Të gjesh jetë atje ku nuk e imagjinojmë

Si të kërkojmë për jetë jashtëtokësore nëse ajo s'është fare si jeta që ne njohim? Në TEDxUIUC, Christoph Adami tregon se si ai përdor kërkimin e tij për jetën artificiale --programe kompjuterike që vetëreplikohen --për të gjetur një firmë, një nënshkrim biologjik, që është i pakushtëzuar prej paragjykimeve tona se si është jeta.

Unë kam një karrierë të çuditshme.

E di këtë ngaqë njerëzit
vijnë shpesh, si kolegët,

e më thonë, "Chris,
ti ke një karrierë të çuditshme."

(E qeshur)

Dhe unë e kuptoj këndvështrimin e tyre,

sepse e kam filluar karrierën

si një fizikant bërthamor teorik.

Rrija e mendoja rreth kuarkeve, gluoneve

dhe përplasjeve të joneve të rënda,

ndërsa isha vetëm 14 vjeç.

Jo, jo, nuk isha 14 vjeç.

Por pas kësaj,

une kisha laboratorin tim

në departamentin e llogaritjeve
neuroshkencore,

dhe në fakt s'isha duke u marrë
fare me neuroshkencë.

Pas kësaj, e gjeta veten
duke u marrë me gjenetikë

dhe duke punuar për biologjinë e sistemeve.

Por sot do t'ju flas për diçka tjetër.

Do t'ju tregoj

sesi mësova diçka rreth jetës.

Dhe në këtë periudhë
unë isha një shkencëtar raketash.

S'isha shkencëtar raketash në fakt,

por isha duke punuar

në Laboratorin e Motorëve Reaktiv

në Kaliforninë plot diell ku është ngrohtë;

ndërkohë që tani jam në Midwest,

dhe është ftohtë.

Por kjo ishte një eksperiencë ngacmuese.

Një ditë një menaxher i NASA-s
hyri në zyrën time,

u ul e më tha,

"A mund të na tregosh,

se si të kërkojmë për jetë jashtë Tokës?"

Dhe kjo më habiti në fakt,

sepse më kishin punësuar

të punoja për llogaritje kuantike.

Gjithsesi, e kisha një përgjigje të mirë.

I thashë, "As që ia kam idenë."

Dhe ai më tha, "Firma biologjike,

duhet të kërkojmë për firma biologjike."

Dhe unë i thashë, "Ç'është kjo?"

Ai më tha: "Është çdo fenomen i matshëm

që na lejon të dallojmë

prezencën e jetës."

Dhe unë thashë: "Vërtetë?

A s'është e thjeshtë kjo?

Dua të them, ne kemi jetë.

A s'mund të aplikosh një përkufizim,

siç për shembull, një përkufizim
tipi Gjykatës së Lartë për jetën?"

Më pas u mendova disi rreth kësaj,
dhe i thashë,

"Epo, a është vërtetë kaq e thjeshtë?"

Sepse, po, nëse shoh diçka si kjo,

atëherë në rregull, unë do ta quaj jetë --

s'ka dyshim për këtë.

Por ja ku është diçka."

Dha ai tha, "Në rregull, edhe ajo
është jetë. E di këtë."

Vetëm se, nëse jeta përkufizohet edhe

si diçka që vdes,

me këtë gjënë këtu s'do t'ju eci,

sepse ky organizëm
është vërtet i çuditshëm.

Ai rritet deri në këtë fazë
të rritjes si këtu

dhe pas kësaj kalon në një fazë
tipi i Benjamin Button,

dhe fillon e shkon prapa e prapa

derisa bëhet një embrion i vogël përsëri,

dhe rritet përsëri, dhe kthehet prapa
-- tipi i yo-yo-së --

dhe s'vdes kurrë.

Pra, është jetë në fakt,

por edhe nuk është

ashtu siç e prisnim ne jetën të ishte.

Dhe pastaj sheh diçka si kjo.

Dha ai ishte si, "O Zot, ç'lloj
forme jete është kjo?"

E di njeri?

Në të vërtetë nuk është jetë,
është një kristal.

Kështu përsëri fillon të shohësh
e të shohësh

gjëra të vogla e më të vogla --

kështu dikush

shkruajti një artikull e tha,
"Ej, kjo është bakterie."

Veçse, nëse sheh pak më nga afër,

gjen se, në fakt, kjo gjë është tepër e vogël
për të qenë diçka e tillë.

Kështu ai u bind,

por, faktikisht, shumë të tjerë nuk binden.

Dhe pastaj, sigurisht,

NASA bëri një njoftim të rëndësishëm,

dhe Presidenti Klinton
mbajti një konferencë për shtyp,

rreth këtij zbulimi të shkëlqyer

mbi jetën në një meteor Marsian.

Veçse në ditët e sotme,
kjo është shumë e diskutueshme.

Nëse nxjerr mësimin nga gjithë këto foto,

atëherë e kupton, që në fakt mbase
nuk është kaq e thjeshtë.

Ndoshta më duhet

një përkufizim i jetës

në mënyrë që të mund
ta bëje këtë lloj dallimi.

Atëherë si mund të përkufizohet jeta?

Po ju si do ta bënit diçka të tillë?

Epo sigurisht,

do të merrnit Enciklopedinë Britanike
dhe do ta hapnit tek J-ja.

Jo, sigursiht që s'do ta bënit kështu;
do e kërkonit gjëkundi në Google.

Dhe atëherë mund të arrinit diku.

Ajo që mund të arrini --

dhe çdo gjë që i referohet gjërave
që jemi mësuar deri më tani,

i hidhni poshtë.

Dhe më pas ju mund të arrini
në diçka si kjo.

Ajo është diçka e komplikuar

me shumë e shumë koncepte.

Kush mbi tokë do të shkruante diçka

kaq të ndërlikuar e komplekse

dhe të pakuptimtë?

Oh, është në fakt një set shumë,
shumë i rëndësishëm konceptesh.

Kështu po nënvizoj vetëm disa fjalë

dhe po tregoj se përkufizime si kjo

varen në gjëra që nuk bazohen

mbi aminoacide apo gjethe

apo çfarëdo që jemi mësuar

por në fakt, vetëm mbi procese.

Dhe nëse i hidhni një sy kësaj,

kjo është në fakt prej një libri që
kam shkruar rreth jetës artificiale.

Dhe kjo shpjegon se pse

ai menaxheri i NASA-s erdhi
në zyrën time pikësëpari.

Sepse ideja ishte se, me koncepte si këto,

ndoshta ne mundemi të fabrikojmë

një formë jete.

Dhe nëse e pyesni veten,

"Ç'dreqin është jeta artificiale?",

më lejoni t'ju bëj një turne të shpejtë

t'ju shpjegoj se si ndodhën këto gjëra.

Gjithçka filloi kohë më parë

kur dikush shkruajti

një prej virusëve të parë
të suksesshëm kompjuterikë.

Dhe për ata prej jush
që se kanë moshën e duhur,

sja keni idenë se si
funksiononte ky infeksion --

thjesht fare, nëpërmjet këtyre disketave.

Por gjëja interesante rreth këtyre
infeksioneve të viruseve kompjuterikë

ishte se, nëse shikoni raportin

në të cilin infeksioni pati sukses,

ata tregojnë këtë sjellje thumbuese

që jemi mësuar ta shohim
tek një virus gripi.

Dhe është në fakt prej luftës

midis hakerave dhe disenjuesve
të sistemeve të shfrytëzimit

që ndodhin këto ulje ngritje.

Rezultati i ngjan një peme jete

të këtyre viruseve,

një filogjenezë që ngjason shumë

me llojin e jetës me të cilën jemi mësuar,
të paktën në nivelin viral.

Pra, a është jetë kjo?
Jo mesa më intereson mua.

Pse? Sepse këto gjëra
nuk evoluojnë nga vetvetja.

Në fakt, janë hakerat
ata që i shkruajnë këto.

Por ideja u çua shumë shpejt pak më tej

kur një shkencëtar që punonte
në Institutin Santa Fe vendosi,

"Pse nuk i paketojmë këto virusë të vegjël

në botë artificiale brenda kompjuterit

dhe t'i lëmë të evoluojnë?"

Ky ishte Steen Rasmussen.

Ai disenjoi këtë sistem, që në fakt nuk punoi,

sepse virusët e tij të vegjël,
vazhdimisht shkatërronin njëri tjetrin.

Por, ishte edhe një shkencëtar tjetër
që e ndiqte këtë, një ekologjist.

Ai shkoi në shtëpi dhe tha,
"Unë di ta ndreq këtë."

Dhe shkroi sistemin Tierra,

dhe, në librin tim,
është një prej të parëve

sisteme të vërteta
artificiale që jetojnë --

përveç faktit që këta programe
në fakt nuk rriteshin në kompleksitet.

Duke patur kështu këtë punim,
punova edhe më tej me të,

ky është çasti kur hyj unë në lojë.

Unë vendosa të krijoj një sistem

që përmban gjithë veçoritë e nevojshme

për të parë evoluimin e kompleksitetit,

shumë e shumë probleme komplekse
vazhdimisht duke evoluar.

Dhe sigurisht, duke qenë se unë nuk di
të programoj, kërkova ndihmë për këtë.

Dy prej studentëve të mi

në Institutin e Teknologjisë së
Kalifornisë punuan me mua.

Ky majtas është Charles Offria
dhe djathtas, Titus Brown.

Tani këta janë profesorë të respektuar

në Universitetin Shtetëror të Michigan-it

por ju siguroj se në ato ditë të shkuara,

nuk ishim ndonjë ekip i respektuar.

Dhe në fakt jam i lumtur
që asnjë foto nuk mbijetoi

ku ne të tre ishim sëbashku.

Por si është ky sistem?

Nuk mund të futem në detaje,

por ajo që shihni këtu janë
disa prej zorrëve të tij.

Por ajo që unë desha të vë në dukje

është kjo lloj strukture popullate.

Këtu janë rreth 10 mijë programe.

Gijthë racat e ndryshme janë
me ngjyra të ndryshme.

Dhe siç e shihni këtu, ka grupe
që rriten mbi njëri tjetrin,

sepse ata po shpërndahen.

Sa herë qe një program

mbijeton më mirë në këtë botë,

prej cilitdo mutacioni që ka fituar,

ka për të vazhduar të përhapet
dhe t'i çojë të tjerët drejt zhdukjes.

Tani do tju shfaq një filmim ku mund
të shihni këtë lloj dinamike.

Dhe këto eksperimente kanë filluar

me programe që ne vetë i shkruajtëm.

Ne shkruajmë gjënë tonë, e replikojmë atë,

dhe jemi krenarë për veten tonë.

Dhe i vendosim këto brenda,
dhe ajo që duket menjëherë

është se aty ka valë e valë
shpikjesh të reja.

Meqë ra fjala, kjo është
shumë e përshpejtuar,

si të thuash 1 mijë breza në sekondë.

Por menjëherë sistemi shkon si,

"Ç'dreq cope kodi idiot ishte ky?

Kjo mund të përmirësohet në shumë mënyra

e kaq shpejt."

Kështu ju shihni valë të llojit të ri

të fitojnë terren prej llojeve të tjera.

Ky lloj aktiviteti vazhdon për ca

derisa gjërat parësore të thjeshta
janë përftuar nga këto programe.

Dhe pas kësaj, ju shihni
një gjendje prehjeje

ku sistemi në thelb pret

për një tip të ri shpikjeje, si kjo këtu,

e cila do të përhapet

mbi të gjitha shpikjet që ishin më parë

dhe do të fshijë gjenet që ishin më parë,

përderisa një lloj tjetër
më i lartë kompleksiteti të arrihet.

Dhe ky proces vazhdon pafund.

Pra, kjo që shohim këtu

është një sistem që jeton

në mënyrë shumë të ngjashme
siç ne jemi mësuar.

Por ajo që njerëzit e NASA-s
më pyetën në të vërtetë

ishte, "A kanë këta syresh

një firmë biologjike?

A mund ta masim ne këtë lloj jete?

Sepse nëse mundemi,

ne ndoshta mund të kemi shansin
të zbulojmë në fakt jetën diku tjetër

pa u ndikuar

nga gjëra si aminoacidet."

Kështu iu thashë, "Epo, ndoshta
ne duhet të ndërtojmë"

një firmë biologjike

bazuar në jetën si një proces universal.

Në fakt, kjo duhet të përfitojë

prej koncepteve që unë zhvillova

vetëm që të kuptojmë në një farë mënyre

se si mund të jetë
një sistem jete i thjeshtë."

Dhe gjëja që unë arrita --

më parë duhet t'ju jap
një përshkrim fillestar të idesë,

dhe kjo mund të jetë një detektor kuptimi,

më shumë se detektor jete.

Dhe mënyra se si do ta bëjmë këtë --

dua të gjej si të dalloj

një tekst të shkruar
prej një milion majmunësh,

përkundrejt një teksti
që gjendet në librat tanë.

Dhe këtë dua ta bëj në mënyrë të tillë

që të mos kem nevojë
të di të lexoj gjuhën e tyre,

sepse jam i sigurtë që këtë
s'do të mund ta bëj.

Përderisa e di që do të ketë
ndonjë lloj alfabeti.

Kështu do të kishim një hartë frekuencash

që tregon sa shpesh gjeni

secilën prej 26 shkronjave të alfabetit

në një tekst të shkruar prej majmunëve.

Dhe kuptueshëm, secila prej shkronjave

shfaqet pak a shumë njësoj e shpeshtë.

Por nëse shihni për të njëjtën
shpërndarje në tekstet anglisht,

kjo shpërndarje duket kështu.

Dhe po jua them unë, kjo është shumë
e fuqishme nëpër tekstet anglisht

Nëse shihni tekste në gjuhën frënge,
ajo duket disi ndryshe,

apo italisht apo gjermanisht.

Ato kanë secila llojin e vetë
të shpërndarjes së frekuencave,

por kjo është e qartë për secilën.

Nuk ka rëndësi nëse shkruan
për politikë apo shkencë.

Nuk ka rëndësi nëse është poezi

apo është tekst matematikor.

Kjo është një firmë e qartë,

dhe është shumë e qëndrueshme.

Përderisa librat tanë
shkruhen në anglisht --

sepse njerëzit po i rishkruajnë
dhe rikopjojnë ata --

ajo ka për të qenë aty.

Kështu kjo më frymëzoi
të mendoja rreth saj,

dhe, ç'ndodh nëse e përdor të njëjtën ide

në mënyrë që të mos dalloj
tekste të rastësishme

prej teksteve me kuptim,

por përkundrazi të dalloj
faktin që ka një kuptim

në biomolekulat që përbëjnë jetën.

Më parë më duhet të pyes:

cilat janë këto blloqe ndërtuese,
si alfabeti, elementët që ju tregova?

Epo, del që kemi shumë
alternativa të ndryshme

për një bashkësi të tillë
blloqesh ndërtues.

Ne mund të përdorim aminoacidet,

mund të përdorim acidet nukleike,
acidet karboksilike apo acidet e ngopura.

Në fakt, kimia është tejet e pasur,
dhe trupi ynë përdor shumë prej këtyre.

Kështu në mënyrë që të testonim këtë ide,

më parë i hodhëm një sy aminoacideve
dhe acideve karboksilik.

Ky këtu është rezultati.

Këtu në fakt ndodhet, ajo se ç'arrini

nëse ju, për shembull, shikoni
shpërndarjen e aminoacideve

në një kometë apo hapësirë ndëryjore

apo, në një laborator,

ku ju jeni të sigurtë
se në supën tuaj fillestare

nuk ka gjëra që jetojnë.

Ajo që do gjeni është
kryesisht glicin dhe alanin

dhe disa gjurmë të elementëve të tjerë.

Kjo është shumë e qartë --

ajo që do të gjeni në sisteme si Toka

ku ka aminoacide,

por nuk ka jetë.

Por supozoni se merrni ca dhe,

rrëmoni nëpër të

dhe e vendosni në një spektometër,

duke qenë se ka bakterie kudo nëpër të;

ose merrni ujë prej kudo në Tokë,

duke qenë se ky është plot jetë,

dhe ju bëni të njëjtat analiza;

spektri duket tërësisht ndryshe.

Sigurisht, ka glicin dhe alanin,

por ka gjithashtu elementë të rëndë,
si aminoacidet e rënda,

që prodhohen

sepse janë të vlefshëm për organizmat.

Dhe disa të tjerë

që nuk janë përdorur
në bashkësinë e të 20-ave

ato nuk do të shfaqen fare

në asnjë lloj koncentrimi.

Kështu edhe kjo duket goxha e qartë.

Nuk ka rëndësi se ç'lloj
sedimenti do të bluani,

nëse është bakterie, bimë apo kafshë.

Kudo ku ka jetë,

ju do të keni këtë shpërndarje,

përkundrejt asaj shpërndarjeje.

Dhe kjo nuk është e dallueshme
vetëm tek aminoacidet.

Tani mund të pyesni:

mirë, po këta Avidianët?

Avidianët duke qenë banuesit
e kësaj bote kompjuterike

ku ata tërësisht të lumtur vazhdojnë
të replikohen e rriten në kompleksitet.

Kështu, kjo është shpërndarja që do të keni

nëse, në fakt, në të nuk ka jetë.

Ata kanë thuajse 28
prej këtyre instruksioneve.

Dhe nëse ju keni një sistem ku ata
janë zëvendësuar me njëri tjetrin,

është si majmunët që shkruajnë
në makinë shkrimi.

Secili prej këtyre instruksioneve shfaqet

me pothuaj të njëjtën frekuencë.

Por nëse merrni ata që replikohen

si në videon e mëparshshme që patë

ajo duket si kjo.

Pra, janë disa instruksione

që janë shumë të vlefshme
për këto organizma,

dhe frekuenca e tyre do të jetë e lartë.

Dhe ka prej atyre instruksioneve

që ju i përdorni një herë të vetme,
në rastin më të mirë.

Kështu ato ose janë helmuese

ose duhen përdorur në një nivel
më të ulët se e rastësishmja.

Në këtë rast, frekuenca është më e vogël.

Pra tani mund të shohim, a është vërtetë
kjo një nënshkrim i qartë?

Mund tju them që po, është,

sepse ky lloj spektri,
ashtu siç e keni parë nëpër libra,

dhe ashtu siç e keni parë
nëpër aminoacide,

s'ka rëndësi si mund ta ndërrosh ambjentin,
ky nënshkrim është gjithmonë i qartë;

do të ndikojë në ambjentin përreth.

Më lejoni t'ju tregoj një eksperiment
të vogël që ne bëmë.

Dhe më duhet t'ju shpjegoj,

maja e këtij grafiku

tregon shpërndarjen e frekuencës
që ju tregova më parë.

Këtu, në fakt, ky është ambjenti pa jetë

ku secili instruksion ndodh

në të njëjtën frekuencë.

Dhe këtu poshtë tregohet

numri i mutacioneve në mjedis.

Dhe unë po e filloj këtë me një numër
aq të lartë mutacionesh

sa edhe po të fusni këtu

një program që replikohet

që në të kundërt do të rritej i lumtur

për të mbushur gjithë botën,

nëse e fusni këtu, ai pëson mutacione
vdekjeprurëse menjëherë.

Pra, nuk mund të ketë jetë

me këtë lloj numri mutacionesh.

Por më pas unë do ta ul nxehtësinë,
e thënë kështu,

dhe pas kësaj ky prag mbijetese

do të bënte të mundur

që një replikues të jetonte.

Dhe në fakt, ne do t'i lëshojmë këta syresh

në supe gjatë gjithë kohës.

Kështu le të shohim se si duket kjo.

Si fillim, asgjë, asgjë, asgjë.

Shumë nxehtë, tepër nxehtë.

Tani u arrit pragu i jetueshmërisë,

dhe shpërndarja e frekuencave

u ndryshua drastikisht,
në fakt, u stabilizua.

Dhe ajo që unë bëra këtu,

po tregohesha i praptë, unë vazhdova
të rrisja nxehtësinë përsëri.

Dhe sigurisht, ajo arrin pragun
e jetueshmërisë.

Dhe po jua tregoj këtë përsëri
meqë është kaq e bukur.

Ti arrin pragun e jetueshmërisë.

Shpërndarja ndryshon në "e gjallë"!

Dhe pastaj, pasi ke arritur pragun

ku numri i mutacioneve është kaq i lartë

sa ti nuk mund të vetë-riprodhohesh,

ti nuk mund të kopjosh informacionin

tek pasuesit e tu

pa bërë aq shumë gabime

sa të shkatërrosh
mundësinë e jetueshmërisë.

Dhe prej kësaj të humbasësh
nënshkrimin tënd.

Çfarë mësojmë prej kësaj?

Epo, mësojmë një numër gjërash të ndryshme.

Njëra prej tyre është,

nëse ne mundemi të mendojmë rreth jetës

në terma abstrakte --

dhe se kemi fjalën për gjëra si bimët,

dhe se kemi fjalën për gjëra
si aminoacidet,

dhe se kemi fjalën për gjëra si bakteriet,

por e kemi fjalën në terma procesesh --

atëherë mund të nisim
të mendojmë për jetën,

jo vetëm si diçka që është e veçantë
vetëm për Tokën,

por që, në fakt, mund të ekzistojë kudo.

Sepse në të vërtetë, ka të bëjë vetëm me

këto koncepte informacioni,

të ruajtjes së informacionit

nëpër përbërje fizike --

çdo gjë: bite, acide nukleikë,

çfarëdogjëje që është alfabet --

dhe të sigurojë që ka ndonjë proces

në mënyrë që ky informacion të ruhet

për më shumë se sa mund të pritet

për kohëzgjatje para se informacioni
të fillojë të përkeqësohet.

Dhe nëse mund ta bëni këtë,

atëherë ju keni jetë.

Pra, gjëja e parë që nxorëm

është se mund ta përkufizoni jetën

vetëm në terma procesesh,

pa iu referuar fare

llojit të gjërave
që i kemi kaq të shtrenjta,

siç është lloji i jetës që ne kemi në Tokë.

Dhe kjo na lëviz neve përsëri,

ashtu siç gjithë zbulimet shkencore,
apo shumë prej tyre --

prej atij froni të lartë ku
e kemi vendosur njeriun --

se sa të veçantë ne mendojmë
se jemi meqë jemi të gjallë.

Epo, ne mund të krijojmë jetën.
Ne mund të krijojmë jetën në një kompjuter.

Sigurisht, të limituar,

por ne mësuam se ç'duhet

që të kemi mundësinë ta ndërtojmë atë.

Dhe pasi kemi këtë,

atëherë nuk është më një detyrë e vështirë

të themi, nëse i kuptojmë proceset bazë

që nuk lidhen me ndonjë
përbërje fizike të caktuar,

atëherë mund të shohim jashtë

dhe të provojmë botë të tjera

të kuptojmë alfabetin e tyre kimik,

të kuptojmë mjaftueshëm kiminë normale,

gjeokiminë e planetit,

që ta dimë si duket shpërndarja normale

në mungesë të jetës,

dhe më pas të shohim
për devijime të mëdha nga kjo --

ajo gjë që del çapraz e thotë,

"Kjo përbërje s'duhet të ishte këtu."

Përsëri pas kësaj, ne nuk do ta dinim
nëse kjo është jetë,

por mund të thonim,

"Mirë, të paktën më duhet ta studioj
më hollësishëm këtë përbërje

dhe të kuptoj se prej nga ku vjen kjo."

Dhe kjo është mundësia jonë

që aktualisht të zbulojmë jetë

atje ku ne vizualisht s'e shohim atë.

Dhe ky është mesazhi i vetëm
për të mos u harruar

që unë kam për ju.

Jeta mund të jetë më pak misterioze

seç jemi mësuar ne ta shohim

dhe presim të jetë në planetet e tjerë
ku po e kërkojmë.

Dhe nëse i heqim misterin jetës,

atëherë mendoj se është pak më thjeshtë

që ne të mendojmë se si jetojmë,

dhe se ndoshta nuk jemi aq special
sa përherë mendojmë se jemi.

Dhe me këtë po e mbyll.

Ju falenderoj shumë.

(Duartokitje)