Khi bước đi của thời gian được ghi lại trong một tấm ảnh.

Nhiếp ảnh gia Stephen Wilkes là người luôn dày công tạo ra những bức tranh phong cảnh dưới góc nhìn thời gian từ ngày đến đêm, giúp khám phá sự xuyên suốt của không gian-thời gian bằng một bức ảnh tĩnh hai chiều. Hãy cùng ông đi tới những địa danh mang tính biểu tượng như cầu Tournelle ở Paris, dãy El Capitan ở Vườn Quốc gia Yosemite và "hố nước cứu mạng" nằm giữa lòng Serengeti trong chuyến du ngoạn vì nghệ thuật và cuộc đời của ông.

Tôi sống với niềm đam mê thuần tuý

là tạo ra những bức ảnh biết kể chuyện.

Chụp ảnh có thể xem như
sự ghi lại một khoảnh khắc

cô đọng lại tại một khoảnh khác nào đó.

Mỗi khoảnh khắc hay bức ảnh
là một mảnh ghép hữu hình

trong bức tranh ký ức của ta
khi thời gian trôi qua.

Nhưng sẽ thế nào nếu bạn có thể ghi lại
nhiều khoảnh khắc trong 1 bức hình?

Sẽ ra sao nếu một bức hình thực sự
phá vỡ quy luật thời gian

để những khoảnh khắc ngày-đêm
đẹp nhất được cô đọng lại

một cách liền mạch trong
một bức ảnh duy nhất?

Tôi đã nghĩ ra một ý tưởng chụp ảnh
tên là "Ngày đến Đêm"

và tôi tin nó có thể thay đổi

cách bạn nhìn nhận thế giới.

Tôi biết nó đã thay đổi tôi.

Quá trình của tôi bắt đầu từ việc
chụp lại những địa điểm nổi tiếng,

những nơi xuất hiện trong ký ức
của hầu hết chúng ta.

Tôi chọn điểm chụp thuận lợi nhất,
và không hề thay đổi hay di chuyển.

Tôi ghi lại những khoảnh khắc
thoáng qua của con người và ánh sáng.

Tại mỗi nơi bất kì, tôi đều chụp
trong khoảng 15 đến 30 giờ

và chụp hơn 1,500 bức ảnh,

sau đó tôi chọn ra những tấm
đẹp nhất của ngày và đêm.

Lấy thời gian làm thước đo,

tôi lần lượt ghép những khoảnh khắc đó
thành một bức hình toàn vẹn,

vẽ ra chuyến du hành có ý thức
của chúng ta với thời gian.

Tôi có thể đưa bạn tới Paris

để ngắm cảnh từ Cầu Tournelle.

Và cho bạn thấy những
người chèo thuyền buổi sáng

dọc dòng sông Seine.

Và đồng thời,

tôi có thể dẫn bạn tới
Nhà thờ Đức Bà rực rỡ trong đêm.

Và giữa không gian đó, bạn sẽ thấy
sự lãng mạn của Kinh đô Ánh sáng.

Tôi xuất thân là một thợ chụp ảnh
đường phố ở độ cao hơn 12m,

và mỗi thứ bạn thấy trong bức ảnh này

đều thật sự xảy ra trong ngày.

"Ngày đến đêm" là một dự án toàn cầu,

và tác phẩm của tôi luôn nói về lịch sử.

Tôi bị quyến rũ bởi ý tưởng
mình sẽ đến chơi một nơi như Venice

và ngắm nhìn nó
vào một dịp cụ thể nào đó.

Và tôi quyết định đi xem
lễ hội đua thuyền Regata Storica,

một sự kiện lịch sử diễn ra từ năm 1498.

Những chiếc thuyền và trang phục
trông giống y hệt khi đó.

Có một điều quan trọng tôi
thực sự muốn các bạn hiểu:

đây không phải là tua nhanh thời gian,

đây là thứ mà tôi phải mất
từ sáng đến tối mới chụp được.

Tôi là kẻ miệt mài thu thập
những khoảnh khắc diệu kỳ.

Với một động lực, chính là nỗi sợ
sẽ bỏ lỡ một trong số chúng.

Toàn bộ ý tưởng này
đến với tôi năm 1996.

Tạp chí LIFE cử tôi đi
chụp một bức ảnh toàn cảnh

của dàn diễn viên và đoàn làm phim
Romeo và Juliet của Baz Luhrmann.

Tôi đi đến đó và phát hiện:
nó là một quảng trường.

Nên cách duy nhất để có một tấm hình
toàn cảnh là chụp hàng loạt ảnh

khoảng 250 tấm nhỏ rồi ghép lại.

Vậy là tôi đã chụp được cảnh
DiCaprio và Claire Danes ôm nhau.

Và khi tôi lia máy ảnh sang bên phải,

Tôi nhìn thấy một tấm gương trên tường

và tôi thấy hình phản chiếu
của hai người họ trong gương.

Và chỉ lúc đó, cho đúng tấm hình đó

Tôi hỏi họ: "Các bạn hôn nhau

chỉ vì một bức ảnh này sao?"

Và sau đó tôi trở về xưởng làm việc
của mình ở New York,

và dán hết 250 bức ảnh này bằng tay

đứng lùi lại và thốt lên:
"Ôi, tuyệt quá này,

mình đang thay đổi thời gian
bằng một bức ảnh!"

Và ý tưởng đó đã theo tôi suốt 13 năm

cho đến khi công nghệ cuối cùng cũng
bắt kịp với ước mơ của tôi.

Đây là một bức hình tôi chụp
ở Bến Santa Monica, từ Sáng đến Tối.

Và tôi sẽ cho bạn xem
một đoạn phim ngắn

cho bạn thấy ở cảnh vật
quanh tôi trông thế nào

khi tôi chụp những bức hình này.

Trước hết, bạn phải hiểu
để có được góc nhìn như thế này,

tôi phải ở trên cao suốt,
và thường được cần cẩu đưa lên

hay ngồi trong cần cẩu.

Đây là một ngày chụp trung bình,
12-18 tiếng, không ngừng nghỉ

chụp hết lại những gì diễn ra trong ngày.

Một trong những điều tuyệt nhất là
tôi thích ngắm mọi người.

Và hãy tin tôi đi,

đây là chỗ ngồi tốt nhất của toà nhà.

Nhưng đây mới chính là cách tôi
thực hiện những bức ảnh này.

Khi tôi quyết định được
góc ngắm và địa điểm,

tôi cũng phải chọn ra ngày bắt đầu
và đêm kết thúc.

Và tôi gọi nó là véc-tơ thời gian.

Einstein mô tả thời gian
như một tấm vải.

Xem bề mặt của nó là tấm đệm lò xo:

co rồi dãn theo tác dụng trọng lực.

Tôi cũng coi thời gian như một tấm vải,

trừ chuyện tôi cán bằng nó,
ép nó thành một mặt phẳng.

Một trong những điểm độc đáo của
tác phẩm cũng là,

nếu bạn nhìn vào mọi bức ảnh của tôi,

sẽ thấy véc-tơ thời gian thay đổi:

thỉnh thoảng tôi đi từ trái sang phải,

có khi từ trước ra sau, trên xuống dưới,
thậm chí là đường chéo.

Tôi đang khám phá một thể liên tục
không gian-thời gian

trong một bức ảnh tĩnh, hai chiều.

Khi tôi thực hiện những bức hình này,

Thật sự trong đầu tôi là cả
một mớ bòng bong về thời gian.

Tôi xây dựng nên một bức hình
dựa trên thời gian,

và đây là cái tôi gọi là tấm biển lớn.

Ta có thể mất đến vài tháng
để hoàn tất nó.

Điều thú vị về tác phẩm này là

tôi không thể kiểm soát bất cứ
thứ gì khi lên trên đó

vào bất cứ ngày nào trong lịch bấm máy.

Nên tôi chẳng bao giờ biết trước
ai sẽ ở trong ảnh,

cảnh mặt trời mọc/lặn
đó có đẹp không. Không biết.

Chỉ tới giai đoạn cuối,

khi tôi hài lòng với ngày chụp của mình,
và kế hoạch không có gì thay đổi,

tôi mới quyết định ai được lên hình,
ai không được,

và nó hoàn toàn phụ thuộc vào thời gian.

Tôi sẽ chọn những khoảnh khắc
tuyệt nhất sau một tháng chỉnh sửa.

và sẽ ghép chúng lại liền mạch
thành một tấm biển lớn.

Tôi gộp cả ban ngày và ban đêm

hệt như lúc tôi nhìn thấy nó,

tạo ra một sự hài hoà độc nhất
giữa hai thế giới trái ngược nhau này.

Hội hoạ luôn có ảnh hưởng lớn
với mọi tác phẩm của tôi

và tôi luôn hâm mộ Albert Bierstadt,

danh hoạ vĩ đại của phong trào
Hudson River School.

Ông đã truyền cảm hứng cho loạt
ảnh tôi chụp ở các Vườn Quốc gia.

Đây là bức Thung lũng Yosemite
của Bierstadt.

Đây là bức hình tôi chụp ở Yosemite.

Đây chính là câu chuyện chủ đề trong
ấn phẩm tháng 1 năm 2016

của tạp chí National Geographic.

Tôi mất hơn 30 giờ để có bức hình này.

Tôi đã ở bên cạnh một vách đá,

chụp lại đường đi của sao và ánh trăng,

ánh trăng đã soi sáng dãy El Capitan.

Và tôi cũng chụp lại bước đi thời gian
qua toàn bộ phong cảnh ấy.

Dĩ nhiên, tuyệt nhất là được thấy những
khoảnh khắc diệu kì của nhân loại

khi thời gian chuyển đổi

từ ngày đến đêm.

Và trong một ghi chú cá nhân,

tôi đã đem bản sao bức hoạ của
Bierstadt, cho vào túi.

Và khi mặt trời bắt đầu
ló dạng trong thung lũng,

cả người tôi bắt đầu
rung lên vì phấn khích.

vì khi nhìn vào tranh, tôi phải thốt lên,

"Chúa ơi, con đang có ánh sáng
giống y hệt của Bierstadt

100 năm trước đây."

"Ngày tới Đêm" nói về tất cả mọi thứ,

nó như một tổ hợp của tất cả
những gì tôi yêu quý

về lĩnh vực nhiếp ảnh.

Nó nói về phong cảnh,

nó nói về nhiếp ảnh đường phố,

nói về màu sắc, về kiến trúc,

góc chụp, tỷ lệ,
và đặc biệt là lịch sử.

Đây là một trong những
khoảnh khắc lịch sử

tôi đã chụp lại được,

lễ Nhậm chức Tổng thống
của Barack Obama năm 2013.

Và nếu bạn nhìn kĩ vào bức hình này,

bạn có thể thấy rõ bước đi của thời gian

trên những màn hình lớn kia.

Bạn có thể thấy Michelle
đang đứng đợi với các con,

tổng thống đang chào đám đông,

ông đọc lời tuyên thệ,

và bây giờ ông đang
nói chuyện với người dân.

Có rất nhiều thử thách
khi tôi tạo ra những bức ảnh như vầy.

Như trong chính bức hình cụ thể này,

Tôi đã ở trên một xe cẩu cao tới 12m

và nó không đứng im cho lắm.

Nên mỗi lần trợ lí và tôi
thay đổi thế đứng,

đường chân trời cũng bị thay đổi theo.

Vậy, mỗi bức hình mà bạn thấy,

nhân tiện đây, có khoảng 1,800
tấm hình trong hình này,

chúng tôi phải đánh dấu
chỗ đứng của mình

mỗi lần tôi bấm chụp.

(Vỗ tay)

Tôi đã học được rất nhiều điều tuyệt vời
khi thực hiện công việc này.

Tôi nhận ra hai yếu tố quan trọng nhất
chính là tính kiên nhẫn,

và năng lực quan sát.

Khi ngắm chụp một thành phố
như New York từ trên cao,

tôi phát hiện ra rằng
những con người trong ô tô

những người tôi gặp hàng ngày,

nhìn họ không còn giống như
người ngồi ô tô nữa.

Tôi thấy họ như một đàn cá khổng lồ,

đó là hình thái bao quát rõ nét nhất.

Và khi họ thể hiện nhịp sống
của New York,

tôi nghĩ bức hình này bắt đầu
bắt được điều đó.

Nếu nhìn kĩ hơn vào tác phẩm của tôi,

bạn sẽ thấy có những
câu chuyện đang xảy ra.

Bạn nhận ra Quảng trường Thời Đại
là một hẻm núi,

là bóng tối và ánh mặt trời.

Nên tôi quyết định, trong tấm hình này,
tôi sẽ chia đều thời gian.

Vì thế khi nào có bóng, nó là ban đêm

và khi nào có mặt trời, nó là ban ngày.

Thời gian là một điều kì diệu

mà ta không bao giờ
hiểu tường tận được.

Nhưng bằng một cách
duy nhất và đặc biệt,

Tôi tin rằng những bức hình này
sẽ cho nó một diện mạo mới.

Chúng đại diện cho một trường phái
hiện thực mới của thị giác siêu hình.

Khi bạn dành 15 tiếng
để quan sát một nơi,

bạn sẽ thấy mọi thứ khác hơn một chút

so với khi chúng ta chỉ đem máy ảnh ra,

chụp một bức, và rồi lại đi ngay.

Đây là một ví dụ hoàn hảo.

Tôi gọi nó là "Tự sướng
ở thánh đường Sacré-Coeur".

Tôi nhìn nó trong 15 giờ

toàn bộ những người này còn
không nhìn vào Sacré-Coeur.

Họ thích dùng nó làm hình nền hơn.

Họ đi tới đó, chụp một tấm hình,

rồi đi mất.

Và tôi phát hiện ra
đây là một ví dụ tuyệt vời,

cho sự xa rời giữa cái mà ta tin
chỉ có con người mới được trải nghiệm

với cái mà loài người chúng ta
cần trải nghiệm thực sự.

Động tác chia sẻ trải nghiệm
bỗng dưng được coi trọng

hơn cả bản chất của việc trải nghiệm.

(Vỗ tay)

Và cuối cùng, bức ảnh mới nhất của tôi,

có ý nghĩa đặc biệt với riêng tôi thế này:

đây chính là Vườn Quốc gia Serengeti
ở Tanzania.

Và nó được chụp ở trung tâm Seronera,

đây không phải hồ chứa nước nhé.

Tôi chủ định đến đây vào
giai đoạn đỉnh điểm của mùa di trú

với hy vọng chụp được
nhiều loài động vật nhất.

Không may thay, khi chúng tôi đến đó,

tại giai đoạn đỉnh điểm của
mùa di trú,

xuất hiện một trận hạn hán
kéo dài 5 tuần.

Vì thế tất cả động vật đều bị
kéo lại gần khu vực có nước.

Tôi tìm ra được hố nước này,

và thấy, nếu mọi thứ tiếp tục
diễn ra như thế này,

đó là một cơ hội thực sự để tôi
chụp lại một thứ độc nhất.

Chúng tôi mất 3 ngày xem xét tình hình,

và tôi không hề chuẩn bị tâm lý

để chứng kiến những gì
xảy ra vào ngày bấm máy.

Tôi chụp trong 26 giờ

trong một chỗ khuất tầm nhìn,
ở độ cao khoảng 5.5m.

Những gì tôi chứng kiến
thật không tưởng.

Mà thật ra, chắc chỉ có trong Kinh thánh.

Chúng tôi thấy, trong suốt 26 giờ,

tất cả những loài đấu nhau để sinh tồn,
lại chia nhau một nguồn nước duy nhất.

Nguồn tài nguyên mà lẽ ra con người
phải ngừng tranh nhau

trong vòng 50 năm tới.

Thậm chí bọn thú còn chẳng
gầm gừ với nhau.

Có vẻ chúng hiểu được điều
mà con người chúng ta không hiểu.

Rằng nguồn tài nguyên
quý giá này, nguồn nước

là cái tất cả chúng ta phải chia sẻ.

Khi tôi tạo nên bức hình này,

Tôi nhận ra rằng "Ngày tới Đêm"
chính là một cách mới để nhìn nhận,

cô đọng lại thời gian,

khám phá không gian-thời gian như
một thể liên tục bằng một bức hình.

Vì công nghệ phát triển
cùng với nhiếp ảnh,

ảnh chụp không chỉ truyền đạt một ý
nghĩa sâu xa hơn về thời gian và ký ức,

mà còn cho ra một hình thức mới
để kể những gì chưa từng kể,

tạo nên một góc nhìn vô tận
vào trong thế giới của chúng ta.

Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)