Return to Video

Yıldızları nasıl inceleriz? - Yuan-Sen Ting

  • 0:07 - 0:10
    Açıkçası, şehir gökyüzü oldukça sıkıcı.
  • 0:10 - 0:13
    Binalar arasından yukarıya,
    kasvetli parçalara bakarsanız,
  • 0:13 - 0:15
    Büyük Ayı görebilirsiniz
  • 0:15 - 0:17
    ya da belki Orion takım yıldızını.
  • 0:17 - 0:18
    Fakat durun.
  • 0:18 - 0:21
    Kasvetli parçaya tekrar
    bakın ve baş parmağınızı kaldırın.
  • 0:21 - 0:24
    Sizce parmağınızın
    arkasında kaç tane yıldız vardır?
  • 0:24 - 0:27
    On, on iki mi? Tekrar düşünün.
  • 0:27 - 0:29
    Eğer baş parmağınız
    büyüklüğündeki gökyüzü parçasına
  • 0:29 - 0:31
    Hubble Uzay Teleskobu'yla baksaydınız,
  • 0:31 - 0:34
    ışık noktaları yerine
    karaltılar görürdünüz.
  • 0:34 - 0:36
    Onlar yıldız değildirler.
  • 0:36 - 0:39
    Onlar, Samanyolu gibi, galaksiler.
  • 0:39 - 0:41
    Milyarlarca yıldız şehirleri ve
  • 0:41 - 0:46
    1000'den fazla yıldız
    baş parmağınızın ardında gizli.
  • 0:46 - 0:50
    Evren, şehirden
    görebildiğinizden daha büyüktür,
  • 0:50 - 0:54
    hatta kırsal bölgeden görebildiğiniz
    yıldızlı gökyüzünden de daha büyüktür.
  • 0:54 - 0:58
    Gök fizikçilerinin gördüğü evren budur,
  • 0:58 - 1:03
    dünyadaki kum tanesinden
    daha fazla yıldıza sahip olan evren.
  • 1:03 - 1:05
    Geceleri yıldızlara bakarak
  • 1:05 - 1:09
    insan tarihindeki en eski
    bilimde yerinizi almış oluyorsunuz.
  • 1:09 - 1:11
    Gökyüzü çalışmaları navigasyondan,
  • 1:11 - 1:15
    tarımdan, belki de
    dilden bile çok daha eskidir.
  • 1:15 - 1:19
    Fakat diğer bilimlerden farklı
    olarak astronomi sadece gözlemseldir.
  • 1:19 - 1:23
    Deneylerimizin parametrelerini
    laboratuvar sıralarında kontrol edemeyiz.
  • 1:23 - 1:26
    En iyi teknolojimiz
    aya insan gönderebilir ve
  • 1:26 - 1:29
    güneş sisteminin
    her köşesini inceleyebilir.
  • 1:29 - 1:32
    Fakat yıldızlar arasındaki esneyen
  • 1:32 - 1:35
    boşluklara kıyasla, bu
    mesafeler oldukça küçüktür.
  • 1:35 - 1:37
    Peki diğer galaksilerin
    neyden oluştuğu, kaç tane
  • 1:37 - 1:42
    oldukları veya orada oldukları
    hakkında bu kadar bilgiyi nasıl biliyoruz?
  • 1:42 - 1:46
    Gece yukarıya baktığımızda görülen
    ilk şeyden başlayabiliriz: Yıldızlar.
  • 1:46 - 1:49
    Öğrenmeye çalıştığımız
    şey, onların nitelikleridir.
  • 1:49 - 1:54
    Neyden oluşuyorlar? Ne kadar
    sıcaklar ve büyükler? Ne kadar eskiler?
  • 1:54 - 1:56
    Dünyaya ne kadar uzaktalar?
  • 1:56 - 1:57
    İnanın ya da inanmayın,
  • 1:57 - 2:02
    tüm bunları gökyüzünde
    parıldayan ışıktan öğrenebiliriz.
  • 2:02 - 2:07
    Bir yıldızın mesajını, yıldız ışığını
    gökkuşağına çevirerek çözebiliriz.
  • 2:07 - 2:09
    Dünyadan bir gökkuşağına bakınca,
  • 2:09 - 2:11
    atmosferdeki su
    damlacıkları aracılığıyla onu
  • 2:11 - 2:14
    oluşturan çeşitli dalga
    boylarına ayrılan güneş ışığına
  • 2:14 - 2:18
    bakıyor olursunuz.
  • 2:18 - 2:20
    Diğer yıldızlardan
    gelen ışığı da çalışabilir
  • 2:20 - 2:24
    ve su damlaları yerine ışığı
    dağıtan diğer özel araçlar kullanarak
  • 2:24 - 2:28
    gökkuşakları yaratabiliriz.
  • 2:28 - 2:30
    Güneşimizden saçılan
    ışığa baktığımız zaman,
  • 2:30 - 2:33
    garip bir şey görürüz:
    Gökkuşağında karanlık çizgiler.
  • 2:33 - 2:37
    Bu çizgiler atomların
    karakteristik parmak izleridir.
  • 2:37 - 2:42
    Güneş atmosferindeki her atom türü
    özel dalga boylarında ışığı içine çeker
  • 2:42 - 2:47
    ve içine çekme miktarı,
    kaç adet atom olduğuna bağlıdır.
  • 2:47 - 2:51
    Bu karakteristik dalga boylarında
    ne kadar ışığın olmadığını gözlemleyerek
  • 2:51 - 2:54
    yalnızca güneş atmosferinde
    hangi elementlerin bulunduğunu değil,
  • 2:54 - 2:57
    ayrıca yoğunluklarını da söyleyebiliriz.
  • 2:57 - 3:00
    Diğer yıldızları çalışmak
    için de aynı fikir uygulanabilir.
  • 3:00 - 3:02
    İzgesel bir gökkuşağı
    yapın, eksik olan şeye bakın
  • 3:02 - 3:05
    ve hangi elementlerin var olduğunu çözün.
  • 3:05 - 3:08
    Bingo. Şimdi yıldızların
    neyden oluştuğunu biliyorsunuz.
  • 3:08 - 3:12
    Fakat işimiz yalnızca gözlerimizin
    algıladığı dalga boylarıyla sınırlı değil.
  • 3:12 - 3:14
    Radyo dalgalarına dikkat edin.
  • 3:14 - 3:17
    Evet, arabanıza en sevilen 100
    şarkıyı getirebilirler
  • 3:17 - 3:21
    fakat uzayda neredeyse sınırsız
    bir şekilde yolculuk da edebilirler.
  • 3:21 - 3:23
    Radyo dalgaları buraya kadar
  • 3:23 - 3:26
    gelebildikleri için, evrenin
    en eski tarihini, büyük patlama sonrası
  • 3:26 - 3:30
    birkaç yüz yıldan itibaren anlatabilirler.
  • 3:30 - 3:34
    Ayrıca uzaydaki gaz ve toz bulutları
    gibi soğuk nesneler tarafından yayılan
  • 3:34 - 3:37
    kızılötesi ışınları da inceleyebiliriz
  • 3:37 - 3:42
    ve sıcak yıldızlardan çıkan
    kızılötesi ışın, bu bulutlardan doğar.
  • 3:42 - 3:45
    Farklı dalga boylarını
    incelemek bize yalnızca
  • 3:45 - 3:47
    bir nesnenin daha
    bütün bir resmini değil, ayrıca
  • 3:47 - 3:50
    evrenin farklı görünümlerini de verir.
  • 3:50 - 3:54
    Bu nedenle astrofizikçiler, farklı
    bir durumda dünyanın atmosferi
  • 3:54 - 3:59
    tarafından engellenecek olan ışığı
    saptamak için, kızılötesinden X-ray'e,
  • 3:59 - 4:03
    görüntüyü kaplayan
    dev radyo çanaklarından
  • 4:03 - 4:08
    dev gümüş aynalara ve uydulara
    kadar, farklı tür teleskoplar kullanırlar.
  • 4:08 - 4:10
    Astrofizikçiler evrendeki milyarlarca
  • 4:10 - 4:13
    galaksi içerisinde yalnızca
    milyarlarca yıldızı görmezler.
  • 4:13 - 4:17
    Her biri farklı bir hikâye anlatan
    yıldızları birçok kanal aracılığıyla
  • 4:17 - 4:19
    duyar, hisseder ve algılarlar.
  • 4:19 - 4:24
    Ancak her şey, gördüğümüz
    ve göremediğimiz türden ışıkla başlıyor.
  • 4:24 - 4:27
    Evrenin sırlarını bilmek mi istiyorsunuz?
  • 4:27 - 4:28
    Işığı takip edin.
Title:
Yıldızları nasıl inceleriz? - Yuan-Sen Ting
Description:

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/how-do-we-study-the-stars-yuan-sen-ting

En iyi teknolojimiz, aya insan gönderebilir ve güneş sistemimizin her köşesini inceleyebilir fakat bu mesafeler, evrenin boyutu ile kıyaslandığı zaman, oldukça küçüktür. Kendi galaksimizin ötesindeki galaksiler hakkında bilgiyi nasıl edinebiliriz? Yuan-Sen Ting, astrofizikçiler ulaşamadığımız yıldızları nasıl incelediğini göstermek için bizleri uzayın derinliklerine götürüyor.

Ders Yuan-Sen Ting, animasyon Kozmonot Animation Studio tarafından hazırlanmıştır.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:46

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.