Müzelerimiz neden var? - J.V. Maranto

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/why-do-we-have-museums-j-v-maranto

Müzeler 2000 yılı aşkın zamandır insanlık tarihinin bir parçası -- ama hep bugün ziyaret ettiğimiz gibi değillerdi. J. V. Maranto müzelerin evrimini ortaya koyuyor, M.Ö. 530'daki ilk müzeden (bir prenses tarafından yönetilmiş) PT Barnum'un garip gösterilerine kadar.

Ders: J. V. Maranto, animasyon: Zedem Media.

Herkese merhaba.
Haydi rehberli turumuza başlayalım.

Müzeler Müzesi'ne hoş geldiniz.

Müzeler, neredeyse 2000 yıldır insanlık
tarihinin bir parçası olmuştur.

Fakat bugün ziyaret edebildiğimiz
türden müzeler her zaman yoktu.

Müzelerin tarihi, tahmin edebileceğinizden
çok daha eski ve ilginçtir.

Turumuza, Yunan kanadıyla başlayacağız.

Müze kelimesi, Yunanca'da Müzler,
yani sanat ve bilim tanrıçaları için

inşa edilen tapınaklar anlamına gelen
"mouseion" kelimesinden geliyor.

Tapan kişiler, Müzler'in akademiye
bekçilik etmelerini ve hak eden

kişilere de beceri
vermelerini diliyorlardı.

Tapınaklar, heykeller, mozaikler,
karmaşık bilimsel araçlar,

şiirsel ve edebî

yazıtlardan oluşan sunumlarla

ve bir ölümlünün, kutsal ilhama
layık olduğunu

gösterebilecek diğer hediyelerle

doluydu.

Şimdi Mezopotamya kanadına geçiyoruz.

İlk müze, şu anda Irak olan bölgede,
M.Ö. 530 yılında kurulmuştu.

İlk müze yöneticisi de aslında
bir prensesti.

Ennigaldi-Nanna, E-Gig-Par adlı evinde
Mezopotamya antikalarını toplamaya

ve biriktirmeye başladı.

Arkeologlar bölgede kazı yaptıklarında,

üstlerinde üç dille yazı yazılmış kil
etiketleriyle birlikte,

düzgünce sıralanmış,
düzinelerce eser keşfettiler.

İlginç partiler veriyor olmalıydı.

İlgi çekici parçaları toplama ve sergileme
geleneği, Roma İmparatorluğu

kanadında da görebildiğiniz gibi,
taklit edilmeye başlamıştı.

Politikacıların ve generallerin
hazine evleri,

savaş kalıntılarıyla doluydu

ve krala ait hayvanat bahçeleri de
gladyatör turnuvaları gibi

özel günlerde, halka
egzotik hayvan sergiliyordu.

Gördüğünüz gibi, burada bir aslanımız ve
bir de gladyatör var

ve tabii hizmetlinin de bu
kanatta olması gerekiyor.

Devam ediyoruz, acele edin.

Müzelerin evriminde bir sonraki
adımımız Rönesans'ta,

doğal yaşam çalışmaları, neredeyse bin
yıllık bir Batı cahilliğinden sonra

tekrar ortaya çıktığı zamanda
meydana geliyor.

Aynı zamanda Wunderkammers adı
da verilen antika kabinleri,

fiziksel bir ansiklopedi gibi görünen,
camekânlarda sergilenen

eserlerin toplandığı yerdi.

Şuradaki elbise dolabına girin.
İşte geldiniz. Ceketlere dikkat edin.

Ole Worm'un kabininde gezeceğiz;

17. yy'da doğa bilimcisi, antikacı ve

doktor olan zengin Ole Worm'a ait
ve en göze çarpan

antika kabinlerinden birisi.

Ole Worm; doğal numuneleri,

insan iskeletlerini,

antik runik metinleri ve

Yeni Dünya'dan eserleri topluyordu.

Diğer antika kabinlerinde ise

genetik anormallikler,

değerli taşlar,

sanat çalışmaları,

dini ve tarihi kalıntıları bulabilirdiniz.

Tanrım! Buna dokunmak istemeyebilirsiniz.

Bu kabinler kişiseldi ve yine, genellikle
konaklarda, sahipleri,

yöneticiler ve aristokratlar, ayrıca
tüccarlar ve eski bilim adamları

tarafından yönetilirdi.

Şimdi, kimler sirk orgunun sesini duyuyor?

1840 civarında

genç girişimci bir şovmen olan
Phineas T. Barnum,

Avrupa'dan ünlü olan
antika kabinlerini satın aldı

ve New York'ta, Barnum'un
Amerikan Müzesi'ni kurdu.

Hayvanat bahçesindeki türler,

amfiteatr,

bal mumu müzesi,

tiyatro

ve seçkin sakinleri ile bilinen,

mesela ayılar,

filler,

akrobatlar,

devler,

Siyam ikizleri,

Fiji deniz kızı,

sakallı bir kadın ve aynı zamanda

modern makineler ile bilimsel
araçlardan oluşan garip bir gösteri vardı.

Halka açık müzeler, kısmen
yeni bir olgudur.

Barnum'dan önce ilk halka açık müzeler

yalnızca üst ve orta sınıfa açıktı

ve bu yalnızca belirli günlerdeydi.

Ziyaretçilerin, müzeyi ziyaret
etmek için, öncelikle

kabul için mektup yazmaları gerekiyordu

ve müzeyi her gün yalnızca küçük
gruplar ziyaret edebiliyordu.

Louvre, tüm halkın müzeye girmesine
müsaade ediyordu,

fakat yalnızca haftada üç gün.

19. yy'da, bildiğimiz müze

kavramı şekil almaya başlamıştı.

Smithsonian gibi kurumlar ortaya çıktı,

böylelikle nesneler kilitli kalmak yerine
görülebiliyor ve incelenebiliyordu.

Özellikle Amerika müzeleri

deneyler gerçekleştiriyordu

ve doğal numuneleri aramak ve yeniden
kazanmak için kâşifler tutuyordu.

Müzeler, ilim, sanatsal ve bilimsel
keşfin merkezi hâline geldi.

Bu çağa genelde Müze Çağı deniyor.

Günümüzde müzeler herkese açık,

öğrenme ve araştırma merkezleri,

ayrıca uygulamaları olan
kurumlara dönüşüyorlar.

Fakat müzelere kimin gittiği sorusu
hâlâ gündemde,

çünkü bilet fiyatları bazen geleceğin
bilimcilerini, sanatçılarını

ve merakını gidermek
için bütçesi uygun olmayan

kutsal ilhamın hedefi olan
insanları engelleyebiliyor.

Geldiğiniz için teşekkürler

ve giderken hediye dükkânlarına da
uğramaktan çekinmeyin.