - 14:47
    meqenese jane te kualifikuar per programime kompjuterike
  • 14:47 - 14:50
    eshte shperblehet mjaft mire,
  • 14:50 - 14:53
    ashtu si cdo detyre e orientuar nga detajet me se shumti,
  • 14:53 - 14:55
    qe ata jane duke u fokusuar shume gjeografikisht
  • 14:55 - 14:58
    dhe po gjejne njerez me mendje te ngjashme.
  • 14:58 - 15:02
    Kjo eshte nje teori per ngjajshmeri
  • 15:02 - 15:05
    te gjeneve qe perforcojne njera tjetren
  • 15:05 - 15:07
    ne keto struktura.
  • 15:07 - 15:10
    E treta, a jane keto teper shume informacione?
  • 15:10 - 15:11
    Ne jemi duke u munduar te procesojme aq shume
  • 15:11 - 15:14
    sa qe disa njerez behen sinestetik
  • 15:14 - 15:16
    dhe kane vrima te medha qe ua mundesojne te mbajne ne mend gjithcka.
  • 15:16 - 15:19
    Disa njerez te tjere behen sensitive per gjithe kete sasi informimi.
  • 15:19 - 15:23
    Disa te tjere reagojne me kushte te ndryshime psikologjike
  • 15:23 - 15:24
    ose reagime kunddrejt ketij informimi.
  • 15:24 - 15:27
    Ose ndoshta eshte per shkak te kemikaleve.
  • 15:27 - 15:29
    Por kur veren nje rritje
  • 15:29 - 15:31
    te kesaj rendesie
  • 15:31 - 15:33
    edhepse ndoshta nuk je duke e matur mire,
  • 15:33 - 15:35
    ose ndoshta dicka ndodhe per shume shpejte,
  • 15:35 - 15:39
    dhe mund te behet nje evolucion ne kohe reale.
  • 15:39 - 15:42
    Ja edhe dicka.
  • 15:42 - 15:44
    Ajo cfare mendoj une qe ne po bejme
  • 15:44 - 15:46
    eshte qe po zhvillohemi shume si qenie.
  • 15:46 - 15:51
    Dhe kete nuk e kam menduar kur une dhe Steve Gullans filluam te shkruanim se bashku.
  • 15:51 - 15:54
    Une mendoj se po parakalojme afer Homo evolutis
  • 15:54 - 15:55
    qe, per mire ose per keq,
  • 15:55 - 15:59
    nuk eshte vetem nje hominid i vetedijshem per ambientin e tij/saj
  • 15:59 - 16:03
    eshte nje hominid qe po fillon te
  • 16:03 - 16:06
    kontrolloj evolucionin e qenieve te tij drejtpersedrejti apo qellimisht
  • 16:06 - 16:10
    te bakterieve, bimeve dhe kafsheve.
  • 16:10 - 16:12
    Dhe une mendoj se ky eshte nje ndryshim kaq i madh
  • 16:12 - 16:15
    sa qe gjeneratat e ardhshme
  • 16:15 - 16:19
    mund te jene qenie shume te ndryshme.
  • 16:19 - 16:20
    Ju faleminderit shume.
  • 16:20 - 16:25
    (Duartrokitje)
Title:
Juan Enriquez: A do te jene femijet tane qenie te ndryshme?
Speaker:
Juan Enriquez
Description:

Pergjate evoluimit njerezor, versione te ndryshme te njeriut kane bashke-ekzistuar. A jemi ne me te permirsuar tani? Tek TEDxSummit, Juan Enriquez udheton ne kohe dhe hapesire per te na sjelle ne nje moment aktual--dhe tregon se si teknologjia po demaskon evidencen qe supozon se nje evolucion i shpejte mund te jete prane.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
16:48
Helena Bedalli approved Albanian subtitles for Will our kids be a different species?
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for Will our kids be a different species?
Retired user accepted Albanian subtitles for Will our kids be a different species?
Liridon Shala accepted Albanian subtitles for Will our kids be a different species?
egzon s added a translation

Albanian subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.