Return to Video

Ayrılmaz gibi görünen maddeleri nasıl ayırırız? - Iddo Magen

  • 0:07 - 0:11
    Cep telefonlarınız çoğunlukla
    plastik ve metallerden yapılmıştır.
  • 0:11 - 0:14
    Bu ögelerin bu kadar
    yararlı ve eğlenceli bir şeye
  • 0:14 - 0:18
    katkıda bulunmak için yapıldığı
    yaratıcı süreci takdir etmek kolaydır.
  • 0:18 - 0:21
    Ancak bunun arkasında
    duymadığımız bir hikaye daha var.
  • 0:21 - 0:28
    İlk etapta ham maddeleri doğadaki
    kaotik karışıklıklardan nasıl elde ettik?
  • 0:28 - 0:33
    Cevap, ayırma teknikleri olarak
    bilinen bir dizi ayırma biçimidir.
  • 0:33 - 0:40
    Maddeleri birbirinden ayırmak için
    temel özelliklerinden yararlanırlar.
  • 0:40 - 0:44
    Basit ayırma teknikleri
    birçok fiziksel senaryoda geçerlidir:
  • 0:44 - 0:46
    Kaymağı sütten ayırmak,
  • 0:46 - 0:48
    topraktan su çıkarmak
  • 0:48 - 0:52
    ya da nehir kumundan
    altın tanelerini çıkarmak gibi.
  • 0:52 - 0:55
    Fakat bazı karışımları ayrımak
    o kadar da kolay değil.
  • 0:55 - 0:57
    Bu gibi durumlarda,
  • 0:57 - 1:01
    karışım içindeki fiziksel özellikler
    arasındaki farkları kullanabiliriz.
  • 1:01 - 1:03
    Mesela parçacık büyüklüğü,
  • 1:03 - 1:07
    yoğunluk veya kaynama noktası gibi...
  • 1:07 - 1:09
    Örneğin petrol,
  • 1:09 - 1:12
    farklı türde hidrokarbonlardan
    oluşan bir karışımdır.
  • 1:12 - 1:14
    Bazıları yakıt olarak değerlidir,
  • 1:14 - 1:18
    bazıları ise elektrik üretmek
    için iyi maddelerdir.
  • 1:18 - 1:21
    Onları ayırmak için uzmanlar
    önemli bir özelliğe güvenirler:
  • 1:21 - 1:26
    Hidrokarbonlar kendilerine özel
    kaynama sıcaklıklarına sahiptir.
  • 1:26 - 1:30
    Kaynatma işlemi sırasında, her madde
    hassas bir noktada buharlaşır,
  • 1:30 - 1:33
    sonra ayrı olarak bir
    kap içine huniye alınır
  • 1:33 - 1:36
    ve soğuyunca sıvı olarak toplanır.
  • 1:36 - 1:39
    Ayrıca ayırma teknikleri
    bizi denize götürür.
  • 1:39 - 1:41
    Bazı kurak ülkelerde
  • 1:41 - 1:44
    okyanus mevcut tek su kaynağıdır.
  • 1:44 - 1:47
    Ancak elbette insanlar tuzlu su içemezler.
  • 1:47 - 1:49
    Bu sorunu aşmanın tek yolu
  • 1:49 - 1:53
    ters ozmos ile deniz suyundan
    tuzu çıkarmaktır.
  • 1:53 - 1:57
    Bu işlem suyun bileşenlerini
    boyutlarına göre ayrıştırır.
  • 1:57 - 1:59
    Su partiküllerinden daha büyük
  • 1:59 - 2:03
    ancak tuz parçacıklarından daha küçük
    gözeneklere sahip bir zar,
  • 2:03 - 2:05
    sadece tatlı suyun geçmesine izin verir.
  • 2:05 - 2:09
    İçilemeyen bir şeyi
    hayat kurtarıcı haline getirir.
  • 2:09 - 2:11
    Aynı zamanda tıp dünyasında da,
  • 2:11 - 2:15
    kan testleri kişinin sağlığını
    değerlendirmek için hayati bir araçtır
  • 2:15 - 2:18
    ancak doktorlar genellikle
    çözünmüş sıvı plazmadan
  • 2:18 - 2:23
    katı kan hücrelerini ayırmadan
    kan örneklerini inceleyemezler.
  • 2:23 - 2:28
    Bunu yapmak için test tüpüne
    kuvvetli bir dönme kuvveti uygulanır
  • 2:28 - 2:32
    ve kan hücreleri gibi
    daha yoğun yoğun maddelerin
  • 2:32 - 2:35
    dönme ekseninden uzaklaşmasına neden olur.
  • 2:35 - 2:41
    Bu arada, plazma gibi düşük yoğunluklu
    daha hafif maddeler merkeze taşınır.
  • 2:41 - 2:44
    Tüpün içeriği net bir şekilde bölünür
  • 2:44 - 2:48
    ve kan hücreleri ve sıvı plazma
    bağımsız olarak test edilebilir.
  • 2:48 - 2:51
    Ancak bazen yağ, deniz suyu
    ve kandan farklı olarak,
  • 2:51 - 2:54
    ayırmak istediğimiz karışımların parçaları
  • 2:54 - 2:56
    aynı fiziksel özellikleri paylaşır.
  • 2:56 - 3:01
    Bu durumlarda,
    bileşenleri izole etmenin tek yolu
  • 3:01 - 3:06
    karışımdaki bileşenler arasındaki
    benzersiz etkileşimlere dayanan,
  • 3:06 - 3:09
    karmaşık bir süreç olan
    kimyasal ayırmadır.
  • 3:09 - 3:12
    Bu yöntemlerden biri kromatografidir.
  • 3:12 - 3:16
    Adli bilim adamları suç mahallerini
    incelemek için kullanırlar.
  • 3:16 - 3:19
    Toplanan kanıtları bir gazda çözerler,
  • 3:19 - 3:21
    benzersiz kimyasal özellikleri nedeniyle
  • 3:21 - 3:24
    farklı hızlarda ayrılırken
    ve hareket ederken
  • 3:24 - 3:27
    bileşenleri izleyebilir
    ve analiz edebilirler.
  • 3:27 - 3:32
    Bu bilgi daha sonra bilim insanlarına olay
    yerinde ne olduğunu tam olarak anlatır
  • 3:32 - 3:34
    ve genellikle suçluyu
    tanımlamaya yardımcı olur.
  • 3:34 - 3:37
    Ayırma teknikleri sadece endüstri,
  • 3:37 - 3:38
    altyapı,
  • 3:38 - 3:39
    tıp
  • 3:39 - 3:41
    ve adalet ile ilgili değildir.
  • 3:41 - 3:44
    İnsanlık tarihinin teknik olarak
    en iddialı projelerinden biri
  • 3:44 - 3:49
    çok temel bir soruyu cevaplamayı
    amaçlayan bir ayırma tekniğidir:
  • 3:49 - 3:51
    "Evren neyden yapılmıştır?"
  • 3:51 - 3:54
    Parçacıkları son derece
    yüksek hızlara hızlandırarak
  • 3:54 - 3:56
    ve onları birbirine çarpıştırarak
  • 3:56 - 4:00
    onları yapı taşlarına ayırabiliriz.
  • 4:00 - 4:03
    Bunu başarabilirsek, sıradaki nedir?
  • 4:03 - 4:05
    En temel bir parçacık var mı?
  • 4:05 - 4:09
    Eğer varsa neyden yapılmıştır?
Title:
Ayrılmaz gibi görünen maddeleri nasıl ayırırız? - Iddo Magen
Description:

Tüm dersi görüntüle: http://ed.ted.com/lessons/how-do-we-separate-the-inseparable-iddo-magen

Cep telefonunuz çoğunlukla plastik ve metallerden yapılmıştır. Bu öğelerin bu kadar yararlı bir şeye eklenme sürecini takdir etmek kolaydır. Ancak bunun arkasında duymadığımız başka bir hikaye daha var. Ham maddelerimizi ilk etapta, kaotik malzeme karmaşası olan doğadan nasıl aldık? Iddo Magen, ayırma teknikleri olarak bilinen bir grup akıllı yöntem ile cevabı ortaya çıkarıyor.

Ders: Iddo Magen
Animasyon: Augenblick Studios
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:25

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.