Return to Video

Patatesin gözüyle tarih - Leo Bear-McGuinness

  • 0:07 - 0:08
    Fırınlanmış ya da kızartılmış,
  • 0:08 - 0:10
    haşlanmış ya da kavrulmuş,
  • 0:10 - 0:12
    cips ya da patates kızartması olarak.
  • 0:12 - 0:15
    Hayatınızın bir döneminde,
    muhtemelen patates yemişsinizdir.
  • 0:15 - 0:17
    Lezzetli, şüphesiz, fakat
  • 0:17 - 0:21
    patates tarihimizde bugüne kadar
    bildiğimiz ve sevdiğimiz bir besin maddesi
  • 0:21 - 0:26
    olmaktan çok daha önemli bir rol
    oynamıştır.
  • 0:26 - 0:28
    Patates olmasaydı,
  • 0:28 - 0:31
    modern uygarlığımız
    hiç var olmayabilirdi.
  • 0:31 - 0:35
    8,000 yıl önce Güney Amerika'da,
    And Dağlarının tepelerinde
  • 0:35 - 0:39
    eski Perulular ilk patates
    yetiştirenlerdi.
  • 0:39 - 0:41
    Gerekli yağlar, vitaminler ve
    mineralleri içermesinin
  • 0:41 - 0:45
    yanı sıra yüksek miktarda protein
    ve karbonhidrat içerdikleri için,
  • 0:45 - 0:49
    patatesler, taraçalı tarlalarını inşa
    ederken ve işlerken, Kayalık Dağları'nda
  • 0:49 - 0:52
    madencilik yaparken, büyük İnka
    İmparatorluğunun
  • 0:52 - 0:54
    gelişmiş medeniyetini oluştururken
  • 0:54 - 0:58
    İnkalı büyük işçi sınıfı için mükemmel
    bir besin kaynağıydı.
  • 0:58 - 1:01
    İnka halkı için ne kadar hayati olsa da,
  • 1:01 - 1:04
    And Dağları'ndan dönen İspanyol denizciler
  • 1:04 - 1:06
    patatesi Avrupa'ya ilk getirdiklerinde,
  • 1:06 - 1:08
    patatesler işe yaramazdı.
  • 1:08 - 1:10
    Avrupalılar, şeklen güzelavrat otuyla
  • 1:10 - 1:14
    çok yakından benzerlikler taşıyan
    ve yabancı ve yeni bir kıtadan
  • 1:14 - 1:19
    gelmiş sıkıcı ve tatsız acayiplikler
    olarak gördükleri şeyi yemek istemediler.
  • 1:19 - 1:21
    Bu yüzden tüketmek yerine,
  • 1:21 - 1:25
    patatesleri dekoratif bahçe bitkileri
    olarak kullandılar.
  • 1:25 - 1:28
    Patates Avrupa'da ana besin kaynağı olarak
    görülene kadar
  • 1:28 - 1:31
    200 yıldan fazla zaman geçecekti,
  • 1:31 - 1:32
    o zaman bile,
  • 1:32 - 1:35
    ağırlıklı olarak alt sınıflar
    tarafından tüketilecekti.
  • 1:35 - 1:37
    Ancak, 1750'lerde başlayan,
  • 1:37 - 1:39
    ve ucuz ve besleyici patatesin
  • 1:39 - 1:43
    geniş mevcudiyetinin kısmen sayesinde,
  • 1:43 - 1:46
    Avrupalı köylüler, daha iyi besin
    güvenliği ile,
  • 1:46 - 1:47
    kendilerini artık zamanın
    düzenli
  • 1:47 - 1:52
    olarak gerçekleşen tahıl kıtlıklarının
    insafında görmeyi bıraktılar,
  • 1:52 - 1:54
    ve böylece nüfusları sürekli arttı.
  • 1:54 - 1:57
    Sonuç olarak, İngiliz, Hollanda ve Alman
    İmparatorlukları,
  • 1:57 - 2:02
    gelişen çiftçi, işçi ve asker gruplarının
    sırtlarında yükseldiler,
  • 2:02 - 2:06
    böylece Batı'yı dünya egemenliği yerine
    taşıdılar.
  • 2:06 - 2:10
    Ancak, bütün Avrupa ülkeleri
    imparatorluklar filizlendirmedi.
  • 2:10 - 2:12
    İrlandalılar patatesi benimsedikten sonra,
  • 2:12 - 2:15
    ana besin maddesi olarak patatese bağımlı
    olarak,
  • 2:15 - 2:19
    nüfusları dramatik bir şekilde arttı.
  • 2:19 - 2:21
    Fakat daha sonra felaket vurdu.
  • 2:21 - 2:24
    1845'ten 1852'ye,
  • 2:24 - 2:29
    dünya tarihindeki en ölümcül kıtlıklardan
    biri olan İrlanda Patates Kıtlığı'na
  • 2:29 - 2:31
    sebep olan patates yanığı hastalığı,
    İrlanda'nın
  • 2:31 - 2:34
    patates hasadının büyük bir kısmını
    harap etti.
  • 2:34 - 2:37
    Bir milyondan fazla İrlanda yerlisi
    açlıktan öldü ve
  • 2:37 - 2:41
    2 milyondan fazlası evlerini
    arkalarında bıraktı.
  • 2:41 - 2:44
    Fakat elbette, bu patates için
    bir son değildi.
  • 2:44 - 2:46
    Ekin neticede kurtarıldı,
  • 2:46 - 2:49
    ve Avrupa halkı, özellikle işçi sınıfı,
  • 2:49 - 2:51
    artmaya devam etti.
  • 2:51 - 2:54
    İrlandalı göçmen akının yardımıyla,
  • 2:54 - 2:58
    Avrupa, Sanayi Devrimi aracılığıyla
    modern dünyayı meydana getirecek
  • 2:58 - 3:01
    gelişmekte olan fabrikalara iş gücü
    olabilecek, büyük,
  • 3:01 - 3:06
    sürdürülebilir ve iyi beslenmiş nüfus
    kazandı.
  • 3:06 - 3:10
    Bu yüzden, patatessiz bir dünya düşünmek
    neredeyse imkansız.
  • 3:10 - 3:12
    Sanayi Devrimi gerçekleşir miydi?
  • 3:12 - 3:15
    Bu İttifak askerlerini besleyen
    kolay yetiştirilen ürün
  • 3:15 - 3:19
    olmasaydı 2. Dünya Savaşı İttifak
    devletleri tarafından kaybedilir miydi?
  • 3:19 - 3:21
    Başlar mıydı hatta?
  • 3:21 - 3:22
    Böyle düşünürseniz,
  • 3:22 - 3:27
    dünya tarihindeki birçok önemli kilometre
    taşı tamamen ya da en azından kısmen
  • 3:27 - 3:31
    Peru tepeleri arasından gelen basit
    patateslere bağlanabilir.
Title:
Patatesin gözüyle tarih - Leo Bear-McGuinness
Description:

Tüm dersi izlemek için: http://ed.ted.com/lessons/history-through-the-eyes-of-the-potato-leo-bear-mcguinness

Fırınlanmış ya da kızartılmış, haşlanmış ya da kavrulmuş, cips ya da patates kızartması olarak.Hayatınızın bir döneminde, muhtemelen patates yemişsinizdir. patates tarihimizde bugüne kadar bildiğimiz ve sevdiğimiz bir besin maddesi olmaktan çok daha önemli bir rol oynamıştır. Leo Bear-McGuinness patates olmadan nasıl günümüz medeniyetlerin oluşmayabileceğini paylaşıyor.

Ders Leo Bear-McGuinness, animasyon Black Powder Design tarafından hazırlandı.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:47

Turkish subtitles

Revisions