1
00:00:06,926 --> 00:00:09,938
Niebo nad miastem jest raczej nudne.

2
00:00:09,938 --> 00:00:12,988
Patrząc w górę widzimy 
skrawki ciemności pomiędzy budynkami.

3
00:00:12,988 --> 00:00:15,248
Możemy zauważyć Wielki Wóz

4
00:00:15,248 --> 00:00:17,392
czy Pas Oriona.

5
00:00:17,392 --> 00:00:18,131
Ale zaraz.

6
00:00:18,131 --> 00:00:21,419
Spójrzcie jeszcze raz i wystawcie kciuk.

7
00:00:21,419 --> 00:00:24,059
Ile gwiazd przesłonił?

8
00:00:24,059 --> 00:00:26,603
Dziesięć? Dwadzieścia? Zgadujcie dalej.

9
00:00:26,603 --> 00:00:29,305
Jeśli spojrzymy na ten mały kawałeczek

10
00:00:29,305 --> 00:00:31,406
za pomocą Teleskopu Hubble'a,

11
00:00:31,406 --> 00:00:34,318
zamiast punkcików światła, 
dostrzeżemy smugi.

12
00:00:34,318 --> 00:00:35,873
To nie są gwiazdy.

13
00:00:35,873 --> 00:00:38,857
To galaktyki, jak nasza Droga Mleczna.

14
00:00:38,857 --> 00:00:41,119
Miasta miliardów gwiazd.

15
00:00:41,119 --> 00:00:46,472
Więcej niż 1000 kryje się za kciukiem.

16
00:00:46,472 --> 00:00:49,592
Wszechświat jest większy,
niż widać to z miasta,

17
00:00:49,592 --> 00:00:53,941
większy nawet 
niż rozgwieżdżone niebo na wsi.

18
00:00:53,941 --> 00:00:57,776
Oto wszechświat, 
jakim widzą go astrofizycy.

19
00:00:57,776 --> 00:01:03,461
Gdzie jest więcej gwiazd 
niż ziarenek piasku na Ziemi.

20
00:01:03,461 --> 00:01:05,397
Patrząc w nocy na gwiazdy,

21
00:01:05,397 --> 00:01:08,808
praktykujesz najstarszą naukę na Ziemi.

22
00:01:08,808 --> 00:01:10,749
Badanie nieba jest starsze

23
00:01:10,749 --> 00:01:14,843
niż nawigacja, rolnictwo,
a może nawet język.

24
00:01:14,843 --> 00:01:19,499
W odróżnieniu od innych nauk,
astronomia to czysta obserwacja.

25
00:01:19,499 --> 00:01:23,164
Nie da się kontrolować parametrów 
eksperymentów z laboratorium.

26
00:01:23,164 --> 00:01:26,150
Szczytem techniki było 
wysłanie ludzi na Księżyc

27
00:01:26,150 --> 00:01:29,149
i próbników na skraj Układu Słonecznego.

28
00:01:29,149 --> 00:01:31,508
Ale te odległości są niezwykle małe

29
00:01:31,508 --> 00:01:34,811
w porównaniu do bezkresnych 
przestrzeni między gwiazdami.

30
00:01:34,811 --> 00:01:37,264
Skąd wiadomo tak wiele
o innych galaktykach?

31
00:01:37,264 --> 00:01:41,871
Z czego się składają, ile ich jest,
czy że w ogóle tam są?

32
00:01:41,871 --> 00:01:45,924
Możemy zacząć od tego, co widać: 
od gwiazd na nocnym niebie.

33
00:01:45,924 --> 00:01:49,161
Staramy się poznać ich właściwości.

34
00:01:49,161 --> 00:01:53,504
Jak są zbudowane, jak bardzo są gorące?
Jak duże są i stare?

35
00:01:53,504 --> 00:01:55,882
Jak daleko od są Ziemi?

36
00:01:55,882 --> 00:01:57,144
Wierzcie lub nie,

37
00:01:57,144 --> 00:02:02,225
wszystkiego tego możemy się dowiedzieć
ze światła na nocnym niebie.

38
00:02:02,225 --> 00:02:07,114
Odczytujemy każdą gwiezdną informację,
zmieniając światło w tęczę.

39
00:02:07,114 --> 00:02:08,859
Patrząc na tęczę na Ziemi,

40
00:02:08,859 --> 00:02:11,008
tak naprawdę widzimy światło Słońca,

41
00:02:11,008 --> 00:02:14,309
rozszczepione przez krople w atmosferze

42
00:02:14,309 --> 00:02:17,520
na różne długości składowych fal.

43
00:02:17,520 --> 00:02:19,653
Badając światło innych gwiazd,

44
00:02:19,653 --> 00:02:23,685
możemy zrobić tęczę nie za pomocą kropli,

45
00:02:23,685 --> 00:02:27,503
ale dzięki dokładnym instrumentom,
które rozszczepiają światło.

46
00:02:27,503 --> 00:02:30,005
Patrząc na rozczepione światło Słońca,

47
00:02:30,005 --> 00:02:33,466
zauważamy coś dziwnego:
ciemne linie w tęczy.

48
00:02:33,466 --> 00:02:37,090
To charakterystyczne 
odciski palców atomów.

49
00:02:37,090 --> 00:02:42,087
Każdy atom w atmosferze Słońca
pochłania światło na pewnej długości fali,

50
00:02:42,087 --> 00:02:46,576
a ilość tej absorpcji 
zależy od ilości atomów.

51
00:02:46,576 --> 00:02:50,598
Obserwując, ile światła brakuje 
w tych długościach fali,

52
00:02:50,598 --> 00:02:53,912
wiemy nie tylko, jakie pierwiastki
są w atmosferze Słońca,

53
00:02:53,912 --> 00:02:56,620
ale też w jakim są stężeniu.

54
00:02:56,620 --> 00:02:59,769
Tak samo badamy inne gwiazdy.

55
00:02:59,769 --> 00:03:02,276
Tworzymy tęczę, 
sprawdzając, czego brakuje,

56
00:03:02,276 --> 00:03:04,719
i wiemy, jakie pierwiastki są tam obecne.

57
00:03:04,719 --> 00:03:08,354
Bingo. Teraz wiemy,
z czego składają się gwiazdy.

58
00:03:08,354 --> 00:03:11,999
Nie jesteśmy ograniczeni 
tylko do widzialnych długości fali.

59
00:03:11,999 --> 00:03:14,051
Weźmy pod uwagę fale radiowe.

60
00:03:14,051 --> 00:03:17,123
Tak, przynoszą listę przebojów do auta,

61
00:03:17,123 --> 00:03:21,314
ale podróżują także 
przez kosmos prawie bez zakłóceń.

62
00:03:21,314 --> 00:03:22,828
Przebyły tak długą drogę,

63
00:03:22,828 --> 00:03:26,487
że mogą przedstawić nam
wczesną historię kosmosu,

64
00:03:26,487 --> 00:03:30,457
z okresu ledwie kilku tysięcy lat 
po Wielkim Wybuchu.

65
00:03:30,457 --> 00:03:34,321
Możemy też badać podczerwień,
emitowaną przez chłodniejsze obiekty,

66
00:03:34,321 --> 00:03:37,041
na przykład chmury obłoki gazów i pyłów,

67
00:03:37,041 --> 00:03:42,199
oraz ultrafiolet z gorących gwiazd, 
niedawno narodzonych w tych obłokach.

68
00:03:42,199 --> 00:03:44,871
Badanie różnych długości fal 
nie tylko pozwala

69
00:03:44,871 --> 00:03:47,245
otrzymać bardziej kompletny obraz obiektu,

70
00:03:47,245 --> 00:03:49,942
ale też ukazuje różne oblicza kosmosu.

71
00:03:49,942 --> 00:03:54,290
Dlatego też astrofizycy 
używają różnych rodzajów teleskopów,

72
00:03:54,290 --> 00:03:58,911
pokrywających spektrum od podczerwieni
po ultrafiolet i promieniowanie X,

73
00:03:58,911 --> 00:04:03,141
od ogromnych anten radiowych
i ogromne lustra, po satelity,

74
00:04:03,141 --> 00:04:08,018
które badają to, co zasłania
ziemska atmosfera.

75
00:04:08,018 --> 00:04:09,973
Astrofizycy nie tylko patrzą

76
00:04:09,973 --> 00:04:13,385
na miliardy gwiazd pośród
miliardów galaktyk w kosmosie.

77
00:04:13,385 --> 00:04:17,223
Słuchają, czują i badają je 
poprzez różne kanały,

78
00:04:17,223 --> 00:04:19,387
każdy z nich odsłania inną historię.

79
00:04:19,387 --> 00:04:24,055
Wszystko jednak zaczyna się od światła,
widzialnego i niewidzialnego.

80
00:04:24,055 --> 00:04:26,697
Chcecie poznać tajemnice wszechświata?

81
00:04:26,697 --> 00:04:28,314
Obserwujcie światło.