Portreti neural i mendjes njerëzore

Pionierja e paraqitjes fotografike të trurit, Nancy Kanwisher, e cila shfrytëzon fMRI skanime për të parë aktivitetet në pjesët e trurit (shpesh të trurit te vet) ndan me ne çfarë ajo dhe kolegët e saj kanë mësuar: Truri është i përbërë si nga pjesët shumë të specializuara ashtu dhe "mekanizma" me qëllim të përgjithshëm. Një befasi tjetër: Nuk ka mbetur shumë për tu mësuar.

Sot do t'ju tregoj

rreth projektit i cili po realizohet

nga shkenctarët nga e gjithë bota

për të pikturuar portretin nervor
të mendjes njerëzore.

Dhe ideja qëndrore e kësaj pune

është se mendja dhe truri njerëzor

nuk është procesor i vetëm,
me qëllim të përgjithshëm,

por përmbledhje e komponentëve
shumë të specializuara,

ku secila zgjidh nje problem
të ndryshëm specifik,

dhe prapëseprapë së bashku bëjnë

atë që jemi si qenie njerëzore
dhe mendimtare.

Për t'ju dhënë nje ide mbi këtë,

imagjinoni skenarin në vijim:

Duke ecur qendrës për
përkujdesje ditore të fëmijës suaj.

Si zakonisht, ka dhjetra fëmijë aty

duke pritur për tu marrë,

por këtë herë,

fytyrat e fëmijëve duken
çuditerisht te ngjashëm

dhe nuk mund të gjeni
cili është fëmija juaj.

Ju nevojiten syze te reja?

Po humbisni mendjen?

Ju kaloni shpejt rreth një
liste kontrolluese-mendore.

Jo, duket që mendoni qartë,

dhe shikimin e keni përkryer të mprehtë.

Dhe çdo gjë duket normale

përveç fytyrave të fëmijëve.

Mund t'i shihni fytyrat,

por ato nuk duken të dallueshme

dhe asnjë nga ato nuk duket e njohur,

dhe vetëm duke vënë re
një fjongo ngjyrë portokalli

tek flokët, ju gjeni vajzën tuaj.

Kjo humbje e papritur e aftësisë
për t'i njohur fytyrat

në të vërtetë u ndodh njerëzve.

Njihet si prozopagnozë

dhe është rezultat i dëmtimit

të një pjese të caktuar të trurit.

Gjëja e habitshme rreth kësaj është

se vetëm njohja e fytyrave është prekur;

çdo gjë tjetër është në rregull.

Prozopagnoza është një nga
shumë deficitet mendore specifike

të cilat mund të ndodhin
pas dëmtimit në tru.

Këto sindroma së bashku

kanë sugjeruar për një kohë të gjatë

se mendja është e ndarë
në pjesë të veçanta,

por përpjekja për të zbuluar këto pjesë

ka bere hapa gjigande

me zbulimin e teknologjisë së paraqitjes
fotografike të trurit,

veçanërisht MRI.

MRI u mundëson që të
shihni anatominë e brendshme

në një rezolucion të lartë,

për një moment do t'ju tregoj

një set MRI fotosh ndër-grupore,

përmes një objekti të njohur,

do t'i kalojmë shpejt

dhe ju do të mundoheni
të kuptoni ç'është objekti.

Le të shohim.

Nuk është aq lehtë.
Është një angjinare.

Mirë, le të provojmë një tjetër,

duke filluar nga poshtë
e duke u ngjitur lart.

Brokoli!
Është koka e një brokoli.

A nuk është i bukur?
Mua me pëlqejne.

Mirë, ja edhe një tjetër.
Është truri, kuptohet.

Në fakt, është truri im.

Po kalojmë përmes rriskave
në kokën time.

Kjo është hunda ime djathtas

the tani kalojmë këtu, mu këtu.

Kjo foto është e mirë,
nëse mund ta them,

por, paraqet vetëm anatomine.

Përparimi vërtetë i madh i MRI funksional

ndodhi kur shkenctarët kuptuan si të bëjnë

foto të cilat nuk paraqesin vetëm anatomi,
por edhe aktivitet,

kjo është, ku po ndizen neuronet.

Ja si funksionon.

Trutë janë si muskujt.

Kur aktivizohen,
kanë nevojë për rrjedhje

të rritur të gjakut për të
furnizuar atë aktivitet

dhe për fatin tonë të mirë, kontrolli i
rrjedhës së gjakut për trurin është lokal

pra nëse një mori neuronesh,
le të themi, këtu

aktivizohen e fillojnë ndezjen,

atëherë rrjedha e gjakut rritet vetëm aty.

Pra, MRI funksionale e njeh rritjen
e rrjedhës së gjakut,

duke prodhuar përgjigje më të lartë MRI

aty ku aktiviteti neural rritet.

Për tu dhënë ide konkrete

për atë se si rrjedh
eksperimenti i MRI funksionale

dhe çfarë mund të mësoni nga kjo

dhe çfarë nuk mund,

më lejoni të përshkruaj njërin nga
studimet e pare që kam bërë.

Deshëm të dinim nëse ka pjesë të
posaçme të trurit që njeh fytyrat

dhe tanimë kishte arsye për të
menduar se aty ka një gjë të tillë

bazuar në fenomenin e prozopagnozës

që përshkrova më parë

por, askush nuk kishte parë
atë pjesë të trurit

tek personi normal,

kështu që vendosem të kërkonim atë.

Pra, unë isha subjekti i parë.

Hyra tek skaneri, e shtrire në shpinë,

mbajta kokën sa më qetë që munda

duke shikuar fotografi
të fytyrave si këto

dhe të objekteve si këto

dhe të fytyrave dhe objekteve
për orë të tëra.

Pasi isha aq afër rekordit botëror

në numrin e përgjithshëm të orëve
të kaluara në MRI skanues,

mund t'u them se një nga aftësitë

që është vërtetë me rëndësi
në kërkimet MRI

është kontrollimi i fshikëzës.

(Të qeshura)

Pasi dola nga skaneri

bëra një analizë të shpejtë të të dhënave,

duke kërkuar ndonjë pjesë të trurit tim

që prodhoi reagim
më të lartë kur po shikoja fytyrat

për dallim nga ato kur shikoja objektet

dhe ja çfarë pashë.

Tani kjo foto duket e tmerrshme
me standardet e sotme,

por, në atë kohë mendoja
se është e bukur.

Çfarë shfaq është se rajoni këtu,

kjo pikë e vogël,

që ka thuajse madhësinë e një ulliri

dhe gjendet në pjesën e poshtme
të trurit tim

rreth 2-3 cm në thellesi aty.

Dhe çfarë bën ajo pjesë e trurit tim,

prodhon reagim më të lartë MRI,

që është aktivitet më i lartë nervor,

kur po shikoja fytyrat

se sa kur po shikoja objektet.

Kjo është mjaft interesante

por, si ta dimë që kjo nuk është rastësi?

Pra! mënyra më e lehtë është

të realizosh eksperimentin përsëri.

U ktheva përsëri tek skaneri,

dhe kam pare më shumë fytyra
dhe më shumë objekte

dhe u paraqit pikë e ngjashme,

dhe atëherë e bëra përsëri

dhe e bëra përsëri

dhe përsëri dhe përsëri,

dhe vetëm atëherë

vendosa të besoj se është e vërtetë.

Por, akoma, ndoshta kjo është
diç e çuditshme tek truri im

dhe askush nuk ka një gjë të tillë aty,

kështu që për të kuptuar,
skanuam një mori njerëzish te tjerë

dhe kuptuam se thuajse shumica

ka atë rajon të vogël
të procesimit të fytyrave

në një zonë te ngjashme të trurit.

Kështu që, pyetja e radhës ishte,

çfarë bën në të vërtetë kjo gjë?

Vërtet është e specializuar vetem
për njohjen e fytyrave?

Pra! Ndoshta jo, ashtu?

Ndoshta nuk u përgjigjet vetëm fytyrave

por, çdo pjese të trupit.

Ndoshta i përgjigjet çdo gjëje njerëzore

ose çdo gjëje të gjallë

ose çdo gjëje përreth.

E vetmja mënyrë për tu siguruar
se ai rajon

është i specializuar për të njohur fytyrat

eshte të përjashtohen
të gjitha këto hipoteza.

Kështu që shumicën e
viteve në vijim i kaluam

duke skanuar subjekte kur ata po shikonin

lloje të shumta të fotografive të ndryshme

dhe vërtetuam se ajo pjesë e trurit

përgjigjet fuqishëm kur shikoni

fytyra të cilitdo lloj,

dhe përgjigjet pak a shumë fuqishëm

ndaj seciles fotografi e cila
nuk është fytyrë

siç janë disa nga këto.

Pra, përfundimisht
a i kemi zhdukur dyshimet

se ky rajon është i patjetërsueshëm
për njohjen e fytyrave?

Jo, nuk e kemi bërë.

Fotografimi i trurit asnjëherë
s'mund tu tregojë

nëse një rajon është i
patjetërsueshëm për diçka.

E gjitha që mund të bëni me
fotografimin e trurit

është të shihni si rajonet
ndizen dhe shuhen

ndësa njerëzit mendojnë
mendime të ndryshme.

Për të thënë nëse një pjesë e trurit është
e patjetërsueshme për një funksion mendor

duhet të ngatërroheni me të
dhe të shihni çfarë ndodh

dhe zakonisht ne nuk mund të bëjmë këtë.

Por, na erdhi një mundësi e mrekullueshme,

së fundi, kur disa kolegë të mi

testuan këtë njeri i cili ka epilepsi

i cili këtu është paraqitur
në shtratin e tij në spital

ku i janë vendosur elektrodat

në sipërfaqen e trurit të tij

për të identifikuar burimin
e krizave të tij.

Kështu nga të gjitha gjasat doli se

dy nga elektrodat

ndodhën të ishin sipër pjesës
së fytyrës së tij.

Kështu, me miratimin e pacientit,

mjekët e pyeten çfarë ndodhi

kur ata stimuluan elektrikisht
atë pjesë të trurit.

Tani, pacienti nuk e di

ku janë këto elektroda

dhe ai asnjëherë nuk ka dëgjuar
për pjesën e fytyrës.

Kështu që, le të shohim çfarë ndodh.

Do të fillojë me gjendjen e kontrollit

që do të thotë "shem" gati padukshëm

në të kuqe në pjesën e majtë poshtë

kur nuk shpërndahet rrymë

dhe do të dëgjoni neurologun duke
i folur pacientit. Pra, le të shohim.

Neurologu: Mirë, vetëm më shiko në fytyrë

dhe më trego çfarë ndodh kur e bëj këtë.

Në rregull?

Pacienti: Mirë.

Neurologu: Një, dy, tre.

Pacienti: Asgjë.
Neurologu: Asgjë? Mirë.

Do ta bëj edhe një herë.

Më shiko në fytyrë.

Një, dy, tre.

Pacienti: Sapo u shndërrove
në një njeri tjetër.

Fytyra juaj u transformua.

Hunda juaj u rrudh, kaloi në të majtë.

Gati dukeshe sikur dikush
që kam parë më parë,

por dikush ndryshe.

Ky ishte një udhëtim.

(Të qeshura)

Pra ky është eksperiment -

(Duartrokitje) -

ky eksperiment definitiv zhduk dyshimin

se ky rajon i trurit jo vetem

reagon me përzgjedhje ndaj fytyrave

por me shkas eshte përfshirë në
perceptimin e fytyrave.

Kështu që, kalova përmes
të gjitha këtyre detajeve

rreth rajonit të fytyrës për
t'ju treguar sa kërkohet

që vërtet të provohet se
një pjesë e trurit në

mënyrë të përzgjedhur është e përfshirë
në një proces të veçantë.

Në vijim, do kaloj shumë më shpejt

disa nga rajonet tjera të
specializuara të trurit

që ne dhe të tjerët kemi gjetur.

Për të bërë këtë,
kam kaluar shumë kohë

në skaner gjatë muajit të fundit

për tu treguar këto gjëra në trurin tim.

Le të fillojmë.
Kjo është hemisfera ime e djathtë.

Ne jemi orientuar kështu.
Ju po shikoni kokën time nga kjo anë.

imagjinoni kafkën e hequr

dhe shikoni sipërfaqen e trurit!
Në këtë mënyrë.

Mirë, tani siç mund të shihni,

sipërfaqja e trurit është e palosur.

Kjo nuk është mirë.
Mund të jenë gjëra të fshehura aty.

Ne duam të shohim të tërin,

le ta shpalosim për ta parë të tërin.

Në vijim, le të gjejmë atë zonën e
fytyrës për të cilën po flas

që reagon ndaj fotografive si këto.

Për ta parë, le ta rrotullojmë trurin

e të shikojmë në sipërfaqen
e brendshme-poshtë,

dhe ja ku është,
kjo është zona ime e fytyrës

Në të djathtë të saj
është një rajon tjetër

që është paraqitur në vjollcë

e cila reagon kur ju përpunoni
informacione ngjyrash

dhe në afërsi të këtyre rajoneve
janë rajonet tjera

të cilat janë të përfshira
në perceptimin e vendeve

si tani, unë shoh këtë hapësirë rreth meje

dhe këto rajone në të gjelbër

janë aktive.

Është një zone tjetër
në sipërfaqen e jashtme

ku janë edhe disa rajone fytyre,
gjithashtu.

Gjithashtu në këte fqinjësi

është një rajon që është i përfshirë

në analizën vizuale te lëvizjeve ,

si këto pika lëvizëse këtu,

dhe kjo është në të verdhë
në pjesën e poshtme të trurit

dhe në afërsi të saj është një rajon
i cili përgjigjet

kur shikoni fotografitë e trupave
dhe pjesëve të tyre

si këto, dhe ky rajon është paraqitur
në të gjelbër

në pjesën e poshtme të trurit.

Tani, të gjitha këto rajone që ua paraqita
deri më tani

janë të përfshira në aspekte specifike
të perceptimit vizual.

A kemi, gjithashtu, rajone të
specializuara të trurit

për shqisa tjera, si të dëgjuarit?

Po, kemi. Nëse e rrotullojmë pak trurin,

ja ku është një rajon
në blu të errët

të cilën e shpallëm disa muaj më parë,

dhe ky rajon përgjigjet fort

kur dëgjoni zëra me shkallëzime, si këto.

(Sirena)

(muzikë violinçeli)

(zile)

Në të kundërtën, i njëjti rajon
nuk përgjigjet fuqishëm

kur dëgjoni zëra tërësisht të njohur

të cilat nuk kanë shkallëzim të qartë,
si këto.

(Duartrokitje)

(Rrahje tupani)

(Lëshimi i ujit në tualet)

Mirë. Afër rajonit të shkallëzimit

është një set tjetër pjesësh të cilat
përgjigjen në mënyrë të përzgjedhur

kur dëgjoni zërat e të folurit.

Le të shikojmë tek
këto rajone të njëjta.

Në hemisferën time të majtë, është një
mbarështim i ngjashëm -

jo i njëjtë, por i ngjashëm -

dhe shumica e rajoneve të njëjta
janë këtu,

megjithëse ndonjëherë me
madhësi të ndryshme.

Tani, çdo gjë që u kam treguar deri tani

janë rajone të cilat janë të përfshira në
aspekte të ndryshme

të perceptimit, shikimit dhe dëgjimit.

A kemi gjithashtu rajone të
specializuara të trurit

për procese mendore shumë
interesante, të komplikuara?

Po, kemi.

Këtu në rozë janë rajonet e mia të gjuhës.

Ka shumë kohë që dihet se

kjo fqinjësi e përgjithshme e trurit

është e përfshirë në përpunimet e gjuhës,

por ne dëshmuam së fundi

se këto rajone ngjyrë rozë

përgjigjen në mënyrë shumë të përzgjedhur.

Ato përgjigjen kur ju kuptoni
domethënien e një fjalie,

por jo kur ju bëni gjëra
komplekse mendore,

si aritmetike me mend

ose mbajtja e informacioneve në mend

ose të vlerësuarit e strukturës komplekse

në një pjesë të muzikës.

Rajoni më mahnitës që është gjetur

është ky këtu me ngjyrë të bruztë.

Ky rajon përgjigjet

kur ju mendoni çfarë është duke
menduar personi tjetër.

Pra, kjo mund të duket çmenduri,

por në të vërtetë, ne njerëzit
e bëjmë këtë gjatë gjithë kohës.

Ju e bëni këtë kur e kuptoni

se partneri juaj do të merakoset

nëse ju nuk telefononi në shtëpi
për të thene se do të vonoheni.

Unë e bëj këtë me këtë pjesë
të trurit tim tani

kur e kuptoj se ju

sipas të gjitha gjasave pyesni veten

rreth gjithë asaj ngjyrë hiri,
territor i pa eksploruar në tru,

dhe çfarë ndodh aty?

Ja! Po pyes veten edhe unë për atë,

dhe jemi duke bërë një mori
eksperimentesh në laboratorin tim tani

të tentojmë të gjejmë një mori

specializimesh te tjera të mundshme në tru

për funksione te tjera mendore
shumë specifike.

Por më me rëndësi, nuk mendoj se kemi

zona te specialuara në tru

për çdo funksion të rëndësishëm mendor,

madje edhe funksione mendore të cilat
mund të jenë kritike për mbijetesë

Në fakt, ca vite më parë,

një shkencëtar në laboratorin tim

ishte i bindur

se kishte gjetur një rajon në tru

për gjetjen e ushqimit,

dhe u përgjigj shumë fort në skaner

kur njerëzit shikonin foto si këto.

Dhe në vazhdim, ai gjeti
reagime të ngjashme

në pak a shumë të njëjten zone

në 10 nga 12 te testuarit.

Kështu, arriti deri aty

sa po vraponte nëpër laborator

duke i thënë secilit se
po shkonte tek "Oprah"

me zbulimin e tij të madh.

Por atëherë shpiku testin kritik:

Ai u shfaqi subjekteve
foto të ushqimit si këto

dhe i krahasoi ato me fotografitë
me ngjyrë e formë të ngjashme,

por nuk ishin ushqime, si këto.

Dhe ky rajon u përgjigj njësoj

për të dyja grupet e fotografive.

Pra nuk ishte zona e ushqimit,

ishte vetëm rajoni i cili pëlqente
ngjyrat dhe format.

S'kishte me "Oprah".

Por atëherë pyetja, kuptohet, është,

si i përpunojmë gjithë këto gjëra te tjera

për të cilat nuk kemi
rajone të specializuara të trurit?

Mendoj se përgjigja është se

për dallim nga këto pjesë shumë
të specializuara të cilat i përshkrova,

ne kemi shumë mekanizma me
qëllim të përgjithshëm në kokat tona

që na mundëson të trajtojmë

çfarëdo problemi që na vjen.

Në fakt, kemi dëshmuar së fundi se

këto rajone këtu në të bardhë

përgjigjen kurdo që ju bëni
një veprim të rëndë mendor

pra, nga këto shtatë që kemi testuar,.

Kështu që çdo rajon i trurit
që u përshkrova

juve sot

gjendet afërsisht në të njëjtin vend

tek secili subjekt normal.

Mund të marr cilindo nga ju,

t'ju fus në skaner

e të gjej secilin nga
këto rajone në trurin tuaj

dhe do të duket shumë i
ngjashëm me trurin tim,

megjithëse rajonet do të jenë
pak më ndyshe

në vendin dhe madhësinë e tyre të saktë.

Çfarë është me rëndësi për mua
rreth kësaj pune

nuk janë pozicionet e veçanta
të këtyre rajoneve të trurit,

por fakti i thjeshtë se ne
pikë së pari kemi

pjesë përbërëse specifike të përzgjedhura
të mendjes dhe trurit.

Dua të them, mund të ishte ndryshe.

Truri mund të ishte një procesor
i vetëm me qëllim të përgjithshëm,

më shumë si thikë kuzhine

sesa si thikë xhepi e "Armatës Zvicerane".

Në vend të kësaj, çfarë ka sjellë
paraqitja fotografike e trurit

është kjo foto e pasur e interesante
e mendjes njerëzore.

Ne kemi në duar tona këtë foto të
mekanizmit me qëllim të përgjithshëm

përveç këtij zinxhiri befasues

të pjesëve përbërëse të specializuara.

Janë ditët e para në këtë ndërmarrje.

Ne vetëm kemi pikturuar
vijat e para me furce

në portretin tonë nervor
të mendjes njerëzore.

Pyetjet më bazike mbeten pa përgjigjur.

Kështu për shembull, çfarë bën
saktësisht secila nga këto pjesë?

Përse kemi nevojë për tri zona të fytyrës

dhe tri pjesë të vendit

dhe çfarë është ndarja e veprimit
mes tyre?

E dyta, si janë të lidhura
të gjitha këto gjëra në tru?

Me pikturimin me përhapje,

ju mund të përcillni pako neuronesh

të cilat lidhen me pjesët
e ndryshme të trurit

dhe me këtë metodë të paraqitur këtu,

ju mund të përcillni lidhjen e
neuroneve individuale në tru,

me potencial që një ditë të na japin
diagramin e instalimeve elektronike

të tërë trurit të njeriut.

Së treti, si ndërtohet e gjithë kjo
strukturë shumë sistematike,

si gjatë zhvillimit në fëmijëri

ashtu edhe gjatë evoluimit të llojit tonë?

Për tu përgjigjur pyetjeve si këto,

tani shkencëtarët po skanojnë

krijesa të kafshëve te tjera

dhe gjithashtu po skanojnë
foshnje njerëzore.

Shumica e njerëzve arsyetojnë shpenzimet
e larta të kërkimeve neurologjike

duke theksuar se mund
të na ndihmojë një ditë

të trajtojmë çrregullimet e trurit
si Alzheimer dhe autizmi.

Ky është një synim shumë i rëndësishëm

dhe unë do të drithërohesha nëse ndonjë
nga punët e mia do të ndihmonte për këtë,

por rregullimi i gjërave që janë
të thella në botë

nuk është e vetmja gjë
që ja vlen të bëhet.

Përpjekja për të kuptuar mendjen
dhe trurin njerëzor

ia vlen madje edhe nëse
asnjëherë nuk shpie në trajtimin

qoftë edhe të një sëmundjeje.

Çfarë do të ishte më drithëruese

se të kuptuarit e mekanizmave bazë

të cilat nënvijëzojnë përvojën njerëzore,

për të kuptuar, në esencë, kush jemi ne?

Ky, mendoj, është kërkimi
më i madh shkencor i të gjitha kohëve.

(Duartrokitje)