Carl Schoonover: Si të shohim brenda trurit?

Kanë ndodhur shumë përparime të mrekullueshme për të kuptuar më mirë trurin, mirëpo si mund të studiosh neuronet brenda tij? Duke përdorur imazhe madhështore, neuroshkencëtari dhe TED Fellow, Carl Schoonover, na tregon mjetet që na mundësojnë të shohim brenda trurit.

Ky është një vizatim 100 vjecar i trurit.

Eshtë një diagram i sistemit pamor.

Dhe disa gjëra duken mjaft të njohura ne ditën e sotme.

Dy sy poshtë, një nerv optik që rrjedh nga prapa.

Një hundë e madhe

që nuk duket të jetë e lidhur me ndonjë gjë në vecanti.

Dhe nëse krahasojmë këtë

me pasqyrime më të reja të sistemit pamor,

do të shihni se gjërat janë ndërlikuar

gjatë 1000 viteve të kaluara.

Dhe kjo ndodh sepse sot ne mund të shohim se cfarë ka brenda trurit tonë

për ndryshim nga forma e tij e jashtme.

Imagjinoni sikur dëshorini të kuptoni se si funksionon një kompjuter

dhe e tëra që mund të përdorni është një tastierë, një mi (maus), dhe ekrani.

Kjo do të ishte shumë e vështirë.

Ke nevojë ta hapësh,

të shikosh instalimin elektrik përbrenda.

Dhe deri pak para shekullit të kaluar

askush nuk mundi ta bënte atë me trurin.

Askush nuk kishte parë lidhjet brenda trurit.

Dhe kjo ndodh sepse po ta heqësh trurin nga kafka

dhe të presësh një copëz të hollë

dhe ta vendosësh nën një mikroskop të shkëlqyer,

nuk mund të shofësh asgjë.

Eshtë ngjyrë hiri, pa formë.

Nuk ka strukturë. Nuk të tegon dot gjë.

Dhe e tërë kjo ndryshoi ne fund të shekullit të 19-të.

Papritur, njolla të reja kimike pë indet e trurit u krijuan

dhe na dhanë mundësine të shohim lidhjet brenda trurit.

Më në fund, kompjuteri ishte hapur.

Ajo cfarë i dha nismën neuroshkencës moderne

ishte një njollë e quajtur njolla e Golgit.

Dhe fnsksionon në një mënyrë shumë të vecantë.

Në vend se të njollos të gjitha qelizat brenda një indi,

disi njollos vetëm 1% të tyre.

E pastron malin, njerr në shesh pemët pvrbrenda.

Po qe se cdo gjë do të ishte etiketuar, asgjë nuk do të shihej.

Kështu në njafarë mënyre shfaq se cfarë ndodhet aty.

Neuroanatomisti spanjoll Santiago Ramon y Cajal,

i cili konsiderohet si babai i neuroshkencës moderne,

aplikoi këtë njollë, që ofron të dhëna që duken kështu,

dhe në të vvrtet na dha neve përfytyrimin modern të qelizës nervore, neuronit.

Nëse e mendoni trurit si një kompjuter,

ky është tranzistori.

Dhe shumë shpejt Cajal e kuptoi

që neuronet nuk funsionojnë të vetme,

por në faks krijojnë lidhje me të tjerët

duke formuar kështu qarqe sikur në kompjuter.

Sot, një shekull më vonë, kur hulumtuesit duan të përfytyrojnë neuronet,

ata i ndrisin nga përbrenda në vend se t'i hijezojnë.

Dhe ka shumë mënyra për të bërë këtë.

Mirëpo më e përhapura

përfshinë proteinën e gjelbër floureshente.

Proteina e gjelbër floureshente,

që cuditërisht rrjedh nga nga një kandil deti që ka aftësi të prodhojë dritë,

është shumë e dobishme.

sepse po qe se arrin të izolosh gjenin për proteinën e gjelbër floureshente

dhe ta përcosh tek një qelizë,

ajo qelizë do të shkëlqej gjelbër --

ose cilado prej shumë llojeve të proteinës së gjelbër floureshente që gjinden sot,

mund të bësh që qeliza të shkëlqej cfarëdo ngjyre.

Të kthehemi prap tek truri,

kjo është nga një mi i inxhinieruar gjenetikisht i quajtur "Ylberi."

Dhe quhet ashtu

sepse të gjitha këto neurone japin shkëlqime me ngjyra të ndryshme.

Nganjëherë shkencëtarët kanë nevojë to identifikojnë

përbërës molekular individual të neuroneve, molekulave,

dhe jo tërë qelizën.

Ka disa mënyra për të bërë këtë,

mirëpo më e përdorura

ka të bëjë me përdorimin e antitrupave.

Ju i njihni

antitrupat si banditë të sistemit imunitar.

Mirëpo del se ata janë të dobishëm për sistemin imunitar

sepse mund të njohin molekula të vecanta,

si p.sh. proteinën që përmban udhëzimet

e një virusi që po sulmon trupin.

Hulumtuesit e kanë përdorur këtë fakt

për të dalluar molekula specifike brenda trurit,

për të dalluar nënstruktura të vecanta të qelizës

dhe t'i identifikojnë ato individualisht.

Shumica e imazheve që ju kam shpalosur sot këtu janë të bukura,

por në të njëjtën kohë janë të fuqishme.

Kanë një fuqi shpjeguese të madhe.

Kjo, p.sh. është një njollë antitrupi

kundër transportuesve të serotoninës në një fetë të trurit të miut.

Ju me siguri keni dëgjuar për serotoninën,

në kontekst të sëmundjeve sic janë depresioni dhe ankthi.

Keni dëgjuar për SSRI,

ilace që përdoren për të mjekuar këto sëmundje.

Për të kuptuar se si funksionon serotonina,

është thelbësore të kuptosh ku ndodhet makineria e serotoninës.

Njollosje të antitrupa si në këtë rast

mund të përdoret për të kuptuar më mirë këtë pyetje.

Dua të ju lë me këtë mendim:

Proteina e gjelbër floureshente dhe antitrupat

janë produkte natyrale në fillim.

Ato evoluan nga natyra

në mënyrë që të bejnë kandilin e detit të shkëlqej gjelbër për kushedi se cfarë arsye,

ose në mënyrë që të zbulojnë proteinën ushëzuese të një virusi pushtues, p.sh.

U morri shumë kohë shkencëtarëve të arrijnë tek një përfundim

dhe të thonë "Hej, këto janë mjete,

këto janë funksione që ne mund t'i përdorim

në paletën tonë të mjeteve të hulumtimit."

Në vend se të përdorin mendjen e pafuqishme njerëzore

për të dizajnuar këto mjete nga zeroja,

në natyrë tashmë ekzistonin këto mjete të gatshme

të zhvilluara dhe rafinuara në mënyrë të qëndrueshme gjatë miliona vitesh

nga inxhinieri më i mirë.

Faleminderit.

(Duartrokitje)