De derde akte van het leven

Binnen deze generatie zijn 30 jaren toegevoegd aan onze levensverwachting -- en deze jaren zijn niet slechts een voetnoot of een vervalfase. Bij TEDxWomen vraagt Jane Fonda hoe we kunnen denken over deze nieuwe episode in onze levens.

Er waren veel revoluties

in de afgelopen eeuw,

maar wellicht geen daarvan zo belangrijk

als de revolutie in levensverwachting.

We leven tegenwoordig gemiddeld

34 jaar langer dan onze overgrootouders.

Stel je voor...

Dat is een compleet tweede volwassen leven

dat aan ons leven is toegevoegd.

Desondanks ziet onze cultuur

grotendeels nog niet
onder ogen wat dit betekent.

We leven nog steeds in het oude paradigma

van het leven als een boog.

Dat is de metafoor, de oude metafoor.

Je wordt geboren,
je piekt midden in je leven

en daalt af in gebrekkigheid.

(Gelach)

Ouderdom als ziekteverschijnsel.

Maar tegenwoordig werpen vele mensen --

filosofen, kunstenaars,
artsen, wetenschappers --

een nieuwe blik op
wat ik noem: de derde akte,

de laatste drie decennia van het leven.

Ze realiseren zich dat dit
in feite een ontwikkelingsfase is

met haar eigen betekenis --

zo verschillend van middelbare leeftijd

als adolescentie is van de kindertijd.

En ze vragen -- we zouden
allemaal moeten vragen:

hoe benutten we deze tijd?

Hoe beleven we die tijd succesvol?

Wat is de gepaste nieuwe metafoor

voor ouderdom?

Ik heb het afgelopen jaar onderzoek gedaan
en geschreven over dit onderwerp.

Ik ontdekte

dat een gepastere metafoor voor het leven

een trap is --

de opwaartse beweging
van de menselijke geest,

die ons wijsheid brengt, heelheid

en authenticiteit.

Leeftijd, niet als ziektebeeld;

leeftijd als potentieel.

En raad eens...

Dit potentieel is er
niet slechts voor de enkeling.

Het blijkt dat de meeste
mensen boven de 50

zich beter voelen, minder gestrest zijn

minder vijandig, minder bezorgd.

We zien meer de overeenkomsten

en minder de verschillen.

Enkele onderzoeken laten zelfs zien

dat we gelukkiger zijn.

Dit is niet wat ik verwachtte, geloof me.

Ik kom uit een familie
van depressievelingen.

(Gelach)

Als late veertiger,

waren 's ochtends bij het ontwaken

mijn eerste zes gedachten
allemaal negatief.

Ik werd bang.

Ik dacht, mijn hemel...

Ik word een nukkige oude dame.

Maar nu ik middenin
mijn eigen derde akte zit,

realiseer ik me dat ik
nooit gelukkiger ben geweest.

Ik heb zo'n krachtig gevoel
van welbevinden.

Ik ontdekte:

wanneer je je in de ouderdom bevindt,

in plaats van het van buitenaf te zien,

ebt angst weg.

Je beseft dat je nog steeds jezelf bent --

misschien zelfs méér jezelf.

Picasso zei ooit: "Het duurt
erg lang om jong te worden."

(Gelach)

Ik wil ouder worden niet romantiseren.

Er is uiteraard geen garantie

dat het een tijd
van vervulling en groei wordt.

Sommige dingen hebben met geluk te maken.

Sommige dingen zijn uiteraard genetisch.

Een derde is genetisch.

Er is niet zoveel
dat we daaraan kunnen doen.

Maar dat betekent dat tweederde

van hoe goed we het hebben
in de derde akte,

door onszelf beïnvloed kan worden.

We gaan bediscussiëren wat we kunnen doen

om deze toegevoegde jaren
echt succesvol te maken

en te gebruiken om je stempel te drukken.

Nu even iets over die trap,

die wellicht een vreemde
metafoor lijkt voor senioren,

aangezien vele moeite hebben
met trappenlopen.

(Gelach)

Mezelf inbegrepen.

Zoals je misschien weet,

is de hele wereld onderhevig
aan een universele wet:

entropie, de tweede wet
van de thermodynamica.

Entropie betekent
dat alles in de wereld, alles,

zich in een staat van afbraak bevindt,

de boog.

Er is slechts één uitzondering
op deze universele wet,

en dat is de menselijke geest.

Die kan zich opwaarts blijven bewegen --

de trap --

en ons naar volledigheid brengen,

authenticiteit en wijsheid.

Hier is een voorbeeld van wat ik bedoel.

Deze opwaartse beweging

kan zelfs plaatsvinden
bij extreme fysieke beperkingen.

Zo'n drie jaar geleden

las ik een artikel in de New York Times.

Het ging over een man, Neil Selinger --

57 jaar oud, gepensioneerd advocaat --

die toetrad tot de schrijversgroep
op Sarah Lawrence College

waar hij zijn schrijvers-stem vond.

Twee jaar later werd hij gediagnosticeerd

met ALS, [in Amerika:]
"de ziekte van Lou Gehrig".

Een vreselijke ziekte. Dodelijk.

Ze verwoest het lichaam,
maar de geest blijft intact.

In dit artikel schreef
dhr. Selinger het volgende

om te beschrijven wat er met hem gebeurde.

Ik citeer:

"Terwijl mijn spieren verzwakten,

werd mijn proza sterker.

Terwijl ik langzaam
mijn spraakvermogen verloor,

won ik mijn stem.

Terwijl ik wegkwijnde, groeide ik.

Terwijl ik zoveel verloor,

begon ik eindelijk mezelf te vinden."

Neil Selinger is voor mij

de belichaming van
het beklimmen van de trap

in deze derde akte.

We zijn allemaal geboren met spirit,

maar soms wordt die vertrapt

onder de uitdagingen van het leven,

geweld, misbruik, verwaarlozing.

Misschien leden
onze ouders aan depressie.

Misschien waren ze enkel in staat

slechts onze prestaties lief te hebben.

Misschien lijden we nog steeds

aan een psychische pijn, een wond.

Misschien voelt het alsof veel van
onze relaties niet echt beëindigd zijn.

Dan kunnen we ons onvolledig voelen.

Misschien is de taak van de derde akte

om de vervolmaking van onszelf
tot een goed einde te brengen.

Voor mij begon het
toen ik mijn derde akte aanving,

mijn 60ste verjaardag.

Hoe moest ik deze tijd beleven?

Wat moest ik volbrengen
in deze laatste akte?

Ik realiseerde me dat
om te weten waar ik heen ging,

ik ook moest weten waar ik vandaan kwam.

Dus ging ik terug

en bestudeerde mijn eerste twee aktes

om te zien wie ik destijds was,

wie ik echt was --

niet wat mijn ouders
of andere mensen me vertelden,

of hoe ik behandeld werd.

Maar wie was ik? Wie waren mijn ouders --

niet als ouders, maar als mensen?

Wie waren mijn grootouders?

Hoe behandelden zij mijn ouders?

Dat soort dingen.

Ik ontdekte een paar jaar later

dat dit proces waar ik uit kwam,

bij psychologen bekend staat als

"je levensloop bekijken".

Ze zeggen dat het nieuwe waarde

en helderheid en betekenis

kan geven aan iemands leven.

Je kunt, net als ik, merken

dat veel dingen
die je als jouw fouten zag,

veel dingen die je over jezelf dacht,

niets met je te maken hadden.

Het was jouw fout niet; niks mis met je.

En je kunt teruggaan

en ze vergeven

en jezelf vergeven.

Je kunt jezelf bevrijden

van je verleden.

Je kan werken aan het veranderen

van jouw relatie met je verleden.

Terwijl ik dit schreef,

stootte ik op het boek
"De zin van het bestaan"

door Viktor Frankl.

Viktor Frankl was een Duitse psychiater

die vijf jaar had doorgebracht
in een concentratiekamp.

Hij schreef dat,
terwijl hij in het kamp was,

hij wist welke mensen
na eventuele vrijlating

er bovenop zouden komen,

en welke niet.

Ook schreef hij:

"Alles wat je hebt in het leven,
kan je worden afgenomen

behalve één ding:

je vrijheid om te kiezen

hoe je zal reageren

op de situatie.

Dit is wat de kwaliteit bepaalt

van het leven dat we geleid hebben --

niet of we rijk of arm waren,

beroemd of onbekend,

gezond of lijdend.

Wat de kwaliteit van leven bepaalt,

is hoe we ons verhouden
tot deze realiteiten,

welke waarde we hen toekennen,

aan welke houding
we vanwege hen vasthouden,

welke mentale gesteldheid
we ze laten oproepen."

Misschien is de centrale 'zin'
van de derde akte:

teruggaan en proberen, wanneer nodig,

om onze relatie met het verleden

te veranderen.

Cognitief onderzoek blijkt uit te wijzen

dat als we in staat zijn dit te doen,

het zich neurologisch manifesteert --

in de hersenen worden
neurale paden gecreëerd.

Wanneer je gedurende lange tijd

negatief gereageerd hebt
op gebeurtenissen en mensen

uit het verleden, ontstaan neurale paden

door chemische en elektrische signalen
die door de hersenen gaan.

Na verloop van tijd slijten
deze neurale paden zo diep uit

dat ze de norm worden --

zelfs als dat slecht voor ons is

doordat het ons stress en zorgen brengt.

Als we echter

terug kunnen gaan
en onze relatie veranderen,

onze relatie herzien

met mensen en gebeurtenissen
uit het verleden,

kunnen neurale paden veranderen.

En als we die positievere

gevoelens over het verleden
kunnen volhouden,

wordt dat de nieuwe norm.

Alsof je een thermostaat opnieuw instelt.

Het is niet het hebben van ervaringen

wat ons wijsheid geeft,

het is het reflecteren op die ervaringen

wat ons wijsheid geeft --

wat ons helpt heel te worden,

wijsheid en authenticiteit brengt.

Het helpt ons worden
wat we hadden kunnen zijn.

Vrouwen beginnen compleet, niet?

Ik bedoel, als meisjes beginnen we
met pit -- "Ja... wie zegt dat?"

We hebben kracht.

We zijn de onderwerpen
van ons eigen leven.

Maar vaak beginnen velen van ons,
zo niet de meesten,

in de puberteit zich zorgen
te maken over populariteit.

We worden onderwerpen
binnen de levens van anderen.

Maar nu, in onze derde aktes,

kan het mogelijk zijn

om terug te keren naar ons startpunt

en dat voor het eerst leren kennen.

Als we dat kunnen,

zal dat niet slechts voor onszelf zijn.

Oudere vrouwen

zijn de grootste
bevolkingsgroep ter wereld.

Als we terug kunnen gaan
om onszelf te herdefiniëren

en heel te worden,

zal dat een culturele verschuiving
veroorzaken in de wereld,

en het biedt een voorbeeld
aan jongere generaties,

zodat die hun eigen levensfase
kunnen herinterpreteren.

Dank jullie zeer.

(Applaus)