Robert Neuwirth: Potęga gospodarki nieformalnej

Chcąc badać niezarejestrowaną, globalną sieć ekonomiczną, Robert Neuwirth spędził cztery lat wśród chaotycznych, ulicznych straganów. Rozmawiał z handlarzami szarej strefy, Systemu D. Choć na całym świecie daje on zatrudnienie 1,8 miliardom ludzi, mało kto zdaje sobie sprawę z jego zasięgu i potęgi.

W Systemie D to jest sklep.

W Systemie D to jest sklep.

Zdjęcie zrobiłem w Makoko,

dzielnicy nędzy w Lagos, w Nigerii.

Zbudowano ją na lagunie bez ulic,

przy których mogłyby znajdować się sklepy,

więc sklep musi przyjść do was.

W tej społeczności,

to właśnie synergia biznesu.

Oto łódź, którą płynęła ta kobieta,

i rzemieślnik, który je wytwarza

by je sprzedać

potrzebującym łodzi i wioseł.

To jest biznes globalny.

Ogandiro wędzi ryby w Makoko w Lagos.

Kiedy spytałem: „Skąd te ryby?”,

myślałem, że powie: „Z okolic, z laguny”,

albo może "Z Afryki".

Ale powiedziała,

że są z Morza Północnego.

Tutaj się je łowi, zamraża i ekspediuje do Lagos,

tam się je wędzi, żeby sprzedać z niewielkim zyskiem

na ulicach Lagos.

To jest inkubator biznesu.

Olusosun, największe wysypisko śmieci w Lagos,

pracuje na nim 2 tys. osób,

co uświadomił mi Andrew Saboru.

Andrew 16 lat zbierał surowce na wysypisku.

Zarobił dość, by zostać agentem wagowym.

To znaczy, nosił ze sobą wagę,

i ważył to, co ludzie wyszperali na wysypisku.

Teraz jest złomiarzem.

Magazyn widać za nim, a Andrew zarabia

2 razy więcej,
niż wynosi minimalna płaca w Nigerii.

To jest centrum handlowe.

Oshodi Market w Lagos.

Jorge Luis Borges napisał opowiadanie "Alef".

Alef jest miejscem,

w którym istnieje dokładnie wszystko,

a dla mnie to jest obraz miejsca,

gdzie istnieje dokładnie wszystko.

Co mam na myśli, mówiąc System D?

Tradycyjnie tak nazywa się gospodarkę nieoficjalną,

gospodarkę podziemną, czarny rynek.

Ja to widzę inaczej.

Trzeba zrozumieć, że jest to zjawisko całkiem jawne.

Nie trzeba go szukać.

Wszystko dzieje się jawnie i oficjalnie.

Nie ma żadnego schodzenia do podziemia.

My uznaliśmy to za podziemie. Określenie

System D pożyczyłem od byłych kolonii francuskich.

We francuskim słowo "débrouillardise"

oznacza umiejętność radzenia sobie.

Kolonie francuskie obróciły to w System D,

czyli gospodarkę opartą na zaradności,

gospodarkę „zrób to sam”.

Rządy jej nienawidzą.

Mam dowód: to zdjęcie zrobiłem w roku 2007,

a to ten sam rynek w 2009...

Myślę, że organizatorzy tej konferencji,

mówiąc o radykalnej otwartości,

nie chcieli otwartych ulic,

na których nie ma żywej duszy.

Sądzę, że mamy tu problem korniszonów.

Znajomy pracował w fabryce przetwórstwa warzyw;

po taśmie przesuwały się ogórki,

a on wyłapywał te gorsze,

i wrzucał do pojemnika z napisem „relisz”,

gdzie zmiksowane z octem,

stają się nowym źródłem dochodu.

To jest gospodarka korniszonów.

Oto dane statystyczne

opublikowane w tym miesiącu w Financial Times;

koncentrujemy się na gospodarce luksusowej.

Warta jest 1,5 biliona dolarów rocznie.

Ogromna sumę pieniędzy, prawda?

Trzykrotnie większa od PKB Szwajcarii.

Jednak powinno się ją oznaczyć gwiazdką,

bo wyklucza dwie trzecie

pracujących świata.

1,8 miliarda ludzi na świecie

pracuje w gospodarce nieuregulowanej i nieoficjalnej.

Co oznacza ta olbrzymia liczba?

Gdyby istniała w systemie politycznym jednego kraju,

nazwijmy go

„Republiką Zjednoczonych Sprzedawców Ulicznych ”,

albo „Bazaristanem”,

jego dochód wynosiłby 10 bilionów dolarów rocznie.

stając się tym samym drugą, po USA, gospodarką świata.

stając się tym samym drugą, po USA, gospodarką świata.

Zważywszy na prognozy, że wzrost ekonomiczny

w ciągu następnych 15 lat pochodzić będzie głównie

z wschodzących rynków krajów rozwijających się,

mogłaby ona łatwo wyprzedzić USA,

i zostać największą gospodarką świata.

Konsekwencje tego są ogromne,

widać gdzie jest zatrudnienie - 1,8 miliarda osób,

i gdzie stworzyć można bardziej egalitarny świat,

ponieważ ludzie są w stanie zarabiać, żyć

i prosperować, tak jak Andrew Saboru.

Wielki biznes poznał się na tym.

Na tym zdjęciu nieistotne jest,

że mężczyźni niosą na głowach kartony,

i gdzieś pędzą nie upuszczając ich.

Paszteciki Gala w tych kartonach,

produkowane przez spółkę globalną UAC Foods,

działającą w całej Afryce i na Bliskim Wschodzie,

nie są sprzedawane w sklepach.

UCA Foods wie, że w sklepach się nie sprzedadzą.

Jako przekąskę, sprzedają je jedynie

zastępy sprzedawców na ulicach,

przystankach autobusowych i w korkach ulicznych.

Tak handluje się nimi w Lagos od 40 lat.

To plan biznesowy dla korporacji.

Tak jest nie tylko w Afryce.

Oto Mr. Clean spoglądający z uczuciem

na inne produkty Procter & Gamble;

Wedle statystyk,

ich najlepszym klientem jest Wal-Mart,

i to prawda, jeśli chodzi o pojedynczą firmę,

Wal-Mart kupuje 15%;

15 % zysku Procter & Gamble pochodzi od Wal-Mart,

ale największym segmentem ich rynku,

są „sklepy częstych zakupów”, małe kioski,

kobieta w łódce i wszystkie inne firmy

w Systemie D, w gospodarce nieformalnej,

20 % zysku Procter & Gamble pochodzi

z tego właśnie segmentu rynku.

Dlatego w Procter & Gamble mówią:

„Nie obchodzi nas, czy sklep jest spółką,

ani czy jest zarejestrowany.

Chcemy, żeby nasze produkty były w tym sklepie”.

Weźmy telefony komórkowe.

To jest reklama MTN,

międzynarodowej korporacji z RPA,

działającej w około 25 krajach.

Kiedy weszła do Nigerii...

Nigeria to najludniejsze państwo Afryki.

Co siódmy Afrykańczyk pochodzi z Nigerii.

Każdy chce udziału w rynku telefonii

w Nigerii. Na początku firma MTN

chciała sprzedawać swoje usługi tak,

jak się to robi w USA, Wlk Brytanii czy w Europie...

Drogi abonament miesięczny, dostajesz telefon,

ponosisz dodatkowe koszty,

opłaty cię zabijają...

Plan okazał się kalpą.

Wrócili więc do punktu wyjścia, zreorganizowali się,

i wrócili z nowym.

Nie sprzedajemy wam telefonów,

ani abonamentów miesięcznych.

Sprzedajemy tylko minuty rozmów.

Gdzie się sprzedaje minuty rozmów?

Na straganach ulicznych, gdzie się da,

bez zezwoleń i rejestrowania się,

ale właśnie tak MTN zarabia najwięcej,

może nawet 90% swoich zysków,

ze sprzedaży w gospodarce nieformalnej Systemu D.

Skąd te telefony?

Pochodzą stąd. Z Guangzhou, w Chinach,

na górze tego sennego sklepu z elektroniką,

trafimy na Guangzhou Dashatou,

centrum handlu towarami z drugiej ręki.

Trzeba iść za silnymi mężczyznami

niosącymi kartony i zobaczyć, gdzie trafią.

Trafią do firmy Eddy w Lagos.

Większość telefonów wcale nie jest z drugiej ręki.

Ta nazwa wprowadza w błąd.

Większość pochodzi z piractwa. Mają nazwę firmową,

ale ich producentem nie jest czołowa marka.

Czy ma to jakieś minusy?

Prawdopodobnie. Chiny nie mają

(Śmiech) własności intelektualnej, zgadza się?

Versace bez samogłosek.

Zhuomani zamiast Armani.

S. Guuuci (Śmiech) (Brawa)

Tak rozprowadza się towary na całym świecie,

na przykład,

na targu przy Rua 25 de Março

w Sao Paulo w Brazylii,

można kupić podrabiane okulary firmowe,

podrabianą wodę kolońską,

pirackie płyty DVD,

czapki New York Yankees

z niefirmowym logo.

Można kupić bieliznę cuecas baratas,

której nie stworzył znany projektant,

a nawet pirackie pieśni religijne. (Śmiech)

Firmy się na to skarżą,

nie chcę bagatelizować ich problemów

i zasadności zarzutów,

ale spytałem producenta obuwia sportowego,

co myśli o piractwie,

i usłyszałem: „Nieoficjalnie,

bo jak się na mnie powołasz, będę musiał cię zabić”,

ale wykorzystujemy piractwo do badania rynku.

Producent butów sportowych powiedział,

że jeśli podrabiają Pumy czy Adidasy,

a ich butów nie podrabiają,

to wiadomo, że zrobili coś nie tak. (Śmiech)

Dlatego obserwowanie piratów jest takie ważne.

Zresztą nabywcy podrabianych towarów

nie są ich klientami.

Ich klientów interesuje tylko produkt markowy.

Jest jeszcze jeden problem.

Oto tablica drogowa w Lagos, w Nigerii.

Cały System D nie płaci podatków.

Władza działa na zasadzie umowy społecznej

między narodem a rządem,

i jeśli rząd nie jest przejrzysty,

wtedy i naród nie będzie przejrzysty.

Potępiamy szarego człowieka za to,

że nie płaci podatków, a nie dostrzegamy,

że na całym świecie wszyscy kombinują,

łącznie z bardzo szacownymi firmami.

Podam tu jeden przykład.

Jest firma, która dała 4000 łapówek

w pierwszej dekadzie tego tysiąclecia,

to milion dolarów w łapówkach w każdy dzień roboczy, tak?

Na całym świecie. Mowa o firmie Siemens,

wielkim niemieckim gigancie elektronicznym.

Dzieje się tak zarówno w gospodarce oficjalnej,

jak i nieoficjalnej,

nie chcę tu piętnować Siemensa,

ani nikogo winić, bo wszyscy tak robią.

Na koniec powiem tylko, że gdyby Adam Smith

opracował teorię pchlego targu,

zamiast teorii wolnego rynku,

jakie byłyby jego zasady?

Po pierwsze, taki rynek można uznać za spółdzielnię,

to myśl brazylijskiego teoretyka prawa,

Roberto Mangabeira Ungera.

Rozwój spółdzielczości to droga naprzód. Po drugie,

za austriackim filozofem anarchistą, Paulem Feyerabendem,

fakty są względne. To co nigeryjski biznesmen

uważa za niepodważalne prawo zaradności,

gdzie indziej uznają za bezprawie i obrzydliwość.

Musimy zdać sobie sprawę, że różni ludzie

uznają różne definicje i różne fakty.

Po trzecie, to z Allena Ginsberga,

wielkiego amerykańskiego poety bitnika;

alternatywne typy gospodarki

stosują handel wymienny

i nie gardzą walutą zastępczą,

sam Ginsberg kupował na piękne oczy.

Na tym kończąc, chciałbym, żebyście widzieli,

że ta gospodarka

jest potężnym bodźcem globalnego rozwoju.

Dziękuję bardzo. (Brawa)

(Brawa)