De liefdes en leugens van vuurvliegjes

Bioloog Sara Lewis heeft de afgelopen 20 jaar de magie en het wonder van vuurvliegjes tot op de bodem uitgezocht. In deze prachtige talk vertelt ze ons hoe en waarom de kevers hun geluidloze vonken maken, wat er gebeurt wanneer twee vuurvliegjes seks hebben en waarom een bepaalde groep vrouwtjes bekend staat als vampiervuurvliegjes. (Fraai is het niet). Lees meer verbazingwekkende feiten over vuurvliegjes in de voetnoten van Lewis hieronder.

Als wetenschapper, en ook als mens,

probeer ik mezelf open te stellen

voor verwondering.

Volgens mij noemde
Jason Webley het gisteravond

"samenzweren om deel
te zijn van de magie."

Het komt dus goed uit
dat mijn carrière als bioloog

me de kans geeft
diep in de levens te duiken

van enkele wonderbaarlijke wezens

met wie we onze planeet delen:

vuurvliegjes.

Voor velen van jullie

zullen vuurvliegjes
heel mooie herinneringen oproepen:

kinderjaren, zomer,

zelfs andere TED Talks.

Misschien zoiets als dit.

Ik raakte voor het eerst
geïnteresseerd in vuurvliegjes

toen ik nog studeerde.

Op een avond zat ik in mijn achtertuin

in North Carolina,

toen er plotseling overal om mij heen

geluidloze vonkjes opstegen.

Ik vroeg me af,

hoe maken deze beestjes licht?

En hoe zit het met al dat geflits?

Praten ze met elkaar?

En wat gebeurt er als het licht uitgaat?

Ik heb een aantal van deze vragen
kunnen beantwoorden

in mijn onderzoek
naar deze nachtelijke wereld.

Als je ooit vuurvliegjes hebt gezien

of van vuurvliegjes hebt gehoord,

dan weet je hoe ze op magische wijze
een alledaags landschap kunnen veranderen

in iets hemels en bovenaards.

Dit komt over de hele wereld voor,

zoals op deze heuvel in de Smoky Mountains

die ik zag veranderen
in een levende waterval van licht

door de spookachtige gloed
van deze 'blue ghost' vuurvliegjes.

Of een rivier langs een weg in Japan

die het leven schenkt
aan de trage, drijvende flitsen

van deze Genji vuurvliegjes.

Of in Maleisië,

waar ik 's nachts
mangrovebomen zag bloeien.

Niet met bloemen,

maar met de lichtjes van duizenden --
bliep! bliep! -- vuurvliegjes

die wonderbaarlijk synchroon
samen knipperden.

Deze lichtgevende landschappen

vervullen me nog steeds met verwondering.

Ze houden me in contact

met de magie van de natuurlijke wereld.

Ik vind het verbazingwekkend

dat ze worden gemaakt
door deze kleine insecten.

Van dichtbij zijn vuurvliegjes betoverend.

Ze zijn charismatisch.

Ze worden al eeuwen geprezen
in de kunsten en in poëzie.

Tijdens mijn reizen

heb ik veel mensen ontmoet

die me vertelden dat God
de vuurvliegjes heeft geschapen

voor het genot van de mens.

Andere wezens kunnen
ook plezier van ze hebben.

Ik vind dat deze elegante insecten
werkelijk wonderbaarlijk zijn,

omdat ze zo mooi een licht werpen

op de vindingrijke improvisatie
van de evolutie.

Ze zijn gevormd door twee sterke
evolutionaire krachten:

natuurlijke selectie,
de strijd om te overleven,

en seksuele selectie,

de strijd om voortplantingskansen.

Voor een vuurvliegjesverslaafde

zijn de afgelopen 20 jaar
een behoorlijk spannende tijd geweest.

Samen met mijn studenten
van de Tufts University

en andere collega's

hebben we veel nieuwe ontdekkingen
over vuurvliegjes gedaan:

hun baltsgedrag en seksleven,

hun daden van verraad en moord.

Vandaag wil ik een paar
verhalen met jullie delen

die we hebben verzameld
tijdens onze gezamenlijke avonturen

in deze verborgen wereld.

Vuurvliegjes behoren tot een erg mooie

en diverse groep insecten:

kevers.

Wereldwijd bestaan er
meer dan 2.000 soorten vuurvliegjes.

Zij hebben bijzonder uiteenlopende
paringssignalen ontwikkeld,

dat wil zeggen, verschillende manieren
om een partner te vinden.

Ongeveer 150 miljoen jaar geleden

zagen de allereerste vuurvliegjes
er vermoedelijk zo uit.

Ze vlogen overdag

en ze gaven geen licht.

In plaats daarvan gebruikten de mannetjes
hun fantastische antennes

om de geur van hun vrouwtjes op te pikken.

Bij andere vuurvliegjes
geven alleen de vrouwtjes licht.

Ze zijn aantrekkelijk mollig
en hebben geen vleugels.

Elke avond klimmen ze naar een hoge plek

waar ze urenlang een heldere gloed afgeven

om vliegende, maar onverlichte,
mannetjes aan te trekken.

Bij wéér andere vuurvliegjes
gebruiken beide geslachten

snelle, heldere flitsen
om een partner te vinden.

Hier in Noord-Amerika

zijn er meer dan honderd
verschillende soorten vuurvliegjes

die de bijzondere gave hebben

om hun lichaamsenergie uit te stralen

in de vorm van licht.

Hoe doen ze dat?

Het lijkt compleet magisch,

maar deze bioluminescente signalen

komen voort uit zorgvuldig
georkestreerde chemische reacties

in de vuurvliegjeslantaarn.

De hoofdrol is weggelegd
voor een enzym genaamd luciferase,

dat er in de loop
van de evolutie in is geslaagd

zijn kleine armpjes om een
nog kleiner molecuul heen te slaan,

genaamd luciferin.

Daarbij raakt hij zo opgewonden

dat hij licht afgeeft.

Ongelooflijk.

Hoe kan dit heldere licht

een proto-vuurvliegje
voordeel hebben geboden?

Om deze vraag te beantwoorden,
moeten we terugbladeren

in het familiealbum
naar wat babyfoto's.

Vuurvliegjes vinden hun lichaam
volledig opnieuw uit tijdens de groei.

Het grootste deel van hun leven --

tot twee jaar lang --

brengen ze door als larve.

Hun hoofddoel, net als mijn tieners,

is eten en groeien.

Het licht van vuurvliegjes ontstond

in deze jongen.

Elke vuurvliegjeslarve kan oplichten,

zelfs als hun volwassen vorm dat niet kan.

Wat heeft het voor zin om zo op te vallen?

We weten dat deze jongens

vies smakende chemische stofjes aanmaken

die ze helpen hun
lange jeugd te overleven.

We denken dat deze lichten
ontstonden als een waarschuwing,

een neonbord waarop staat:
'Giftig! Blijf uit mijn buurt!'

in de ogen van mogelijke roofdieren.

Het duurde vele miljoenen jaren

voor deze heldere lichten

een slim communicatiemiddel waren geworden

dat niet alleen kon worden gebruikt
om roofdieren af te weren,

maar ook om mogelijke partners te lokken.

Nu gedreven door seksuele selectie

ontwikkelden sommige volwassenen,

zoals dit trotse mannetje,

een blinkend nieuwe lantaarn
die licht geeft in het donker,

zodat hun baltsgedrag

naar een hoger niveau werd getild.

Deze volwassen dieren
leven maar een paar weken

en zijn volledig gericht op seks,

op het doorgeven van hun genen

aan de volgende generatie vuurvliegjes.

We kunnen dit mannetje volgen in het veld,

waar hij zich voegt
bij honderden andere mannetjes

die allemaal lopen te pronken
met hun nieuwe baltssignalen.

Het is verbazingwekkend

dat de lichtshow
die wij zo bewonderen,

hier en over de hele wereld,

in feite de geluidloze liefdesliedjes zijn

van mannelijke vuurvliegjes.

Ze vliegen en flitsen
dat het een aard heeft.

Ik vind het nog steeds heel romantisch.

Maar waar zijn ondertussen alle vrouwtjes?

Zij hangen lager rond

en bekijken hun mogelijkheden.

Er is ruime keuze in mannetjes

en deze vrouwtjes blijken
ontzettend kieskeurig te zijn.

Wanneer een vrouwtje een flits ziet

van een bijzonder aantrekkelijk mannetje,

richt ze haar lantaarn in zijn richting

en stuurt hem een flits terug.

Dat is haar 'kom naderbij'-teken.

Dus hij vliegt dichterbij
en flitst nogmaals.

Als ze hem nog steeds leuk vindt,
beginnen ze een gesprek.

Deze wezens verklaren hun liefde

in de taal van het licht.

Wat vinden deze vrouwtjes
nou precies sexy?

We besloten wat opiniepeilingen te doen

om daar achter te komen.

Toen we knipperende LED-lichtjes
op de vrouwtjes uitprobeerden,

ontdekten we dat ze een voorkeur hebben

voor mannetjes die langere flitsen geven.

(Gelach) (Applaus)

Je vraagt je vast af

hoe de mannetjes aan hun sexappeal komen.

Nu krijgen we te zien wat er gebeurt

wanneer de lichten uitgaan.

Het eerste wat we ontdekten

is dat wanneer een mannetje
en een vrouwtje het aanleggen,

ze de hele nacht bij elkaar blijven.

Toen we binnenin gingen kijken
om te zien wat er gebeurde,

ontdekten we iets verrassends

over vuurvliegjesseks.

Terwijl ze paren

geeft het mannetje het vrouwtje

niet alleen zijn sperma,

maar ook een pakketje
gevuld met voedingsstoffen,

dat een bruidsgeschenk wordt genoemd.

We kunnen inzoomen
en dieper in dit parende stel kijken.

We kunnen het geschenk zien --
hier in het rood aangegeven --

terwijl het wordt overgegeven
van het mannetje naar het vrouwtje.

Wat dit geschenk zo waardevol maakt,

is dat het vol zit met eiwitten

dat het vrouwtje zal gebruiken
om haar eitjes mee te voorzien.

Dit is dus waar het
de vrouwtjes om te doen is

wanneer ze potentiële
partners de maat nemen.

We ontdekten dat vrouwtjes
de flitssignalen gebruiken

om te voorspellen welke mannetjes
de grootste geschenken te bieden hebben,

omdat deze 'bling' de vrouwtjes
in staat stelt meer eitjes te leggen

en uiteindelijk meer eigen kroost

de volgende generatie in te sturen.

Het is niet een en al beminnelijkheid.

Vuurvliegjesromantiek is riskant.

De meeste volwassen vuurvliegjes
worden niet opgegeten,

omdat ze, net als hun jeugdige versies,
giftige stoffen kunnen maken

die vogels en andere
insecteneters afstoten.

Maar ergens onderweg

is een specifieke groep vuurvliegjes

op de een of andere manier
het stofwisselingsmechanisme verloren

dat ze nodig hebben
om beschermingsgif te maken.

Deze evolutionaire fout,

die is ontdekt door
mijn collega Tom Eisner,

heeft ertoe geleid dat deze vuurvliegjes

hun heldere lichtjes mee de nacht in nemen

met kwade bedoelingen.

Deze 'femme fatales',

zo genoemd door Jim Lloyd,
een andere collega,

hebben een manier gevonden

om de mannetjes van andere
vuurvliegjessoorten te misleiden.

De jacht begint met het roofdier.

Zij is hier linksonder te zien.

Ze zit stilletjes

de baltsgesprekken van haar beoogde prooi

af te luisteren.

Zo zou het kunnen gaan.

Eerst flitst het prooimannetje:
"Hou je van me?"

Zijn eigen vrouwtje antwoordt:
"Misschien."

En dus flitst hij opnieuw.

Maar deze keer geeft
het roofdier een antwoord

dat precies lijkt op wat
het andere vrouwtje net heeft gezegd.

Ze is niet op zoek naar de liefde;
ze is op zoek naar gifstoffen.

Als ze goed is, kan ze zo het mannetje
voldoende dichtbij lokken

om hem te grijpen.

Hij is niet slechts een licht hapje.

Gedurende het volgende uur

zuigt ze langzaam al het bloed
uit dit mannetje

en blijven er alleen
wat bloederige resten over.

Omdat ze zelf geen
gifstoffen kunnen maken,

nemen deze vrouwtjes hun toevlucht

tot het drinken van het bloed
van andere vuurvliegjes

om deze beschermende stoffen
binnen te krijgen.

Een vuurvliegjesvampier dus,

mogelijk gemaakt
door natuurlijke selectie.

Er is nog veel dat we niet weten
over vuurvliegjes,

maar het lijkt erop dat veel verhalen
nooit verteld zullen worden,

want vuurvliegjespopulaties
over de hele wereld

doven uit.

De belangrijkste boosdoener:
verlies van habitat.

Nagenoeg overal moeten
de velden en bossen,

de mangroves en weiden
die vuurvliegjes nodig hebben,

wijken voor stadsuitbreiding en nieuwbouw.

Er is nog een ander probleem:
we hebben het duister overwonnen,

maar ondertussen sturen
we zoveel extra licht de nacht in

dat het leven van andere wezens
wordt verstoord.

Vuurvliegjes zijn erg gevoelig
voor lichtvervuiling,

omdat het de signalen hindert

die zij gebruiken
om een partner te vinden.

Hebben we vuurvliegjes wel echt nodig?

Ze zijn immers maar een klein onderdeeltje

van de biodiversiteit op Aarde.

Maar elke keer dat een soort uitsterft,

is als het doven
van een kamer vol kaarsen,

één voor één.

Het valt misschien niet op
wanneer de eerste vlammetjes uitdoven,

maar uiteindelijk
blijf je achter in het donker.

Terwijl we samenwerken
aan een toekomst voor onze planeet,

hoop ik dat we een manier kunnen vinden

om deze heldere lichten te laten schijnen.

Dankjewel.

(Applaus)