Γιατί μας αρέσει η επανάληψη στη μουσική - Ελίζαμπεθ Χέλμουτ Μάργκουλις

Δείτε όλο το μάθημα εδώ: http://ed.ted.com/lessons/why-we-love-repetition-in-music-elizabeth-hellmuth-margulis

Πόσες φορές επαναλαμβάνεται το ρεφρέν στο αγαπημένο σας τραγούδι; Πόσες φορές έχετε ακούσει αυτό το ρεφρέν; Η επανάληψη στη μουσική δεν είναι μόνο ένα χαρακτηριστικό των δυτικών ποπ τραγουδιών, αλλά ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Γιατί; Η Ελίζαμπεθ Χέλμουτ Μάργκουλις μας ταξιδεύει στις βασικές αρχές της «επίδρασης της έκθεσης», αναλύοντας πώς η επανάληψη μας προσκαλεί μέσα στη μουσική ως ενεργητικούς συμμετέχοντες παρά ως παθητικούς ακροατές.

Μάθημα από την Ελίζαμπεθ Χέλμουτ Μάργκουλις, κινούμενη απεικόνιση από τον Άντριου Ζίμπελμαν για το The Foreign Correspondents' Club.

Πόσες φορές επαναλαμβάνεται το ρεφρέν
στο αγαπημένο σας τραγούδι;

Σκεφτείτε για λίγο: πόσες φορές
το έχετε ακούσει;

Μάλλον το έχετε ακούσει δεκάδες,
αν όχι εκατοντάδες φορές.

Δεν είναι μόνο τα τραγούδια της Δύσης
που επαναλαμβάνονται.

Η επανάληψη είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό
της μουσικής σε πολιτισμούς παγκοσμίως.

Γιατί όμως η μουσική
στηρίζεται τόσο πολύ στην επανάληψη;

Ένα μέρος της απάντηση προέρχεται
από αυτό που ψυχολόγοι αποκαλούν,

επίδραση της απλής έκθεσης.

Στους ανθρώπους τείνουν να αρέσουν
πράγματα στα οποία έχουν εκτεθεί ξανά.

Για παράδειγμα, ακούγεται στο ραδιόφωνο
ένα τραγούδι που δεν μας αρέσει ιδιαίτερα

αλλά θα το ακούσουμε και
στο παντοπωλείο, στον κινηματογράφο,

και ξανά στη γωνία του δρόμου.

Σύντομα χτυπάμε τα δάχτυλα στον ρυθμό,
τραγουδάμε τους στίχους

ή ακόμη κατεβάζουμε το τραγούδι.

Η επίδραση της απλής έκθεσης
δεν λειτουργεί μόνο στα τραγούδια.

Λειτουργεί στα πάντα από τις μορφές
έως και τις διαφημίσεις του Σούπερ Μπόουλ.

Τι κάνει, λοιπόν, την επανάληψη
τόσο κυρίαρχη στη μουσική;

Για να μάθουν, οι ψυχολόγοι ανέθεσαν
σε κάποιους να ακούσουν μουσικές συνθέσεις

που απέφευγαν την ακριβή επανάληψη.

Άκουσαν αποσπάσματα από αυτά
τα κομμάτια είτε στην αυθεντική μορφή

είτε στη μορφή που είχε τροποποιηθεί
για να συμπεριλαμβάνει την επανάληψη.

Παρόλο που οι αυθεντικές εκδοχές
είχαν συντεθεί

από τους πιο αξιόλογους συνθέτες
του 20ου αιώνα

κι οι επαναληπτικές εκδοχές δημιουργήθηκαν

με ηχητική επεξεργασία
επαναλαμβανόμενης δοκιμής

οι άνθρωποι χαρακτήρισαν τα τραγούδια
με την επανάληψη ως πιο ενδιαφέροντα

και πιο πιθανά να έχουν γραφτεί
από έναν ανθρώπινο καλλιτέχνη.

Η μουσική επανάληψη επιβάλλεται βαθύτατα.

Σκεφτείτε το κλασικό τραγούδι των Μάπετς,
«Μανά μανά».

Εάν το έχετε ακούσει
είναι σχεδόν αδύνατο μετά το «Μανά, μανά»

να μην απαντήσετε,
«Ντου ντου ντου ντου ντου».

Η επανάληψη συνδέει
κάθε κομμάτι της μουσικής

ακαταμάχητα με το επόμενο κομμάτι
που το ακολουθεί.

Έτσι, όταν ακούτε μερικές νότες
ήδη φαντάζεστε τι θα ακολουθήσει.

Το μυαλό σας τραγουδά ασυνείδητα

και χωρίς να το καταλάβετε
μπορεί να τραγουδήσετε δυνατά.

Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι όταν ακούμε
ένα κομμάτι επαναλαμβανόμενης μουσικής

είναι πιο πιθανό να κουνηθούμε
ή να χτυπήσουμε τα δάχτυλά μας.

Η επανάληψη μας προσκαλεί στη μουσική
ως φανταστικούς συμμετέχοντες

παρά ως παθητικούς ακροατές.

Οι έρευνες έχουν δείξει επίσης

ότι οι ακροατές στρέφουν την προσοχή τους
κατά τη διάρκεια της επανάληψης

κι εστιάζουν σε διαφορετικές πτυχές
του ήχου σε κάθε νέα ακρόαση.

Μπορεί να προσέξετε τη μελωδία
μιας φράσης την πρώτη φορά

αλλά όταν επαναλαμβάνεται, η προσοχή σας
στρέφεται στον τόνο της κιθάρας.

Αυτό συμβαίνει και με τη γλώσσα
κι ονομάζεται σημασιολογικός κορεσμός.

Επαναλαμβάνοντας συνέχεια τη λέξη "άτλας"
μέχρι αηδίας

μπορεί να σας κάνει να σταματήσετε
να σκέφτεστε τι σημαίνει

κι αντιθέτως να εστιάσετε στους ήχους:

το περίεργο τρόπο
που το «Λ» ακολουθεί το «Τ».

Έτσι, η επανάληψη μπορεί
να ανοίξει νέους κόσμους στον ήχο

που δεν ήταν προσβάσιμοι
με την πρώτη ακρόαση.

Το ότι το «Λ» ακολουθεί το «Τ» μπορεί
να μην σχετίζεται αισθητικά με τον «άτλα»

αλλά ο τόνος της κιθάρας μπορεί να έχει
αποφασιστική εκφραστική σημασία.

Ο λόγος στην ψευδαίσθηση του τραγουδιού
αποτυπώνει το πώς

η επανάληψη μιας πρότασης
μετακινεί την προσοχή του ακροατή

στην τονική και χρονική άποψη του ήχου

έτσι ώστε η επαναλαμβανόμενη γλώσσα

ξεκινά όντως να ακούγεται
σαν να την τραγουδά κάποιος.

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει
και με τις τυχαίες ακολουθίες του ήχου.

Οι άνθρωποι αξιολογούν τυχαίες ακολουθίες
που ακούν σε επαναλαμβανόμενη λούπα

ως περισσότερο μουσικές από μια τυχαία
ακολουθία που έχουν ακούσει μόνο μια φορά.

Η επανάληψη αναδεικνύει ένα είδος
προσανατολισμού στον ήχο,

που θεωρούμε ευδιάκριτα μουσικό
όταν τον ακούμε μαζί με τον ήχο

και φανταζόμαστε
τη νότα που θα ακολουθήσει.

Αυτός ο τρόπος ακρόασης συνδέεται
με την ευαισθησία των μουσικών κομματιών

όπου κομμάτια της μουσικής
τρυπώνουν στο κεφάλι μας

και παίζουν ξανά και ξανά
σαν να έχουν κολλήσει στην επανάληψη.

Οι κριτικοί συχνά αισθάνονται αμήχανοι
από την επανάληψη της μουσικής

βρίσκοντάς την παιδική κι οπισθοδρομική,

αλλά η επανάληψη, παρά η αμηχανία,
είναι ένα χαρακτηριστικό

που αναδεικνύει την εμπειρία
την οποία θεωρούμε μουσική.