1
00:00:06,926 --> 00:00:09,938
Açıkçası, şehir gökyüzü oldukça sıkıcı.

2
00:00:09,938 --> 00:00:12,988
Binalar arasından yukarıya,
kasvetli parçalara bakarsanız,

3
00:00:12,988 --> 00:00:15,248
Büyük Ayı görebilirsiniz

4
00:00:15,248 --> 00:00:17,392
ya da belki Orion takım yıldızını.

5
00:00:17,392 --> 00:00:18,131
Fakat durun.

6
00:00:18,131 --> 00:00:21,419
Kasvetli parçaya tekrar
bakın ve baş parmağınızı kaldırın.

7
00:00:21,419 --> 00:00:24,059
Sizce parmağınızın
arkasında kaç tane yıldız vardır?

8
00:00:24,059 --> 00:00:26,603
On, on iki mi? Tekrar düşünün.

9
00:00:26,603 --> 00:00:29,305
Eğer baş parmağınız
büyüklüğündeki gökyüzü parçasına

10
00:00:29,305 --> 00:00:31,406
Hubble Uzay Teleskobu'yla baksaydınız,

11
00:00:31,406 --> 00:00:34,318
ışık noktaları yerine
karaltılar görürdünüz.

12
00:00:34,318 --> 00:00:35,873
Onlar yıldız değildirler.

13
00:00:35,873 --> 00:00:38,857
Onlar, Samanyolu gibi, galaksiler.

14
00:00:38,857 --> 00:00:41,119
Milyarlarca yıldız şehirleri ve

15
00:00:41,119 --> 00:00:46,352
1000'den fazla yıldız
baş parmağınızın ardında gizli.

16
00:00:46,352 --> 00:00:49,592
Evren, şehirden
görebildiğinizden daha büyüktür,

17
00:00:49,592 --> 00:00:53,941
hatta kırsal bölgeden görebildiğiniz
yıldızlı gökyüzünden de daha büyüktür.

18
00:00:53,941 --> 00:00:57,776
Gök fizikçilerinin gördüğü evren budur,

19
00:00:57,776 --> 00:01:03,461
dünyadaki kum tanesinden
daha fazla yıldıza sahip olan evren.

20
00:01:03,461 --> 00:01:05,397
Geceleri yıldızlara bakarak

21
00:01:05,397 --> 00:01:08,808
insan tarihindeki en eski
bilimde yerinizi almış oluyorsunuz.

22
00:01:08,808 --> 00:01:10,749
Gökyüzü çalışmaları navigasyondan,

23
00:01:10,749 --> 00:01:14,843
tarımdan, belki de
dilden bile çok daha eskidir.

24
00:01:14,843 --> 00:01:19,499
Fakat diğer bilimlerden farklı
olarak astronomi sadece gözlemseldir.

25
00:01:19,499 --> 00:01:23,164
Deneylerimizin parametrelerini
laboratuvar sıralarında kontrol edemeyiz.

26
00:01:23,164 --> 00:01:26,150
En iyi teknolojimiz
aya insan gönderebilir ve

27
00:01:26,150 --> 00:01:29,149
güneş sisteminin
her köşesini inceleyebilir.

28
00:01:29,149 --> 00:01:31,508
Fakat yıldızlar arasındaki esneyen

29
00:01:31,508 --> 00:01:34,811
boşluklara kıyasla, bu
mesafeler oldukça küçüktür.

30
00:01:34,811 --> 00:01:37,264
Peki diğer galaksilerin
neyden oluştuğu, kaç tane

31
00:01:37,264 --> 00:01:41,871
oldukları veya orada oldukları
hakkında bu kadar bilgiyi nasıl biliyoruz?

32
00:01:41,871 --> 00:01:45,924
Gece yukarıya baktığımızda görülen
ilk şeyden başlayabiliriz: Yıldızlar.

33
00:01:45,924 --> 00:01:49,161
Öğrenmeye çalıştığımız
şey, onların nitelikleridir.

34
00:01:49,161 --> 00:01:53,504
Neyden oluşuyorlar? Ne kadar
sıcaklar ve büyükler? Ne kadar eskiler?

35
00:01:53,504 --> 00:01:55,882
Dünyaya ne kadar uzaktalar?

36
00:01:55,882 --> 00:01:57,144
İnanın ya da inanmayın,

37
00:01:57,144 --> 00:02:02,225
tüm bunları gökyüzünde
parıldayan ışıktan öğrenebiliriz.

38
00:02:02,225 --> 00:02:07,114
Bir yıldızın mesajını, yıldız ışığını
gökkuşağına çevirerek çözebiliriz.

39
00:02:07,114 --> 00:02:08,859
Dünyadan bir gökkuşağına bakınca,

40
00:02:08,859 --> 00:02:11,008
atmosferdeki su
damlacıkları aracılığıyla onu

41
00:02:11,008 --> 00:02:14,309
oluşturan çeşitli dalga
boylarına ayrılan güneş ışığına

42
00:02:14,309 --> 00:02:17,520
bakıyor olursunuz.

43
00:02:17,520 --> 00:02:19,653
Diğer yıldızlardan
gelen ışığı da çalışabilir

44
00:02:19,653 --> 00:02:23,685
ve su damlaları yerine ışığı
dağıtan diğer özel araçlar kullanarak

45
00:02:23,685 --> 00:02:27,503
gökkuşakları yaratabiliriz.

46
00:02:27,503 --> 00:02:30,005
Güneşimizden saçılan
ışığa baktığımız zaman,

47
00:02:30,005 --> 00:02:33,466
garip bir şey görürüz:
Gökkuşağında karanlık çizgiler.

48
00:02:33,466 --> 00:02:37,090
Bu çizgiler atomların
karakteristik parmak izleridir.

49
00:02:37,090 --> 00:02:42,087
Güneş atmosferindeki her atom türü
özel dalga boylarında ışığı içine çeker

50
00:02:42,087 --> 00:02:46,576
ve içine çekme miktarı,
kaç adet atom olduğuna bağlıdır.

51
00:02:46,576 --> 00:02:50,598
Bu karakteristik dalga boylarında
ne kadar ışığın olmadığını gözlemleyerek

52
00:02:50,598 --> 00:02:53,912
yalnızca güneş atmosferinde
hangi elementlerin bulunduğunu değil,

53
00:02:53,912 --> 00:02:56,620
ayrıca yoğunluklarını da söyleyebiliriz.

54
00:02:56,620 --> 00:02:59,769
Diğer yıldızları çalışmak
için de aynı fikir uygulanabilir.

55
00:02:59,769 --> 00:03:02,276
İzgesel bir gökkuşağı
yapın, eksik olan şeye bakın

56
00:03:02,276 --> 00:03:04,719
ve hangi elementlerin var olduğunu çözün.

57
00:03:04,719 --> 00:03:08,354
Bingo. Şimdi yıldızların
neyden oluştuğunu biliyorsunuz.

58
00:03:08,354 --> 00:03:11,999
Fakat işimiz yalnızca gözlerimizin
algıladığı dalga boylarıyla sınırlı değil.

59
00:03:11,999 --> 00:03:14,051
Radyo dalgalarına dikkat edin.

60
00:03:14,051 --> 00:03:17,123
Evet, arabanıza en sevilen 100
şarkıyı getirebilirler

61
00:03:17,123 --> 00:03:21,314
fakat uzayda neredeyse sınırsız
bir şekilde yolculuk da edebilirler.

62
00:03:21,314 --> 00:03:22,828
Radyo dalgaları buraya kadar

63
00:03:22,828 --> 00:03:26,487
gelebildikleri için, evrenin
en eski tarihini, büyük patlama sonrası

64
00:03:26,487 --> 00:03:30,457
birkaç yüz yıldan itibaren anlatabilirler.

65
00:03:30,457 --> 00:03:34,321
Ayrıca uzaydaki gaz ve toz bulutları
gibi soğuk nesneler tarafından yayılan

66
00:03:34,321 --> 00:03:37,041
kızılötesi ışınları da inceleyebiliriz

67
00:03:37,041 --> 00:03:42,199
ve sıcak yıldızlardan çıkan
kızılötesi ışın, bu bulutlardan doğar.

68
00:03:42,199 --> 00:03:44,871
Farklı dalga boylarını
incelemek bize yalnızca

69
00:03:44,871 --> 00:03:47,245
bir nesnenin daha
bütün bir resmini değil, ayrıca

70
00:03:47,245 --> 00:03:49,942
evrenin farklı görünümlerini de verir.

71
00:03:49,942 --> 00:03:54,290
Bu nedenle astrofizikçiler, farklı
bir durumda dünyanın atmosferi

72
00:03:54,290 --> 00:03:58,911
tarafından engellenecek olan ışığı
saptamak için, kızılötesinden X-ray'e,

73
00:03:58,911 --> 00:04:03,141
görüntüyü kaplayan
dev radyo çanaklarından

74
00:04:03,141 --> 00:04:08,018
dev gümüş aynalara ve uydulara
kadar, farklı tür teleskoplar kullanırlar.

75
00:04:08,018 --> 00:04:09,973
Astrofizikçiler evrendeki milyarlarca

76
00:04:09,973 --> 00:04:13,385
galaksi içerisinde yalnızca
milyarlarca yıldızı görmezler.

77
00:04:13,385 --> 00:04:17,223
Her biri farklı bir hikâye anlatan
yıldızları birçok kanal aracılığıyla

78
00:04:17,223 --> 00:04:19,387
duyar, hisseder ve algılarlar.

79
00:04:19,387 --> 00:04:24,055
Ancak her şey, gördüğümüz
ve göremediğimiz türden ışıkla başlıyor.

80
00:04:24,055 --> 00:04:26,697
Evrenin sırlarını bilmek mi istiyorsunuz?

81
00:04:26,697 --> 00:04:28,314
Işığı takip edin.