In de sleutel van het genie

Derek Paravicini werd drieënhalve maand te vroeg geboren, is blind en heeft een ernstige vorm van autisme.
Maar met zijn absolute gehoor, aangeboren talent en veel oefening, was hij op zijn tiende al een bejubeld concertpianist.
Zijn pianoleraar van het eerste uur, Adam Ockelford, vertelt hier over de unieke relatie die zijn student tot de muziek heeft, terwijl Paravicini laat zien hoe hij de partituur van 'Chopsticks' overhoop gooit. (Gefilmd bij TEDxWarwick.)

Adam Ockelford: Ik beloof dat ik niet al te veel

zal praten en dat Derek veel zal spelen,

maar het leek me wel aardig om samen te vatten,

hoe Derek is gekomen waar hij nu is.

Omdat hij zoveel groter is dan ik,
lijkt het onvoorstelbaar,

maar toen Derek werd geboren,

kon je hem in de palm van je hand houden.

Hij werd drieënhalve maand te vroeg geboren

en hij heeft echt moeten vechten voor zijn leven.

Hij moest veel zuurstof hebben

en dat heeft je ogen aangetast, Derek,

en ook je begrip van taal en de manier
waarop je de wereld ervaart.

en ook je begrip van taal en de manier
waarop je de wereld ervaart.

Tot zover het slechte nieuws,

want vanaf Dereks thuiskomst uit het ziekenhuis,

werd hij eigenlijk voor de rest van zijn jeugd

verzorgd door het onverschrokken kindermeisje,

dat je familie voor je in dienst nam, Derek.

Haar geweldige inzicht uitte zich

in de gedachte: dit is een kind dat niet kan zien.

Muziek zal hem wel aanspreken.

En dus zong, of in Dereks woorden
'vibreerde' zij voor hem,

gedurende de eerste paar jaren van zijn leven.

Ik denk dat het enthousiasme over
het horen van haar stem,

iedere dag, urenlang,
hem misschien aan het denken zette,

in zijn hersens iets liet ontstaan,

een soort muzikaal talent.

Dit is een fotootje van jou Derek,

samen met je kindermeisje.

Het kindermeisje zag ook in

dat Derek misschien iets zou kunnen bespelen.

Ze sleepte een keyboardje van zolder,

overigens niet met de gedachte,
dat het veel zou worden.

overigens niet met de gedachte,
dat het veel zou worden.

Maar Derek, jouw kleine handje werd er
naartoe getrokken

en sloeg er behoorlijk op los.

Je sloeg zo hard dat ze dachten dat het zou breken.

Maar uit al dat slaan, kwam na enkele maanden

de meest fantastische muziek voort.

Het was een wonderbaarlijk moment, Derek,

toen jij je realiseerde dat je alle geluiden

die je hoorde in de wereld om je heen,
kon kopiëren op je keyboard.

Dat was het grote eureka-moment.

Dat je niet kunt zien, betekende natuurlijk

dat je het jezelf moest leren.

DP: Ik leerde mezelf spelen.

AO: Dat deed je inderdaad

en dat hield in

dat je bij jouw pianospel, Derek,

veel knokkels, karateslagen

en zelfs af en toe je neus gebruikte.

Het kindermeisje

nam je muziek op
met een ouderwets taperecordertje.

nam je muziek op
met een ouderwets taperecordertje.

Dit is een prachtige opname van jou, Derek,

toen je 4 jaar was.

DP: 'Molly Malone (Cockles and Mussels).'

AO: Eigenlijk is het

'English country garden'.

DP: 'English country garden'.

(Muziek: 'English country garden')

AO: Kijk eens aan.

(Applaus)

Volgens mij is dit gewoon fantastisch.

Daar is dat kleine kind dat niet kan zien,

eigenlijk niet veel van de wereld begrijpt,

niemand van zijn familie bespeelt een instrument

en toch leert hij het zichzelf aan.

Zoals op de foto's te zien is,

speelde je met je hele lichaam, Derek.

speelde je met je hele lichaam, Derek.

Derek en ik maakten kennis met elkaar
toen hij vierenhalf was.

Eerlijk gezegd dacht ik eerst dat je gek was, Derek,

want als je pianospeelde,

leek je iedere noot op je keyboard
te willen spelen.

Ook had je de gewoonte

om me uit de weg te slaan.

Zo gauw ik in de buurt van de piano kwam,

werd ik stevig weggeduwd.

Omdat ik je vader - Nick - had beloofd

dat ik zou proberen om je les te geven,

wist ik even niet hoe ik dat moest aanpakken,

als ik niet bij de piano mocht komen.

De enige manier die ik kon bedenken,

was om je op te pakken en aan de andere kant
van de kamer neer te zetten.

In de 10 seconden die ik had
voordat Derek terug was,

kon ik net iets heel korts spelen,

wat hij kon naspelen.

Uiteindelijk denk ik dat je inzag, Derek,

dat het best leuk kon zijn om samen
piano te spelen.

Hier zie je mij met een bruine baard

- toen ik nog niet getrouwd was -

en kleine Derek, geconcentreerd bezig.

Ik bedenk me nu pas...dit wordt toch opgenomen?
Goed...oké.

(Gelach)

Tegen de tijd dat hij 10 was, had Derek

de wereld stormachtig veroverd.

Dit is een foto van jou, terwijl je speelt
in het Barbican, Derek,

met de Royal Philharmonic Pops.

Eigenlijk was het gewoon een spannende reis.

In die tijd sprak je niet veel, Derek.

Het was altijd gespannen afwachten

of je daadwerkelijk begreep wat we gingen spelen,

of je het juiste stuk in de juiste toonsoort
zou spelen en meer van die dingen.

en of je het juiste stuk in de juiste toonsoort
zou spelen en meer van die dingen.

Maar ook de orkesten stonden versteld

en de wereldpers was gefascineerd door je vermogen

om die fantastische stukken te spelen.

Maar de vraag is; hoe doe je het, Derek?

Hopelijk kunnen we het publiek nu laten zien

wat je doet en hoe je het doet.

Een van de eerste dingen die er gebeurden

toen je nog heel klein was, Derek,

was dat toen je twee jaar was, je muzikale gehoor

dat van de meeste volwassenen al overtrof.

Van iedere willekeurige noot

- ik speel zomaar een noot -

(Noten op de piano)

wist je ogenblikkelijk welke het was.

Je had ook het vermogen om die noot
op de piano te vinden.

Dat noem je: absoluut muzikaal gehoor.

Sommige mensen hebben dat voor
een paar witte toetsen

in het midden van de piano.

(Noten op de piano)

Zo is het dus om met Derek te spelen. (Applaus)

Zo is het dus om met Derek te spelen. (Applaus)

Maar Derek, je gehoor kan nog zoveel meer.

Ik zal de microfoon even wegleggen.

Ik ga een groep noten spelen.

Sommigen kunnen zien hoeveel het er zijn,

maar Derek kan dat natuurlijk niet.

Niet alleen weet je hoeveel noten het zijn,

je kunt ze ook nog eens tegelijkertijd spelen.
Toe maar...

(Akkoorden)

Vergeet de terminologie maar, Derek.
Fantastisch.

Dat vermogen om niet alleen afzonderlijke,
maar ook simultane geluiden te horen

- als een heel orkest speelt,

hoor je iedere noot, Derek -

en ze direct, door urenlang te repeteren,

te reproduceren op het keyboard,

dat is volgens mij de basis van je totale vermogen.

Maar nu...

zonder de techniek heb je niets aan
een dergelijk ruw vermogen.

zonder de techniek heb je niets aan
een dergelijk ruw vermogen.

Toen we eenmaal begonnen met de lessen, Derek,

besloot je gelukkig, dat ik je alle vingerzettingen
mocht leren.

besloot je gelukkig, dat ik je alle vingerzettingen
mocht leren.

Bijvoorbeeld de duim onderdoor bij C-majeur.

(Noten op de piano)

Etcetera.

Uiteindelijk speelde je zo snel,

dat stukken als 'Vlucht van de hommel'

geen probleem waren, toch?

DP: Nee.

AO: Juist. Toen hij elf jaar was,

speelde Derek dus stukken als dit.

DP: Dit.

(Muziek: 'Vlucht van de hommel')

(Applaus)

AO: Derek, maak maar een buiging.

Goed gedaan.

Het meest wonderbaarlijke met al die
vingerzettingen is, Derek,

dat je 'Vlucht van de hommel' niet alleen

in de gebruikelijke toonsoort kan spelen,

maar ook op iedere andere noot
die ik voorspeel.

Als ik nu eens deze willekeurige noot speel.

(Noot op de piano)

Kun je 'Vlucht van de hommel' spelen op die noot?

DP: 'Vlucht van de hommel' op die noot.

(Muziek: 'Vlucht van de hommel')

AO: Of een andere? Wat vind je van G-mineur?

DP: G-mineur.

(Muziek: 'Vlucht van de hommel')

AO: Fantastisch. Goed gedaan, Derek.

In jouw hersens, Derek, zit een geweldige
muzikale computer,

die alle stukken die er bestaan,

ogenblikkelijk kan omzetten en omrekenen.

De meeste pianisten zouden een hartaanval krijgen

bij de vraag: 'Zou je misschien
'Vlucht van de hommel'

in B-mineur in plaats van A-mineur willen spelen?

In feite was de versie die jij had ingestudeerd, Derek,

toen je voor het eerst met een orkest speelde,

een andere dan de versie van het orkest.

Dus beluisterde Derek de andere versie

en studeerde die snel in,

in de 2 uur voor de repetitie en het concert,

waarna hij het stuk met het orkest kon spelen.

Fantastische vent.

Je andere sterke punt is je geheugen.

DP: Geheugen.
AO: Je geheugen is echt verbluffend.

Tijdens ieder concert vragen we het publiek

natuurlijk om verzoeknummers voor Derek.

Mensen zeggen: 'Dat is ontzettend dapper,

want als Derek het nummer nou niet kent?'

Dan zeg ik: 'Nee, zo dapper is dat niet,

want als je een verzoek doet voor iets
dat Derek niet kent,

mag je het eerst komen voorzingen

en dan speelt hij het na.' (Gelach)

Denk dus maar 2 keer na, voordat je iets
buitenissigs voorstelt.

Maar zonder gekheid, wil iemand een verzoek doen?

DP: Een verzoek doen. Verzoeken, verzoeken,
wil je een verzoek doen?
AO: Roep maar gewoon hard.

Willen jullie me horen spelen?

(Publiek: 'Thema van Paganini.')

AO: Paganini
DP: Het 'Thema van Paganini.'

(Gelach)

(Muziek: 'Thema van Paganini')

(Applaus)

AO: Goed gedaan

Derek gaat binnenkort naar L.A.

Dat is een mijlpaal, want het betekent
dat Derek en ik meer dan 100 uur samen

op langeafstandsvluchten hebben doorgebracht.

Heel interessant, vind je niet, Derek?

DP: Heel interessant, Adam, ja.
Langeafstandsvluchten. Ja

AO: 13 uur lijkt een lange tijd om vol te praten,

maar Derek heeft er geen moeite mee.

(Gelach)

In Amerika hebben ze voor Derek de term
'de menselijke iPod' bedacht,

In Amerika hebben ze voor Derek de term
'de menselijke iPod' bedacht,

maar dat klopt niet volgens mij.

Jij bent zoveel meer dan een iPod, Derek.

Je bent een fantastische, creatieve musicus.

Dat was eigenlijk nergens zo duidelijk

als tijdens onze reis naar Slovenië.

In een langer concert proberen we het publiek
erbij te betrekken.

Iemand kwam zeer nerveus het toneel op.

DP: Hij speelde 'Chopsticks'.
AO: En speelde 'Chopsticks'.

DP: 'Chopsticks'.

AO: Een beetje zoals dit.
DP: Zoals dit. Ja.

(Noten op de piano)

AO: Ik zou eigenlijk Dereks manager moeten vragen
om het te spelen.

Hij zit daar.

DP: Iemand speelde 'Chopsticks' op deze manier.
AO: Geintje...daar gaan we dan.

(Muziek: 'Chopsticks')

DP: Laat Derek het maar spelen.

AO: Wat heb je ermee gedaan, Derek?

DP: Ik heb erop geïmproviseerd, Adam.

AO: Dit is Derek, de musicus.

(Muziek: improvisatie op 'Chopsticks')

(Applaus)

(Muziek) (Geklap)

Blijf in de maat met Derek.

(Muziek)

(Applaus)

De mensen van TED gaan me vermoorden,

maar misschien is er nog tijd voor één toegift?

DP: Voor één toegift.
AO: Eén toegift, ja.

Dit is een van Dereks helden,

de geweldige Art Tatum -
DP: Art Tatum.

AO: - ook een pianist die niet kon zien

en die volgens mij, net als Derek,

dacht dat de hele wereld een piano was.

Als Art Tatum iets speelt,

is het alsof er 3 piano's in de kamer staan.

Hier is Dereks versie van Art Tatums versie van
'Tiger rag'.

DP: 'Tiger rag'.

(Muziek: 'Tiger rag')

(Applaus)