Return to Video

Jak badamy gwiazdy? - Yuan-Sen Ting

  • 0:07 - 0:10
    Niebo nad miastem jest raczej nudne.
  • 0:10 - 0:13
    Patrząc w górę widzimy
    skrawki ciemności pomiędzy budynkami.
  • 0:13 - 0:15
    Możemy zauważyć Wielki Wóz
  • 0:15 - 0:17
    czy Pas Oriona.
  • 0:17 - 0:18
    Ale zaraz.
  • 0:18 - 0:21
    Spójrzcie jeszcze raz i wystawcie kciuk.
  • 0:21 - 0:24
    Ile gwiazd przesłonił?
  • 0:24 - 0:27
    Dziesięć? Dwadzieścia? Zgadujcie dalej.
  • 0:27 - 0:29
    Jeśli spojrzymy na ten mały kawałeczek
  • 0:29 - 0:31
    za pomocą Teleskopu Hubble'a,
  • 0:31 - 0:34
    zamiast punkcików światła,
    dostrzeżemy smugi.
  • 0:34 - 0:36
    To nie są gwiazdy.
  • 0:36 - 0:39
    To galaktyki, jak nasza Droga Mleczna.
  • 0:39 - 0:41
    Miasta miliardów gwiazd.
  • 0:41 - 0:46
    Więcej niż 1000 kryje się za kciukiem.
  • 0:46 - 0:50
    Wszechświat jest większy,
    niż widać to z miasta,
  • 0:50 - 0:54
    większy nawet
    niż rozgwieżdżone niebo na wsi.
  • 0:54 - 0:58
    Oto wszechświat,
    jakim widzą go astrofizycy.
  • 0:58 - 1:03
    Gdzie jest więcej gwiazd
    niż ziarenek piasku na Ziemi.
  • 1:03 - 1:05
    Patrząc w nocy na gwiazdy,
  • 1:05 - 1:09
    praktykujesz najstarszą naukę na Ziemi.
  • 1:09 - 1:11
    Badanie nieba jest starsze
  • 1:11 - 1:15
    niż nawigacja, rolnictwo,
    a może nawet język.
  • 1:15 - 1:19
    W odróżnieniu od innych nauk,
    astronomia to czysta obserwacja.
  • 1:19 - 1:23
    Nie da się kontrolować parametrów
    eksperymentów z laboratorium.
  • 1:23 - 1:26
    Szczytem techniki było
    wysłanie ludzi na Księżyc
  • 1:26 - 1:29
    i próbników na skraj Układu Słonecznego.
  • 1:29 - 1:32
    Ale te odległości są niezwykle małe
  • 1:32 - 1:35
    w porównaniu do bezkresnych
    przestrzeni między gwiazdami.
  • 1:35 - 1:37
    Skąd wiadomo tak wiele
    o innych galaktykach?
  • 1:37 - 1:42
    Z czego się składają, ile ich jest,
    czy że w ogóle tam są?
  • 1:42 - 1:46
    Możemy zacząć od tego, co widać:
    od gwiazd na nocnym niebie.
  • 1:46 - 1:49
    Staramy się poznać ich właściwości.
  • 1:49 - 1:54
    Jak są zbudowane, jak bardzo są gorące?
    Jak duże są i stare?
  • 1:54 - 1:56
    Jak daleko od są Ziemi?
  • 1:56 - 1:57
    Wierzcie lub nie,
  • 1:57 - 2:02
    wszystkiego tego możemy się dowiedzieć
    ze światła na nocnym niebie.
  • 2:02 - 2:07
    Odczytujemy każdą gwiezdną informację,
    zmieniając światło w tęczę.
  • 2:07 - 2:09
    Patrząc na tęczę na Ziemi,
  • 2:09 - 2:11
    tak naprawdę widzimy światło Słońca,
  • 2:11 - 2:14
    rozszczepione przez krople w atmosferze
  • 2:14 - 2:18
    na różne długości składowych fal.
  • 2:18 - 2:20
    Badając światło innych gwiazd,
  • 2:20 - 2:24
    możemy zrobić tęczę nie za pomocą kropli,
  • 2:24 - 2:28
    ale dzięki dokładnym instrumentom,
    które rozszczepiają światło.
  • 2:28 - 2:30
    Patrząc na rozczepione światło Słońca,
  • 2:30 - 2:33
    zauważamy coś dziwnego:
    ciemne linie w tęczy.
  • 2:33 - 2:37
    To charakterystyczne
    odciski palców atomów.
  • 2:37 - 2:42
    Każdy atom w atmosferze Słońca
    pochłania światło na pewnej długości fali,
  • 2:42 - 2:47
    a ilość tej absorpcji
    zależy od ilości atomów.
  • 2:47 - 2:51
    Obserwując, ile światła brakuje
    w tych długościach fali,
  • 2:51 - 2:54
    wiemy nie tylko, jakie pierwiastki
    są w atmosferze Słońca,
  • 2:54 - 2:57
    ale też w jakim są stężeniu.
  • 2:57 - 3:00
    Tak samo badamy inne gwiazdy.
  • 3:00 - 3:02
    Tworzymy tęczę,
    sprawdzając, czego brakuje,
  • 3:02 - 3:05
    i wiemy, jakie pierwiastki są tam obecne.
  • 3:05 - 3:08
    Bingo. Teraz wiemy,
    z czego składają się gwiazdy.
  • 3:08 - 3:12
    Nie jesteśmy ograniczeni
    tylko do widzialnych długości fali.
  • 3:12 - 3:14
    Weźmy pod uwagę fale radiowe.
  • 3:14 - 3:17
    Tak, przynoszą listę przebojów do auta,
  • 3:17 - 3:21
    ale podróżują także
    przez kosmos prawie bez zakłóceń.
  • 3:21 - 3:23
    Przebyły tak długą drogę,
  • 3:23 - 3:26
    że mogą przedstawić nam
    wczesną historię kosmosu,
  • 3:26 - 3:30
    z okresu ledwie kilku tysięcy lat
    po Wielkim Wybuchu.
  • 3:30 - 3:34
    Możemy też badać podczerwień,
    emitowaną przez chłodniejsze obiekty,
  • 3:34 - 3:37
    na przykład chmury obłoki gazów i pyłów,
  • 3:37 - 3:42
    oraz ultrafiolet z gorących gwiazd,
    niedawno narodzonych w tych obłokach.
  • 3:42 - 3:45
    Badanie różnych długości fal
    nie tylko pozwala
  • 3:45 - 3:47
    otrzymać bardziej kompletny obraz obiektu,
  • 3:47 - 3:50
    ale też ukazuje różne oblicza kosmosu.
  • 3:50 - 3:54
    Dlatego też astrofizycy
    używają różnych rodzajów teleskopów,
  • 3:54 - 3:59
    pokrywających spektrum od podczerwieni
    po ultrafiolet i promieniowanie X,
  • 3:59 - 4:03
    od ogromnych anten radiowych
    i ogromne lustra, po satelity,
  • 4:03 - 4:08
    które badają to, co zasłania
    ziemska atmosfera.
  • 4:08 - 4:10
    Astrofizycy nie tylko patrzą
  • 4:10 - 4:13
    na miliardy gwiazd pośród
    miliardów galaktyk w kosmosie.
  • 4:13 - 4:17
    Słuchają, czują i badają je
    poprzez różne kanały,
  • 4:17 - 4:19
    każdy z nich odsłania inną historię.
  • 4:19 - 4:24
    Wszystko jednak zaczyna się od światła,
    widzialnego i niewidzialnego.
  • 4:24 - 4:27
    Chcecie poznać tajemnice wszechświata?
  • 4:27 - 4:28
    Obserwujcie światło.
Title:
Jak badamy gwiazdy? - Yuan-Sen Ting
Description:

Zobacz całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/how-do-we-study-the-stars-yuan-sen-ting

Szczytem naszej technologii było wysłanie ludzi na Księżyc i wysłanie próbników na skraj Układu Słonecznego, ale te odległości są znikome w porównaniu do wielkości Wszechświata. Jak więc możemy badać pozostałe galaktyki? Yuan-Sen Ting zabiera nas w podróż głęboko w kosmos, aby pokazać nam, jak astronomowie badają gwiazdy daleko poza naszym zasięgiem.

Lekcja: Yuan-Sen Ting, animacja: Kozmonot Animation Studio.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:46

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.