Cách thức đáng ngạc nhiên mà các nhóm như ISIS duy trì quyền lực

ISIS (Nhà nước Hồi giáo Iraq và Levant), Hezbollah, Hamas. Ba nhóm rất khác nhau này được biết đến trên phương diện bạo lực - nhưng theo chuyên gia chính sách Benedetti Berti, đó chỉ là một phần trong các hoạt động của chúng. Chúng còn nỗ lực thu phục người dân thông qua công tác xã hội: xây dựng trường học và bệnh viện, cung cấp chương trình bảo đảm an toàn và an ninh, lấp đi các lổ hổng còn bỏ ngỏ do chính quyền còn yếu kém. Nắm bắt được các hoạt động phổ quát của các nhóm này gợi mở những chiến lược mới nhằm chấm dứt bạo lực.

Trong suốt thập kỷ qua,

tôi đã nghiên cứu về
các nhóm vũ trang phi chính phủ:

các tổ chức vũ trang như khủng bố,
phiến quân hoặc dân vệ.

Tôi thu thập thông tin về công việc
các nhóm này làm khi ngừng bắn

Mục đích của tôi là để hiểu rõ hơn
những nhân tố bạo lực này

và để nghiên cứu cách thức thúc đẩy
sự chuyển tiếp từ tham gia bạo bực

sang đối đầu phi bạo lực.

Tôi làm việc thực địa,
trong giới chính sách và ở thư viện

Hiểu về các nhóm vũ trang phi chính phủ
là chìa khóa giải quyết hầu hết các mâu thuẫn hiện tại,

bởi vì chiến tranh đã thay đổi bản chất.

Nó từng là cuộc chiến giữa các nhà nước.

Không còn như thế nữa

Bây giờ nó là mâu thuẫn giữa các nhân tố
nhà nước và phi nhà nước

Ví dụ, trong số 216 thỏa ước hòa bình

ký kết từ 1975 đến 2011,

196 thỏa ước là giữa nhân tố nhà nước
và phi nhà nước

Do đó ta cần hiểu về chúng;
cần phải giao ước với chúng

hoặc đánh bại chúng trong bất kỳ
quá trình giải quyết mâu thuẫn nào

Vậy chúng ta phải làm thế nào?

Chúng ta cần biết điều gì
làm nên hoạt động của các tổ chức này.

Ta biết chúng chiến đấu thế nào,
và tại sao,

nhưng không ai lưu ý những gì chúng làm
khi không chiến đấu.

Tuy nhiên, tranh đấu vũ trang
và chính trị phi vũ trang có tương quan.

Đó là toàn bộ của cùng một tổ chức.

Chúng ta không thể hiểu các nhóm này,
nói gì đến đánh bại chúng,

nếu chúng ta không có
một bức tranh toàn diện.

Và các nhóm vũ trang ngày nay
là những tổ chức phức tạp.

lấy Hezbollah Li-băng làm minh họa,

được biết đến qua cuộc đối đầu bạo lực
với Ix-ra-en.

Nhưng từ khi được thành lập
vào nhưng năm đầu thập niên 80,

Hezbolla đã thiết lập
một đảng phái chính trị,

một mạng lưới dịch vụ xã hội,
và một bộ máy quân sự.

Tương tự, Pa-les-tin Hamas,

được biết đến qua các vụ liều chết
chống Ix-ra-en,

cũng điều hành dãy Gaza từ năm 2007.

Thế nên các nhóm này
làm nhiều việc hơn là chỉ bắn phá.

Chúng thực hành đa tác vụ.

Chúng thiết lập
các cơ chế thông tin phức tạp -

các trạm ra-đi-ô, các kênh truyền hình,

trang mạng Internet
và các chiến lược phương tiện xã hội.

Và trên đây, các bạn có tạp chí ISIS,

in bằng tiếng Anh,
được xuất bản để tuyển mộ người.

Các nhóm vũ trang cũng đầu tư
vào việc gây quỹ rất quy mô -

không trộm cắp, mà thiết lập nên
các doanh nghiệp tạo ra lợi nhuận;

ví dụ như, các công ty xây dựng.

Các hoạt động này là cốt lõi,

cho phép các nhóm này gia tăng sức mạnh

gia tăng quỹ cũa mình,

tuyển mộ hiểu quả hơn
và xây dựng được tên tuổi.

Các nhóm vũ trang
còn làm nhiều việc khác:

chúng tạo lập mốt ràng buộc chặt chẽ hơn
với người dân

bằng việc đầu tư và các dịch vụ xã hội.

Chúng xây dựng trường học,
điều hành bệnh viện,

thiết lập các chương trình đào tạo nghề
hoặc chương trình cho vay quy mô nhỏ.

Hezbollah cung cấp tất cả các dịch vụ này
và còn hơn như thế.

Các lực lương vũ trang
cũng thu phục người dân

thông qua việc cung cấp
những dịch vụ mà nhà nước cung cấp được:

an toàn và an ninh.

Sự nổi dậy ban đầu của Ta-li-băng
trong đất nước bị chiến tranh giằng xé Af-ga-nis-tan,

hay ngay cả sự trỗi dậy của ISIS,

cũng có thể hiểu được
thông qua quan sát các nỗ lực

mà chúng bảo đảm an ninh cho người dân

Không may là trong các trường hợp này

an ninh được cung cấp với
một cái giá phải trả vô cùng đắt

cho người dân.

Nhưng nhìn chung, cung cấp dịch vụ xã hội
lấp đi những lỗ hổng

mà chính quyền còn bỏ ngỏ,

và tạo cơ hội cho các nhóm này
gia tăng sức mạnh

và quyền lực của mình.

Ví dụ, chiến thắng trong cuộc bầu cử 2006
của lực lượng Palestine Hamas

sẽ không thể hiểu được nếu không lưu ý đến
công tác xã hội của nhóm này

Đây là một bức tranh phức tạp,

nhưng ở phía phương Tây,
khi đánh giá các lực lượng vũ trang,

chúng ta chỉ nghĩ đến phương diện bạo lực.

Nhưng bấy nhiêu không đủ để hiểu được
sức mạnh thật sự của chúng,

các chiến lược và tầm nhìn dài hạn.

Các nhóm này rất năng động.

Chúng trỗi dậy là vì chúng lấp được
các lỗ hổng chính quyền bỏ quên,

và chúng nổi lên
trên cả phương diện vũ trang và chính trị,

tham gia vào đấu tranh bạo lực
và cai trị.

Và khi các nhóm này
càng phức tạp và tinh vi,

chúng ta càng ít nghĩ về chúng
trên phương diện đổi lập với nhà nước.

Vậy bây giờ chúng ta gọi một nhóm
như Hezbollah là gì?

Chúng điều hành một lãnh thổ,
thực hiện hết tất cả các chức năng,

chúng dọn dẹp rác thải,
duy trì hệ thống xử lý nước thải.

Đây là một nhà nước?
Hay là một nhóm bạo động?

Hoặc là một cái gì khác hơn và mới mẻ hơn?

Còn ISIS thì sao?

Đường ranh giới
đã trở nên lu mờ.

Chúng ta sống trong một thế giới có nhà nước,
phi nhà nước, và lưng chừng ở giữa,

và nhà nước càng suy yếu,
như ở khi vực Trung Đông hiện tại,

các nhân tố phi nhà nước
sẽ càng lấn sân và lấp đầy các lỗ hổng.

Điều này có ảnh hưởng đến chính quyền,
vì để chống lại các nhóm này,

chính quyền cần đầu tư nhiều hơn
vào các công cụ phi quân sự.

Việc lấp đầy lổ hổng quản lý

phải là trọng tâm của bất kỳ
chiến lược tiếp cận bền vững nào.

Điều này cũng cần thiết cho việc
tạo lập và xây dựng hòa bình.

Nếu chúng ta hiểu rõ hơn
về các nhóm vũ trang,

chúng ta sẽ biết rõ hơn
các yếu tố thúc đẩy

sự chuyển tiếp
từ bạo lực sang phi bạo lực.

Vì vậy trong cuộc chiến mới này
giữa nhà nước và phi nhà nước,

quân sự có thể đóng góp phần nào,

nhưng sẽ không mang lại
hòa bình lẫn ổn định.

Để đạt được các mục tiêu đó,

chúng ta cần đầu tư dài hạn
vào việc lấp đầy lỗ hổng an ninh,

lấp đầu lổ hổng quản lý

mà các nhóm này luôn muốn tận dụng.

Cảm ơn.

(Vỗ tay)