De dodelijke erfenis van clusterbommen

De vernietiging die oorlog met zich meebrengt houdt niet op wanneer het vechten wordt gestaakt. In de 34 dagen durende oorlog van Israël tegen Hezbollah in 2006 zijn naar schatting 4 miljoen cluster-submunitiebommen uitgestrooid over Libanon, die zonder onderscheid mensen doden. Het gevaar blijft bestaan, omdat veel bommetjes niet zijn afgegaan en liggen te wachten tot ze iedereen die erop stuit kunnen verminken of doden. In deze talk laat fotograaf en TED Fellow Laura Boushnak aangrijpende foto's zien van overlevenden van clusterbommen. Zij vraagt degenen die deze wapens nog steeds produceren en het gebruik goedpraten, inclusief de VS, om ze af te schaffen.

Ooit had ik deze nachtmerrie:

ik sta midden op een verlaten veld
dat vol ligt met landmijnen.

In het gewone leven wandel ik graag,

maar steeds als ik uit wandelen wil,
word ik hier nerveus van.

In mijn achterhoofd speelt de gedachte

dat ik een arm of een been kan kwijtraken.

Deze stille angst heb ik al 10 jaar,

sinds ik Mohammed ontmoette,
een overlevende van een clusterbom-aanval

in de Israël-Hezbollah-oorlog
in de zomer van 2006 in Libanon.

Mohammed moest, zoals zoveel
overlevenden overal ter wereld,

leven met de afschuwelijke gevolgen
van een clusterbom-explosie,

elke dag weer.

Toen dat conflict van één maand
in Libanon begon,

werkte ik nog in Parijs
bij Agence France-Presse.

Ik weet nog hoe ik
gekluisterd aan het beeldscherm

angstig het nieuws volgde.

Ik wilde me ervan vergewissen

dat de vallende bommen
mijn ouderlijk huis zouden missen.

Toen ik in Beiroet aankwam
met de opdracht om die oorlog te verslaan,

was ik opgelucht dat ik
terug was bij mijn familie,

nadat het hun eindelijk gelukt was
uit Zuid-Libanon weg te komen.

Op de dag dat de oorlog voorbij was,

zag ik dit beeld -- ik weet het nog goed:

een van geblokkeerde wegen

en gevluchte mensen, in allerijl op weg
naar hun huizen in het zuiden,

wat ze daar ook zouden aantreffen.

Zo'n 4 miljoen submunitie-bommetjes

werden over Libanon uitgestrooid
in de 34 dagen van het conflict.

Mohammed verloor zijn beide benen
in de laatste week van het conflict.

Omdat hij op 5 minuten rijden
van het huis van mijn ouders woont,

heb ik hem in de loop van de jaren
goed kunnen volgen.

Nu was er bijna 10 jaar verstreken
na onze eerste ontmoeting.

Ik had het kind gezien

dat een lichamelijk
en emotioneel trauma had meegemaakt.

Ik had de tiener gezien
die bij zijn vrienden tattoos zette

voor $5 per stuk.

En ik ken de werkloze jongeman
die uren op internet surft

op zoek naar een meisje
dat zijn vriendin zou kunnen worden.

Zijn lot en de gevolgen
van het verlies van zijn benen

zijn nu voor hem
de realiteit van elke dag.

Overlevenden van bomaanvallen,
zoals Mohammed,

moeten zoveel kleine problemen oplossen
waar wij nooit bij stil staan.

Wie had kunnen denken

dat zoveel dagelijkse dingen
die wij heel gewoon vinden,

zoals naar het strand gaan
of gewoon iets van de grond oprapen,

een bron zouden worden
van stress en angst?

Toch is dat wat er uiteindelijk
bij Mohammed gebeurde,

door zijn starre beenprotheses.

Tien jaar geleden had ik nog geen idee
van wat een clusterbom was,

of van haar vreselijke consequenties.

Ik kwam erachter dat dit wapen
dat niemand spaart

op veel plaatsen is gebruikt

en nog steeds mensen doodt

zonder onderscheid te maken
tussen militaire doelen en kinderen.

Nogal naïef vroeg ik mezelf af:

wie heeft die wapens gemaakt?

En waarvoor?

Laat me uitleggen wat een clusterbom is.

Het is een grote bus gevuld met bommetjes.

Zodra ze is afgeworpen

gaat ze nog tijdens de val open
en komen er honderden bommetjes vrij.

Ze raken verspreid over een groot gebied

en als ze de grond raken

zijn er veel die niet exploderen.

Die niet-geëxplodeerde bommetjes
blijven net als landmijnen

op de grond liggen,

wachtend op hun doelwit.

Als iemand er per ongeluk op trapt

of er eentje opraapt,

kunnen ze exploderen.

Deze wapens zijn extreem onvoorspelbaar,

waardoor de dreiging nog groter is.

De ene dag kan een boer
nog zonder problemen op het land werken

en de volgende,
wanneer hij wat takken verbrandt,

kan de submunitie even verderop
door de hitte exploderen.

Het probleem is dat kinderen de bommetjes
voor speelgoed kunnen aanzien,

omdat ze eruit kunnen zien
als stuiterballen of blikjes frisdrank.

Omdat ik documentairefotograaf ben,

besloot ik naar Libanon terug te gaan,
een paar maanden na het conflict,

op zoek naar overlevenden
van clusterbommen.

Ik ontmoette er twee:

Hussein en Rasha,

die allebei zo een been waren verloren.

Deze verhalen hoor je
van heel veel kinderen, overal ter wereld.

Ze zijn een getuigenis
van de afschuwelijke gevolgen

van het almaar doorgaande
gebruik van dit soort wapens.

En toen ontmoette ik Mohammed,
in januari 2007.

Hij was 11 jaar oud

en ik leerde hem kennen
precies vier maanden na zijn ongeluk.

Hij kreeg in die tijd
een pijnlijke fysiotherapiebehandeling

om van zijn verwondingen te herstellen.

Nog steeds in shock,
op die jonge leeftijd,

deed Mohammed zijn uiterste best
om te wennen aan zijn nieuwe lichaam.

Soms werd hij zelfs 's nachts wakker
om aan zijn verdwenen voeten te krabben.

Ik voelde me betrokken bij zijn verhaal,
omdat ik me direct realiseerde

welke moeilijkheden Mohammed
in de toekomst kon verwachten --

dat zijn lijdensweg,

leren leven met zijn lijf
dat verminkt raakte toen hij elf was,

nog veel zwaarder zou worden.

Voordat hij gehandicapt raakte,

had Mohammed ook geen gemakkelijk leven.

Hij werd geboren in het Rashidie Camp
voor Palestijnse vluchtelingen

en daar woont hij nog steeds.

Er wonen in Libanon
zo'n 400.000 Palestijnse vluchtelingen,

die door wetgeving gediscrimineerd worden.

Ze mogen niet in de publieke sector werken

en bepaalde beroepen niet uitoefenen;

ook mogen ze geen onroerend goed bezitten.

Onder meer om die reden
geeft Mohammed er niet om

dat hij na het ongeluk
nooit meer naar school is gegaan.

Hij zei: "Wat heb ik
aan een universitaire graad

als ik toch geen werk kan vinden?"

Clusterbommen initiëren vaak
een vicieuze cirkel aan consequenties,

en niet alleen bij de slachtoffers.

Velen die erdoor gewond raken,
gaan niet meer naar school,

kunnen geen baan vinden
of raken hun baan kwijt,

waardoor ze niet
voor hun gezin kunnen zorgen.

Daarbij komt dan nog de constante pijn

en het isolement.

Deze wapens treffen de allerarmsten.

De hoge medische kosten
drukken zwaar op de gezinnen.

Uiteindelijk hebben ze hulp nodig
van charitatieve instellingen,

die onvoldoende is en niet blijvend,

wat vooral speelt als door de handicap
levenslange ondersteuning nodig Is.

Tien jaar nadat Mohammed gewond raakte,

kan hij nog steeds geen
goede beenprotheses betalen.

Hij loopt heel voorzichtig;

door een paar valpartijen
de afgelopen jaren

geneert hij zich namelijk
voor zijn vrienden.

Als grap zei hij dat er dagen zijn

dat hij op zijn handen probeert te lopen.

Tot de de ergste onzichtbare gevolgen
van een clusterbomexplosie

behoren de psychische littekens
die overblijven.

Al snel na Mohammeds ongeluk
werden in zijn dossier

symptomen van PTSS opgetekend.

Hij was angstig, at slecht, sliep slecht

en was heel erg boos.

Maar hij kreeg nooit de juiste hulp
om volledig te kunnen herstellen.

Nu wil hij per se weg uit Libanon,
wat het ook moet kosten --

zelfs al zou hij zo'n gevaarlijke reis
overzee moeten maken

met andere vluchtelingen
in een bootje naar Europa.

Hij kent de risico's

en zei daarover: "Als ik zou omkomen,

zou dat niet erg zijn."

Voor zijn gevoel is hij toch al dood.

Clusterbommen
zijn wereldwijd een probleem,

omdat deze munitie blijft ontploffen
en hele gemeenschappen schade toebrengt

tot in de komende generaties.

Online interviewde ik
de directeur van de Mines Advisory Group,

Jamie Franklin, die zei:

"De Amerikanen hebben boven Laos
meer dan 2 miljoen ton munitie afgeworpen.

Voor het geval ze hun doel
in Vietnam niet konden vinden,

waren er in Laos gebieden aangewezen
waar vliegtuigen hun lading afwierpen

voordat ze naar hun basis terugkeerden,

want het was gevaarlijk
om met al die lading te landen."

Volgens het Internationaal
Comité van het Rode Kruis

liggen alleen al in Laos --
een van de armste landen ter wereld --

9 tot 27 miljoen niet-geëxplodeerde
submunitie-bommetjes.

Sinds 1973 zijn zo'n 11.000 mensen
erdoor omgekomen of gewond geraakt.

Bij conflicten is dit dodelijke wapen
door meer dan 20 landen gebruikt

op het grondgebied van meer dan 35 landen,

zoals Oekraïne, Irak en Soedan.

Tot dusver hebben 119 landen
een verdrag gesloten

dat clusterbommen verbiedt.

Dit verdrag heet officieel
de Convention on Cluster Munitions.

Wel hebben een paar zeer grote
clustermunitie-producenten --

de Verenigde Staten, Rusland en China --

dit levensreddende verdrag
niet ondertekend.

Zij blijven produceren,

behouden zich dat recht voor
voor de toekomst,

houden voorraden aan
van deze schadelijke wapens

en zullen ze misschien ooit gebruiken.

Naar verluidt zijn clusterbommen
nog heel recent gebruikt

in de slepende conflicten
in Jemen en Syrië.

Volgens onderzoek
naar de wereldwijde investeringen

in de fabricage van clustermunitie

door Pax, een Nederlandse ngo,

zijn er miljarden geïnvesteerd
in bedrijven die clustermunitie maken.

De meeste van deze investeerders
zijn gevestigd in landen

die de Convention on Cluster Munition
nog niet hebben ondertekend.

Nu terug naar Mohammed.

Vrijwel het enige werk dat hij kon vinden
was citroenen plukken.

Toen ik hem vroeg of het veilig was
om op het land te werken, zei hij:

"Ik weet het niet zeker."

Uit onderzoek blijkt dat clustermunitie
vaak gebieden verontreinigt

waar de meeste mensen
leven van de landbouw.

Volgens onderzoek
van Handicap International

gaat het bij 98% van de slachtoffers
van clustermunitie om burgers.

84% van hen zijn mannen.

In landen waar mensen
geen andere keus hebben

dan op het land te werken,
doen ze het gewoon

en nemen ze het risico op de koop toe.

Mohammed heeft geen broer
maar wel drie zussen.

Binnen hun cultuur verwacht men
dat hij voor hen de kost verdient,

maar dat kan hij niet.

Hij heeft veel soorten
baantjes geprobeerd,

maar door zijn handicap
kon hij er niet één volhouden.

De niet al te gehandicapten-vriendelijke
omgeving hielp ook al niet,

om het zacht te zeggen.

Het doet hem pijn als hij
op een baan solliciteert

en wordt weggestuurd met een beetje geld,

dat ze hem uit medelijden meegeven.

Hij zei: "Ik wil niet bedelen,

ik wil gewoon geld verdienen."

Mohammed is nu 21 jaar.

Hij is analfabeet

en spreekt zijn boodschappen in.

Hier is een van zijn boodschappen.

(Audio) Mohammed: (in het Arabisch)

Laura Boushnak:
Hij zei: "Ik droom ervan om te rennen,

en ik weet zeker: als ik eenmaal ren,

sta ik nooit meer stil."

Dankjewel.

(Applaus)