Return to Video

Birkaç bilim adamı hastalık hakkındaki düşüncelerimizi nasıl değiştirdi?- Tien Nguyen

  • 0:06 - 0:09
    Sana tüm hastalıkların,
  • 0:09 - 0:12
    soğuk algınlığı, grip, faranjit
    gibi şeylerin
  • 0:12 - 0:16
    havadaki zehirli buhar bulutlarından
    geldiğini söyleseydim?
  • 0:16 - 0:18
    Muhtemelen bunun saçma olduğunu düşünürdün
  • 0:18 - 0:20
    ve merak etme, zaten tamamen yanlış.
  • 0:20 - 0:25
    Ama insanlar gerçekten de birkaç yüzyıl
    boyunca böyle düşündüler.
  • 0:25 - 0:27
    Buna "miasma teorisi" dediler
  • 0:27 - 0:31
    ve halktan tıp kurumlarına kadar herkes
    bunu kabul etti.
  • 0:31 - 0:32
    Ama 1840'larda,
  • 0:32 - 0:36
    Londra'daki tahrip edici kolera
    salgınının ortasında,
  • 0:36 - 0:39
    küçük bir grup bilim adamı
    bundan şüphelenmeye başladı.
  • 0:39 - 0:43
    İlk mikroskoplar küçük mikroorganizmaların
    varlığını ortaya çıkarmıştı
  • 0:43 - 0:45
    ve bu bilim adamları da,
  • 0:45 - 0:48
    hastalıklara yol açanların bu mikroplar
    olduğunu öne sürdü,
  • 0:48 - 0:51
    buna da "mikrop teorisi" dediler.
  • 0:51 - 0:53
    Çoğu insan kendi varsayımlarına
    bağlı kalıp
  • 0:53 - 0:55
    bu teoriye sertçe karşı çıksa da
  • 0:55 - 0:57
    teorinin destekleyenleri,
  • 0:57 - 1:00
    ikna edici verilerle onları haksız
    çıkarmaya kararlıydı.
  • 1:00 - 1:05
    İddiaların başında da Dr. John Snow
    adlı bir hekim vardı.
  • 1:05 - 1:08
    Dr. Snow koleralı hastaların
  • 1:08 - 1:11
    şiddetli kusma ve ishal yaşadığını
    gözlemlemişti.
  • 1:11 - 1:15
    Yani akciğerlerin aksine
    bağırsakla ilgili semptomlar
  • 1:15 - 1:19
    ve hastalığın yiyecek içeceklerle
    bulaşabileceğini düşünmüştü,
  • 1:19 - 1:20
    havayla değil.
  • 1:20 - 1:22
    Geçmiş salgınları araştırdıktan sonra,
  • 1:22 - 1:26
    koleranın kirli su kaynaklarıyla
    bulaştığına
  • 1:26 - 1:28
    emin oldu.
  • 1:28 - 1:31
    1854 yazının sonlarına doğru
  • 1:31 - 1:35
    kolera Soho bölgesini, Londra'da kendi
    mahallesine çok yakın bir mahalleyi,
  • 1:35 - 1:37
    aniden vurduğunda
  • 1:37 - 1:40
    Dr. Snow cevabı bulmaya çok yaklaşmıştı.
  • 1:40 - 1:42
    Salgında ölenlerin kayıtlarını istemişti
  • 1:42 - 1:47
    ve daha ilk haftadan 83 ölüm
    olduğunu görmüştü.
  • 1:47 - 1:49
    Ölenlerin her birinin yaşadığı yeri
    haritada gösterip
  • 1:49 - 1:52
    bunlardan 73 tanesinin,
  • 1:52 - 1:56
    Broad Street'teki su pompası
    yakınında oturduğunu bulmuştu.
  • 1:56 - 1:59
    Dr. Snow pompanın kapatılmasını
    şiddetle önermişti.
  • 1:59 - 2:02
    Mikrop teorisinin rağbet
    görmediğini bildiği için de
  • 2:02 - 2:06
    durumu hükümet görevlilerine
    anlatırken
  • 2:06 - 2:08
    mikroorganizmalar yerine,
  • 2:08 - 2:11
    koleranın sudaki bir zehirden
    yayıldığını söylemişti.
  • 2:11 - 2:12
    Görevliler ikna olmamıştı;
  • 2:12 - 2:14
    ama yine de ek bir önlem olarak,
  • 2:14 - 2:16
    pompanın kapatılmasını kabul etmişlerdi.
  • 2:16 - 2:18
    Su pompası kapatılınca,
  • 2:18 - 2:21
    neredeyse hemen yeni enfeksiyon
    vakaları azalmıştı.
  • 2:21 - 2:23
    Bu başarısından destek alan Dr. Snow,
  • 2:23 - 2:26
    kirli su pompası ve hastalık arasındaki
  • 2:26 - 2:28
    bağlantıyı göstermeye kararlıydı.
  • 2:28 - 2:32
    Soho'dan uzakta yaşamasına rağmen
    koleradan ölen bir dul kadının
  • 2:32 - 2:34
    söylentisine ulaşmıştı;
    ama bu kadının
  • 2:34 - 2:38
    ona Broad Street pompasından
    her gün su getiren bir hizmetçisi vardı,
  • 2:38 - 2:40
    kadın o suyun tadını sevdiği için.
  • 2:40 - 2:43
    Ayrıca, Broad Street pompasının
    yakınında yer alan
  • 2:43 - 2:45
    bir düşkünler eviyle karşılaşmıştı.
  • 2:45 - 2:47
    Burada yüzlerce kişi barınmasına rağmen
  • 2:47 - 2:49
    bunların sadece çok azı hasta olmuştu.
  • 2:49 - 2:51
    Dr. Snow bunu,
  • 2:51 - 2:55
    evin kendi su kuyusu
    olmasına bağlamıştı.
  • 2:55 - 2:58
    Son olarak, Dr. Snow salgının ilk
    kurbanlarından biri olabilecek
  • 2:58 - 3:01
    bir bebeği duymuştu.
  • 3:01 - 3:03
    Çocuğun kirli bezlerinin
  • 3:03 - 3:06
    Broad Street su pompasının
    hemen yanındaki
  • 3:06 - 3:09
    bir lağım kuyusuna atıldığını öğrenmişti.
  • 3:09 - 3:12
    Dr. Snow vakasını tekrar sunduğunda bile,
  • 3:12 - 3:16
    belediye görevlileri teorisini
    küçümseyerek reddetmişlerdi.
  • 3:16 - 3:20
    Londra'nın su şebekesinde insan
    atığı olduğunu
  • 3:20 - 3:23
    ya da yüzlerce yıllık miasma teorisi
    hakkında yanıldıklarını
  • 3:23 - 3:26
    kabul etmek istemiyorlardı.
  • 3:26 - 3:30
    1884'te Dr. Robert Koch
    Dr. Snow'un çalışmalarının
  • 3:30 - 3:32
    doğruluğunu kanıtlayana kadar
    bu böyle gitti.
  • 3:32 - 3:36
    Dr. Koch koleraya yol açan bakteriyi
    izole etmişti.
  • 3:36 - 3:39
    Koch saf kültürler üretmek için
    bir yöntem geliştirmişti
  • 3:39 - 3:41
    ve bir dizi deneyle
  • 3:41 - 3:44
    hastalığa belli bir bakterinin
    yol açtığını
  • 3:44 - 3:47
    kesin olarak kanıtlamıştı.
  • 3:47 - 3:50
    Mikrop teorisine büyük katkılar
    yapanlardan biri de
  • 3:50 - 3:52
    üretken bilim adamı
    Louis Pasteur'dü.
  • 3:52 - 3:57
    Mikroorganizmalar üzerindeki çalışması
    ilk aşıların geliştirilmesini sağlamıştı.
  • 3:57 - 4:00
    Veri temelli araştırmaya dayanan
    düşündürücü varsayımlarıyla
  • 4:00 - 4:04
    bu bilim adamları, asırlık bir
    teoriyi itibarsızlaştırıp
  • 4:04 - 4:08
    halk sağlığına inanılmaz faydalı olacak
    bir devrimi ateşlediler.
  • 4:08 - 4:10
    Ama tüm bunlar akla şu soruyu getiriyor:
  • 4:10 - 4:14
    Acaba bugün bizden sonrakilerin
    saçma bulacağı
  • 4:14 - 4:17
    ne gibi bilimsel inançlarımız var?
  • 4:17 - 4:20
    Herhangi bir bilim adamının söyleyeceği
    gibi
  • 4:20 - 4:23
    bir soru, başlamak için
    mükemmel bir yerdir.
Title:
Birkaç bilim adamı hastalık hakkındaki düşüncelerimizi nasıl değiştirdi?- Tien Nguyen
Description:

Tüm dersi izleyin: http://ed.ted.com/lessons/how-a-few-scientists-transformed-the-way-we-think-about-disease-tien-nguyen

Birkaç asır boyunca insanlar, hastalıklara havada dolanan zehirli buhar bulutlarının yol açtığını düşündü. Şu an, bu teorinin epey saçma olduğunu ve hastalıklara belli bakterilerin yol açtığını biliyoruz. Ama bu mikrop teorisi fikrine nasıl vardık? Tien Nguyen, yaygın olarak kabul edilen bir teoriyi itibarsızlaştırarak insan sağlığına yarar sağlayan birkaç bilim adamının çalışmalarını anlatıyor.

Bu video U.S. Office of Research Integrity ile işbirliği içinde hazırlanmıştır: http://ori.hhs.gov.

Ders: Tien Nguyen, Animasyon: Brandon Denmark.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:40

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.